Hôm nay (25/7), chúng ta kỷ niệm tròn 10 năm thiết lập quan hệ đối tác toàn diện Việt – Mỹ. Nếu nhìn lại chặng đường 28 năm qua, kể từ khi hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao vào năm 1995 thì có thể khẳng định 10 năm này là giai đoạn phát triển nhanh nhất, toàn diện nhất và hiệu quả nhất trong quan hệ hai nước.
“Đối tác toàn diện” đã tạo ra khuôn khổ hợp tác trên các trụ cột khác nhau giữa Việt Nam và Mỹ; đồng thời cũng nhấn mạnh nguyên tắc chỉ đạo: Quan hệ hợp tác bình đẳng, tôn trọng lẫn nhau (trong đó có tôn trọng thể chế chính trị của nhau).
Trong 10 năm, hai bên đã có những cuộc trao đổi và những chuyến thăm (bao gồm cả những chuyến thăm cấp cao) để thúc đẩy quan hệ. Đơn cử vào năm 2013 là chuyến thăm chính thức của Chủ tịch nước Trương Tấn Sang để thiết lập quan hệ đối tác toàn diện. Tháng 7/2015 có chuyến thăm của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng – chuyến thăm lịch sử, đánh dấu lần đầu tiên Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam thăm Hoa Kỳ – hội đàm với Tổng thống Obama và ra tuyên bố tầm nhìn quan hệ giữa hai nước.
Đến tháng 5/2016 có chuyến thăm Việt Nam của Tổng thống Obama. Tháng 11/2017 là chuyến thăm của Tổng thống Donald Trump. Sau đó, vào tháng 2/2019, Tổng thống Trump cũng đã đến Hà Nội để tham dự Hội nghị cấp cao Mỹ – Triều.
Gần đây nhất, vào tháng 8/2021, Phó Tổng thống Mỹ Kamala Harris cũng có chuyến thăm Việt Nam.
Những chuyến thăm cấp cao đó đã làm sâu sắc thêm và đưa mối quan hệ hai nước lên tầm cao mới.
Về quan hệ kinh tế, thương mại 2 chiều Việt – Mỹ khi bắt đầu Đối tác toàn diện vào 10 năm trước khoảng 35-36 tỷ USD và đã tăng lên 123 tỷ USD tính đến cuối năm 2022, tương ứng gấp gần 4 lần. Hoa Kỳ hiện trở thành thị trường duy nhất và đầu tiên vượt ngưỡng 100 tỷ USD trong xuất khẩu của Việt Nam. Những con số này có ý nghĩa rất quan trọng.
Nhân 10 năm Đối tác chiến lược, tôi cũng muốn nhấn mạnh đến vấn đề hợp tác, khắc phục hậu quả chiến tranh giữa hai bên. Phía Hoa Kỳ đánh giá rất cao sự hợp tác trong tìm kiếm hài cốt binh sĩ bị mất tích trong chiến tranh, coi đây là hợp tác nhân đạo mà phía Việt Nam đã thực hiện rất hiệu quả.
Về phía Mỹ cũng ngày càng tăng cường sự hỗ trợ Việt Nam về tháo gỡ bom mìn, tẩy độc môi trường, giúp đỡ nạn nhân trong chiến tranh. Hai dự án rất lớn đã và đang được triển khai là tẩy độc sân bay Đà Nẵng (hoàn tất năm 2017) và tẩy độc sân bay Biên Hòa.
Lĩnh vực hợp tác giữ hòa bình, ổn định bao gồm an ninh an toàn hàng hải cũng được hai bên tăng cường. Ví dụ như hợp tác thông qua cơ chế đa phương (ASEAN), hay hợp tác hỗ trợ Việt Nam cử người tham gia các phái bộ gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc.
Khi đại dịch Covid-19 bùng phát, Hoa Kỳ cũng là một trong những nước giúp đỡ Việt Nam kịp thời và nhiều nhất về vaccine, với hơn 40 triệu liều.
Mười năm qua, khuôn khổ đối tác toàn diện đã tạo đà cho quan hệ hai nước phát triển trên rất nhiều lĩnh vực. Năm nay, kỷ niệm 10 năm đối tác toàn diện, cần phải nói đến dấu mốc cuộc điện đàm cấp cao ngày 29/3 giữa Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng và Tổng thống Joe Biden với những ý quan trọng. Theo đó, hai nhà lãnh đạo: (1) Đánh giá cao quan hệ đối tác toàn diện trong thời gian qua và cho rằng, quan hệ này phát triển một cách tích cực, phù hợp với nguyện vọng và lợi ích của nhân dân hai nước; (2) Chuyển lời mời thăm cấp cao, đồng thời giao cho các cơ quan bộ ngành hai bên chuẩn bị cả cho những chuyến thăm cũng như nội hàm quan hệ hai nước trong thời gian tới.
Trong năm 2023 này đã và sẽ có nhiều hoạt động quan trọng giữa hai bên. Bộ trưởng Ngoại giao Antony Blinken đã có chuyến thăm 3 ngày tới Việt Nam – được triển khai ngay sau cuộc điện đàm cấp cao nói trên. Trong các cuộc gặp gỡ lãnh đạo của Việt Nam (Tổng Bí thư, Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao, Trưởng ban đối ngoại) đều khẳng định lại, cuộc điện đàm đã tạo ra định hướng cho quan hệ hai nước rất tốt và hai bên phải tích cực tiếp tục chuẩn bị để triển khai.
Và mới đây nhất, tuần qua, Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen thăm Việt Nam, hai bên khẳng định tăng cường hơn nữa điểm sáng quan hệ kinh tế – thương mại, bao gồm cả về các chuỗi cung ứng bền vững tin cậy, hỗ trợ chuyển đổi xanh và công nghệ.
Tôi suy nghĩ rằng, với 10 năm quan hệ đối tác toàn diện, đây không chỉ là dịp để kỷ niệm mà còn nhằm đánh giá lại hiệu quả phát triển quan hệ, đồng thời tạo định hướng như lãnh đạo hai bên đã nói, đó là đưa quan hệ sâu sắc hơn, nâng lên tầm cao mới.
T.P