Biển số định danh là gì? Nó có phải là một ý tưởng tuyệt vời hay là một sự lãng phí và cồng kềnh cho người dân?
Việt Nam vừa mới triển khai được một cái gọi là dữ liệu quốc gia về dân cư, gắn liền với một mã cực kỳ quan trọng của mỗi người, đó là mã định danh cá nhân. Mã định danh được xem là mã số của một người. Sau này, tất cả các giấy tờ liên quan sẽ được tích hợp theo cái mã này. Ví dụ như hồ sơ bảo hiểm y tế, hồ sơ khám chữa bệnh, hồ sơ thông tin ngân hàng, giấy phép lái xe… Thông tin sẽ được đồng bộ cho tất cả cơ quan. Thế là bạn đến đâu chỉ cần cơ quan chức năng nhập số định danh cá nhân của bạn vào là sẽ biết bạn cưới vợ hay chưa, giới tính thật là gì (nhìn nam mà chắc gì đã là nữ), họ cũng biết bạn có tiền án tiền sự hay không, công an giao thông cũng biết được bạn có bằng lái xe chưa, hạng gì.
Vậy là chẳng phải mang gì theo người họ tự tra và biết hết. Người dân khỏi phải chạy đi nơi này xin xác nhận, chạy đi nơi kia xin chữ ký. Thế thì có cái mã định danh rồi, bên giao thông lại nghĩ rằng sao không tích hợp luôn cái biển số xe vào mã định danh. Thế nhưng tích hợp để làm gì? Chúng ta phải có lợi ích thì chúng ta mới làm chứ tự nhiên thích hợp vì đam mê thì khác gì nghiên cứu một đống đề tài khoa học rồi cất vào tủ cho đủ chỉ tiêu.
Thế thì lợi ích của việc tích hợp, quản lý biển số xe theo mã định danh cá nhân là gì? Để hiểu được lợi ích, chúng ta phải hiểu được cách tích hợp như thế nào. Vậy thì cách tích hợp như thế nào? Ví dụ, bạn có một cái biển số xe là 96069. Sau khi tích hợp biển số xe sẽ đi theo bạn suốt đời. Sau này bạn bán xe thì người ta vẫn lưu lại cái biển đó cho bạn đến lúc bạn mua xe mới, họ lại lấy cái biển đó gắn vào xe mới cho bạn. Còn nếu bạn có 3 cái xe thì sao? Thì trong mã định danh của bạn sẽ được tích hợp cả 3 cái biển, bạn có 100 cái xe thì sẽ có 100 cái biển được tích hợp theo mã định danh của bạn. Chẳng sao cả.
Giờ sẽ có bạn thắc mắc là: “Tôi may mắn bốc được cái biển 4953, nhưng tôi lại muốn nhường sự may mắn đó cho người khác. Vậy tôi phải làm thế nào?” Nghe đâu là nhà nước đang dự tính bỏ cái biển 4953. Tuy nhiên nếu luật đó không được thông qua và chẳng may xe bạn có biển 53 thì mình nghĩ là bạn vẫn có cách để bạn bỏ biển này. Đó là bạn mua thêm một cái xe nữa. Sau đó bạn sẽ được bốc thêm một cái biển, ví dụ như là 12345. Rồi bạn bán cái biển xe 53 đi. Vậy là sau này bạn chỉ dùng biển 12345 thôi.
Thế nhưng có thật biển số đi theo bạn suốt đời hay không? Thực ra là không hẳn. Vì như thế này: khi bạn bán xe đi, biển của bạn vẫn được tích hợp theo mã định danh cá nhân, nhưng chỉ được 5 năm thôi. Nếu sau 5 năm mà bạn không mua xe khác để gắn biển thì biển sẽ bị thu hồi.
Thế thì tại sao nước này làm như vậy? Sao không tích hợp mãi mãi cho người dân? Thực ra nhà làm luật đã tính rất xa rằng: mỗi cái biển sẽ có 5 số. Ví dụ 30G là từ 00000 đến 99999. Như vậy chỉ cấp được cho có 100.000 cái ô tô. Vậy nếu giữ mãi cho một người, đến lúc họ chết hay già đi không còn đi xe được nữa, mà họ vẫn được giữ biển số xe, thế thì con cháu sau này lấy đâu ra số biển mà cấp? Nên không dùng thì phải thu hồi để sau này còn có cái cấp cho người khác.
Cơ bản là việc tích hợp như vậy thế thì lợi ích của nó là gì? Đầu tiên các bạn sẽ thấy rất nhiều xe khi bán qua lại mà không đổi hồ sơ. Ông A bán cho ông B, ông B bán cho ông Công C lại tặng cho ông D. Cuối cùng ông D là chủ xe, mà tên vẫn là ông A, đến khi ông D gây tai nạn bỏ chạy, công an tìm đến ông A thì bảo: “Tôi bán xe từ đời nào rồi. Giờ cái xe đó ở đâu thì tôi cũng chịu.” Nhưng khi tích hợp biển số theo con người, xe tai nạn biển số bao nhiêu, tra một phát là ra ngay lập tức chủ xe. Mà cái hay là trong mã định danh lại chứa rất nhiều thông tin quan trọng như bằng lái xe hay số điện thoại. Vì số điện thoại bây giờ cũng phải xác minh bằng căn cước. Nên gần như số điện thoại cũng là số cố định của mỗi người. Liên lạc rất dễ dàng. Không như ngày xưa gọi toàn toàn thuê bao vì dùng sim rác vài hôm lại vứt. Như vậy chỉ cần có biển số, công an có thể gọi ngay cho chủ xe.
Ví dụ, công an nghi ngờ một thằng gầy nhom, tay gãi cổ mà hôm nay lại đi một con xe bóng lộn. Họ có thể tra để gọi cho chủ xe xem có phải cho thằng kia mượn hay là xe này bị nó trộm. Đặc biệt, nếu bạn mất trộm, bạn đến báo công an. Họ sẽ đẩy biển số xe của bạn lên toàn hệ thống. Camera giao thông sẽ ngay lập tức tra ra cái xe mang biển số đó đang di chuyển ở đường nào. Vậy là xác định vị trí và tóm gọn thằng trộm trong phút mốt. Điều này thì hiện tại có thể còn khó khăn vì camera của chúng ta chưa hiện đại, nhưng trong tương lai điều đó sẽ rất dễ dàng như bên Trung Quốc.
Cái lợi thứ hai là vấn đề phạt nguội. Nếu như trước đây chỉ có ô tô thì bây giờ xe máy cũng có thể bị phạt nguội. Bởi vì khi bị phạt nguội, ô tô phải đi đăng kiểm. Mà không nộp phạt thì không đăng kiểm được. Còn xe máy không phải đăng kiểm nên chẳng mấy ai đi nộp phạt nguội làm gì. Còn bây giờ hệ thống sẽ tích hợp dữ liệu về mã định danh. Như vậy công an xã cũng nắm được việc bạn bị phạt nguội và bạn lên xã là thủ tục gì. Nếu không nộp phạt thì không làm được thủ tục và như vậy xe máy cũng sẽ phải nộp phạt. Mà điều đó thì sẽ giúp rất nhiều người đi xe máy nâng cao ý thức, ít vi phạm hơn, học luật kỹ hơn. Chứ mình thấy nhiều người đi mà không hiểu luật, đi rất nguy hiểm. Nhiều người đi xe máy không biết đường nào thì được đi tốc độ bao nhiêu hay là vào ngã tư thì xe nào được đi trước. Thành ra họ cứ nghĩ ô tô nó nhường mình, vậy là tạt đầu ô tô như một anh hùng.
Lợi thứ ba là, hạn chế việc che biển, gắn biển giả. Ví dụ bạn mua một con Maybach. Thằng hàng xóm xấu tính cũng có một con Maybach y hệt, thế là mỗi lần nó đi xa nó lại gắn cái biển giả y hệt biển của bạn. Trên đường nó phóng quá tốc độ, vượt đèn đỏ, đi ngược chiều các kiểu. Vài tuần sau bạn có thông báo phạt nguội. Cái khó ở cách quản lý cũ là chỉ bên giao thông mới nắm được thông tin chủ xe. Mà họ lại chẳng có số điện thoại để liên hệ với bạn. Vì trong hồ sơ đăng ký xe trước đây không có số điện thoại hoặc số điện thoại đã cũ. Nhưng nếu tích hợp vào mã định danh thì vừa có app trên điện thoại lại vừa có số điện thoại. Chỉ cần xe nào vi phạm, hệ thống camera phạt nguội sẽ lập tức nhắn tin tinh tinh về điện thoại.
Ví dụ bạn vừa vi phạm quá tốc độ 30 km/h tại km số 69 đường Đồ Sơn – Quất Lâm vào giờ X, tháng Y, năm Z. Nhưng rõ ràng lúc đó bạn đang nằm ôm Cún ngủ ở nhà. Thế thì chắc chắn là có thằng nào chơi xấu gắn biển của bạn vào xe của nó. Ngay lập tức bạn sẽ báo cho công an và bạn chứng minh được mình vô tội. Chứ nếu như trước đây hai tuần sau bạn mới nhận được giấy báo phạt nguội thì lúc đó bạn đã chẳng biết làm sao để chứng minh hôm đó mình ôm chó ngủ cả ngày.
Và cũng chính vì vấn đề phạt nguội mà lợi ích thứ tư là ai bán xe cũng sẽ tự nguyện đi làm thủ tục đổi hồ sơ. Vì nếu không thì xe kia mà bị phạt nguội thì chủ cái biển số xe đó sẽ phải gánh hết. Nên chẳng còn ai dám bán xe mà cứ để kệ chủ mới đi biển xe của mình.
Tất nhiên những lợi ích này không phải ngày một ngày hay là đạt được. Mà để xây dựng một hệ thống như trên, chúng ta cần nhiều thời gian để tích hợp, để đồng bộ dữ liệu và cần nhiều tiền để mua máy móc thiết bị. Nhưng dù lâu thì đó vẫn là một tương lai rất hiện đại mà chúng ta hướng đến. Chứ chẳng lẽ cứ mãi quản lý theo cách cũ thì làm sao mà phát triển được.
T.P