Bất chấp sự hỗ trợ từ chính quyền, nhiều cặp vợ chồng trẻ Trung Quốc lựa chọn không sinh con, ngay trong bối cảnh tỷ lệ sinh đẻ ngày càng thấp.
Khi Zhang Chengying lần đầu nói với cha mẹ rằng cô và chồng mình sẽ không sinh con, phản ứng đầu tiên của họ là sốc và sau đó gặng hỏi Zhang xem cô có vấn đề gì hay không.
Nhưng không, người phụ nữ 32 tuổi giải thích. Vợ chồng cô chỉ muốn trở thành một cặp đôi DINKs – ám chỉ các cặp vợ chồng có thu nhập kép nhưng không có con. Họ vẫn chưa đạt được mục tiêu về thu nhập, nhưng dự kiến sẽ sớm thay đổi điều đó – và họ đang tận hưởng khoảng thời gian tự do của mình.
“Mẹ tôi nói rằng bà đã hơn 60 tuổi và sẽ bị chế giễu nếu như không có cháu”, Zhang kể. “Nhưng liệu tôi có nên thay đổi cuộc sống của mình chỉ để bà ấy không bị chê cười không? Và câu trả lời là: không”.
Zhang, vừa tốt nghiệp một trường đại học Y ở tỉnh Sơn Đông với tấm bằng dược sĩ, đang chờ nhận một vị trí nghiên cứu khoa học tại một bệnh viện trong năm nay. Chồng của cô sẽ sớm vào làm việc trong một tổ chức nhà nước trong 2 tuần tới. Hiện tại, họ đang tận hưởng cuộc sống, thức khuya, ngủ nướng và không phải lo lắng về con cái.
Trong hôm 20/7 vừa qua, cặp vợ chồng này vừa bắt đầu chuyến đi dài 5.499 km – được lên kế hoạch kỹ lưỡng, thực hiện trong vòng 59 giờ đồng hồ và 3 phút – sẽ đưa họ đi qua 3 tỉnh khác của Trung Quốc.
“Tôi sẽ không thể thoải mái như vậy nếu như có con”, Zhang nói. “Do trách nhiệm làm cha mẹ nên chỉ có một số ít bạn bè tôi có thời gian để đi ra ngoài và gặp gỡ tôi”.
Nỗi ám ảnh đại dịch chưa dứt
Mặc dù chính quyền Bắc Kinh đã chấm dứt các biện pháp hạn chế do COVID-19 áp dụng suốt 3 năm qua, nhưng chúng vẫn gây tác động kéo dài đối với tình hình kinh tế và sức khoẻ tâm lý của người dân. Với nhiều người, sức ép tài chính và sự lo lắng đã khiến họ có cái nhìn tiêu cực về tương lai và có xu hướng từ bỏ ý tưởng làm cha mẹ.
Đây là một xu hướng đã xuất hiện ở Trung Quốc trong những năm trước đại dịch, nhưng các lệnh phong toả, ngừng làm việc và bất trắc về kinh tế dường như đã khiến cho phong trào này trở nên phổ biến hơn bao giờ hết.
Tỷ lệ sinh đẻ ở Trung Quốc đã đạt mức thấp kỷ lục trong năm ngoái, khi số ca tử vong vượt số ca sinh đẻ lần đầu tiên trong vòng 6 thập kỷ.
“Chúng tôi ngày càng trở nên ý thức hơn về bản thân, trong khi cha mẹ của chúng tôi nghĩ rằng chúng tôi ngày càng ích kỷ”, Yang XiaoTong, 26 tuổi, đến từ Thâm Quyến, cho hay.
Giống như Zhang, Yang cũng không sẵn sàng từ bỏ cuộc tự do của mình để sinh con. Cô và chồng mình, mới cưới trong tháng 4, nói rằng 3 năm chịu sự kiểm soát do đại dịch đã tác động rất nhiều tới suy nghĩ của họ. Ngoài việc không mấy thiện cảm với việc có con, họ bắt đầu suy ngẫm về ý nghĩa của cuộc sống.
“Tôi nhận ra rằng mình muốn nhìn thấy cả thế giới thay vì bị bó buộc với con cái ở trong căn hộ rộng 80 mét vuông ở Thâm Quyến”, Yang cho hay. “Nhiều người trẻ giờ tập trung hơn vào việc cải thiện chất lượng sống của họ, bởi chúng tôi quý trọng thời gian mà chúng tôi có trong cuộc sống này”.
Yang cho hay cô đối diện với đủ sức ép từ việc tạo dựng doanh nghiệp riêng của mình. Và mặc dù cô có một vài người bạn đã sinh con, nhưng cũng có một vài người bạn là DINKs, thậm chí một số người còn không muốn kết hôn.
Tác động xấu tới nền kinh tế
Ren Yuan, giáo sư đến từ Viện Nghiên cứu Dân số ĐH Fudan, cho hay kiểu tâm lý này sẽ gây ảnh hưởng lâu dài tới đất nước.
“Xét về tỷ lệ kết hôn đang suy giảm, và tỷ lệ người dân không muốn kết hôn, Trung Quốc rất có khả năng sẽ chứng kiến tỷ lệ sinh đẻ thấp trong nhiều thập kỷ tới”, ông Ren nói.
Theo Cơ quan Thống kê Quốc gia Trung Quốc, tổng dân số năm 2022 đã giảm 850.000 so với 2021, đánh dấu lần đầu tiên dân số giảm trong vòng 61 năm. Tỷ lệ sinh đẻ ở những người đang có một con cũng giảm xuống 0,5.
“Một số nghiên cứu chỉ ra rằng trải nghiệm sinh đẻ có thể thúc đẩy mọi người sẵn sàng có con, bởi vậy quan ngại lớn nhất ở Trung Quốc chính là tỷ lệ sinh đẻ thấp ở những gia đình một con”, Chen Weimin, giáo sư đến từ Viện Nghiên cứu Dân số và Phát triển ĐH Nam Khai, cho hay.
Cùng lúc, chi phí sinh và nuôi con – cùng với tỷ lệ thất nghiệp cao, cứ 5 người trẻ thì 1 người thất nghiệp – khiến cho ngày càng có thêm nhiều cặp đôi tự nhận thấy họ không đủ điều kiện nuôi con.
“Thú thực, sau khi trả tiền thuê nhà, điện nước và chi phí sinh hoạt, lương tháng 5.000 NDT (700 USD) của tôi không còn nhiều”, Qu Yun, y tá 24 tuổi đến từ tỉnh Sơn Đông, cho hay. Cô nói rằng lý do chính mà cô không muốn sinh con là thiếu tiền và thời gian – cô làm việc hơn 12 giờ mỗi ngày và còn không có đủ thời gian để ăn trưa, chứ chưa nói gì đến chăm con.
Mặc dù nhiều cơ quan chính quyền địa phương và doanh nghiệp đang tăng tiền trợ cấp để khuyến khích người dân sinh con, nhưng Qu vẫn không thay đổi quan điểm của mình.
“Thay vì cố gắng thuyết phục người dân kết hôn và sinh con, tốt hơn là chính phủ nên cải thiện công tác bảo vệ quyền lợi của người lao động, như kiểm soát làm việc thêm giờ và tăng lương”, Qu nói.
Ngay cả Zhang, người có chứng chỉ cao cấp giúp cô có được công việc lương cao hơn, cũng vẫn lo ngại về khả năng chu cấp đầy đủ cho con cái. Cô nhìn thấy những người họ hàng phải chi rất nhiều tiền, đặc biệt là cho con đi học thêm, để con cái họ sau này chen được một chân trong nền kinh tế cạnh tranh khốc liệt.
“Chi phí giáo dục quá cao, và tôi không muốn đứa con mình được sinh ra trong một môi trường kiệt quệ như vậy”, Zhang nói.
Hiện tượng xã hội đang phổ biến
Trong khi đó, nhiều vấn đề về sức khoẻ tâm lý cũng đang gia tăng, bao gồm ở những người trẻ tuổi phải trả qua sự cô lập khi đại dịch ập tới, và ý tưởng sinh một đứa trẻ trong bối cảnh đó là điều rất ảm đạm.
Đồng thời, đối phó với sự trầm cảm “càng làm chúng tôi khó kiên nhẫn hơn” khi con cái nghịch ngợm, Yang nói, nhấn mạnh rằng kể cả những mối quan hệ giữa cá nhân với nhau cũng trở nên khó khăn hơn.
Giáo sư Chen nói rằng mặc dù tâm lý “ghét trẻ con” đi đến cực điểm, và nhiều người còn thể hiện trên mạng xã hội, không thể phủ nhận rằng Trung Quốc cần tạo điều kiện thuận lợi hơn cho việc sinh con, với mục tiêu “xây dựng một xã hội thân thiện với trẻ em”.
“Số người trẻ tuổi mong muốn có con thực sự đã giảm, và có một hiện tượng chung là lo lắng về khả năng sinh con ở Trung Quốc”, ông Chen nói.
Trước khi thực hiện chuyến du lịch xuyên Trung Quốc, Zhang Chengying khép lại câu chuyện: “Tôi không dám chắc liệu mình có thay đổi suy nghĩ khi sang tuổi 40 hay không, nhưng hiện tại, tôi đã quyết định không có con”.
T.P