Sau cái tên người đứng đầu Wagner, ông Prigozhin, mấy ngày nay tên vị tướng ba sao Sergei Surovikin – Phó chỉ huy lực lượng Nga chiến đấu ở Ukraine – bỗng xuất hiện dày đặc trên báo chí Nga và phương Tây. Có chuyện gì vậy?
Phần lớn các báo đưa tin tướng Surovikin đã bị bắt. Đưa tin sớm nhất là tờ Moscow Times và tờ Financial Times loan báo: tướng Surovikin, 56 tuổi, với hai cương vị chỉ huy lực lượng chiến đấu tại Ukraine, đồng thời là chỉ huy lực lượng không quân Nga, đã… nhập kho.
Ông Alexei Venediktov, cựu giám đốc của Ekho Moskvy, một đài phát thanh độc lập nổi tiếng đã bị chính quyền đóng cửa sau khi Moscow xâm lược Ukraine, nói ông Surovikin và các cộng sự thân cận của ông đã không liên lạc với gia đình họ trong ba ngày.
Thông tin này gây sốc không kém tin lực lượng đánh thuê Wagner làm phản. Việc Surovikin bị bắt giam hé lộ sau khi Tập đoàn lính đánh thuê đã dừng việc tấn công Moscow, cuộc binh biến không gây hậu quả gì nghiêm trọng, và thủ lĩnh Prigozhin đã ung dung ngồi nhâm nhi cofe tại Belarus với ngài Tổng thống Lukashenko.
Nhưng vì sao một vị tướng khét tiếng chỉ đứng sau một, hai người và trên muôn nghìn người lại bị tóm sống? Mọi câu hỏi đổ lên đầu Tổng thống Nga Putin. Còn ông Putin thì thừa thông minh để bác bỏ mọi mối nghi ngờ và yêu cầu báo chí chuyển tất cả các câu hỏi đến Bộ Quốc phòng.
Không phải sau khi thủ lĩnh nhóm lính đánh thuê nổi loạn, ra lệnh cho đội quân của mình tiến vào Moscow, chấp nhận lui binh, đồng ý sống lưu vong ở nước ngoài là Putin đã nhẹ cái đầu. Trước mặt ông còn vô số thách thức, với những mớ bùng nhùng trong nội bộ quân đội.
Ngay cả chính Tổng thống Nga, một trùm tình báo cũng chưa thể nào nắm bắt hết mớ bùng nhùng ấy. Tướng Surovikin được truyền thông phương Tây đặt biệt danh “Tướng quân Armageddon” vì những chiến thuật tàn bạo của ông ta ở Syria và Ukraine.
Surovikin được cho là đã có công củng cố hệ thống phòng thủ của Nga sau khi Moscow rút lui khỏi các khu vực rộng lớn trên lãnh thổ Ukraine vào mùa thu năm 2022 trong bối cảnh quân đội Kiev phản công nhanh như chớp. Ông được Tổng thống Putin chỉ định tham gia lãnh đạo các lực lượng Nga ở Ukraine và đã được giao nhiều nhiệm vụ quan trọng.
Thế nhưng, bất ngờ vào tháng 1/2023, Surovikin bị thay thế bằng Gerasimov và bị giáng xuống làm phó cho Gerasimov.
Hiện tại, sau chính biến của tập đoàn Wagner thì số phận của chính Gerasimov cũng đang lung lay. Bởi trong khi Đại tướng Shoigu – Bộ trưởng Quốc phòng Nga – luôn xuất hiện tại một số sự kiện có Tổng thống Putin tham dự, còn Gerasimov thì không thấy tăm hơi.
Như vậy là sau Surovikin sẽ đến lượt Gerasimov bị thất sủng.
Hiện có nhiều đồn đoán rằng một số tướng lĩnh quân đội cấp cao có thể đã thông đồng với thủ lĩnh Prigozhin. Việc không thành, họ sẽ phải đối mặt với sự trừng phạt nặng nề, vì cuộc tạo phản đã tạo nên một cuộc hành quân gần như không bị thách thức trong thời gian ngắn tới Moscow. Tổng thống Putin cay đắng gọi là phản quốc và “đâm sau lưng”.
Liệu có hay không một cuộc thanh trừng trong hàng ngũ quân đội đang diễn ra? Có thể Moscow đang xem xét các cáo buộc rằng một số người có thể đã làm hậu thuẫn cho hành động phản loạn của Prigozhin. Được biết, tướng Surovikin đã liên kết với thủ lĩnh đánh thuê Prigozhin kể từ khi cả hai đều hoạt động ở Syria. Thời điểm đó (2015) Nga đã tiến hành các hành động quân sự để củng cố chính phủ của Tổng thống Syria Bashar Assad, giúp ông giành lại lãnh thổ sau cuộc nội chiến tàn khốc.
Người mà Prigozhin liên tục ca ngợi chính là Surovikin. Ông còn đề nghị Tổng thống Nga bổ nhiệm ông này thay thế Gerasimov. Vậy rõ ràng là điều bất lợi đã đến với Surovikin. Hôm 27/6, tờ New York Times đưa tin. các quan chức Hoa Kỳ tin rằng ông Surovikin đã biết trước về cuộc binh biến.
Hãng AP đã liên lạc được với Tổng thống Putin và hỏi, liệu Tổng thống có còn tin tưởng ông Surovikin? Putin trả lời rằng, ông sẽ làm việc với Bộ trưởng quốc phòng và Tổng tham mưu trưởng. Đề nghị nhà báo chuyển các câu hỏi tới Bộ Quốc phòng.
Giả sử có một cuộc thanh trừng nội bộ đang được tiến hành thì nó sẽ không có lợi ích gì cho cuộc tấn công quân sự của Nga. Trái lại nó chỉ làm xói mòn tinh thần binh lính Nga trong giai đoạn đầu của cuộc phản công mới nhất của Ukraine. Không những thế nó còn tạo cơ hội cho Kiev giành lại nhiều lãnh thổ hơn nữa.
Mục đích của thanh trừng là nhằm thay đổi những vị trí cấp cao không trung thành với Điện Kremlin và cài người thân cận vào các vị trí quan trọng. Nhưng thanh trừng cũng như chơi dao sắc vậy, rất dễ bị sơ hở và làm phản. Câu hỏi về việc thanh trừng, đổi ngôi các vị trí cấp cao trong quân đội Nga, một mình Tổng thống cũng không trả lời được.
H.Đ