Thời kỳ đưa quân trực tiếp tham chiến ở Việt Nam, Mỹ đã ủng hộ lực lượng Campuchia thân Mỹ do Lon Non đứng đầu lật đổ Quốc vương Sihanouk khi Quốc vương thăm Trung Quốc. Trung Quốc đã cho Sihanouk lưu vong để sử dụng về sau.
Khi lực lượng Khơ me đỏ lật đổ Lon Non, Trung Quốc vừa ngầm ủng hộ Khơ me đỏ để chống Việt Nam ở biên giới Tây Nam vừa tiếp tục để Sihanouk lưu vong. Trung Quốc đã giúp đỡ vũ khí, huấn luyện quân đội để Khơ me đỏ gây ra nạn diệt chủng ở Campuchia xây dựng một chế độ độc tài “quái đản” chưa từng có trên thế giới.
Lực lượng cách mạng chống Khơ me đỏ dưới sự giúp đỡ của quân tình nguyện Việt Nam đã đánh đổ chế độ diệt chủng xây dựng chế độ xã hội chủ nghĩa mới dưới sự lãnh đạo của Đảng nhân dân cách mạng Campuchia. Trung Quốc một mặt ép đưa Sihanouk về nước, xây dựng chính phủ liên hiệp vừa tiếp tục ủng hộ, cung cấp vũ khí, tiền bạc để lực lượng Khơ me đỏ lưu vong chống lại chính quyền cách mạng ở Campuchia.
Thất bại trong việc xây dựng chính quyền Khơ me đỏ, Trung Quốc tìm mọi cách từ việc ép chính quyền cách mạng mới thành alạp chính phủ liên hiệp trong đó có lực lượng thân Trung Quốc gây ra những bất đồng đến việc tìm cách lôi kéo chính quyền mới.
Lợi dụng việc Campuchia có nhiều khó khăn về kinh tế khi phải khôi phục, xây dựng đất nước sau nhiều năm bị Khơ me đỏ tàn phá, Trung Quốc tìm mọi cách, từng bước đầu tư vào Campuchia.
Không chỉ thâm nhập vào kinh tế đầu tư cơ sở hạ tầng, đường xá, bến cảng Trung Quốc từng bước đầu tư về vũ khí, trang thiết bị quân sự. Cũng chính vì thế Campuchia đã từ chối viện trợ quân sự, kinh tế của Mỹ và nhiều nước khác. Người Trung Quốc đã có mặt ở nhiều công trình cả dân sự lẫn quân sự ở Campuchia.
Hiện nay Mỹ và một số nước đang rất lo ngại trước sự đầu tư ào ạt của Trung Quốc vào Campuchia, đặc biệt là việc xây dựng các cảng biển có mục đích quân sự. Nếu Trung Quốc thành công, cảng biển trở thành căn cứ quân sự mà Trung Quốc có thể sử dụng sẽ án ngữ khu vực phía Nam Biển Đông, kiểm soát con đườn hàng hải quan trọng từ Thái Bình Dương sang Ấn Độ Dương. Mỹ đang thực sự lo ngại trước sự xâm nhập sâu rộng của Trung Quốc trong khi Mỹ đã gần như mất hoàn toàn ảnh hưởng ở Campuchia.
Trước thực trạng đó, trong hai năm qua Mỹ đã tăng cường xây dựng liên minh ở Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, nâng cấp quan hệ đối tác với Ấn Độ, Nhật Bản, Australia và tăng cường quan hệ với Philippines cùng các nước ASEAN nhưng luôn gặp phải sự chối bỏ của Campuchia.
Quan hệ giữa Trung Quốc và ASEAN cũng đang tường bước được cải thiện. Tuy nhiều nước ASEAN vẫn còn e ngại với Trung Quốc thì Campuchia đã thực sự gắn kết với Trung Quốc, tạo điều kiện để Trung Quốc khống chế khu vực Nam Thái Bình Dương.
H.L