Việt Nam là một quốc gia có đường bờ biển dài hơn 3.000 km, nằm ở vị trí chiến lược trên biển Đông. Biển Đông lại là một vùng biển giàu tài nguyên và có vai trò quan trọng trong giao thương quốc tế. Tuy nhiên, biển Đông cũng là nơi có nhiều tranh chấp chủ quyền và an ninh giữa các nước ven biển. Do đó, việc xây dựng và phát triển lực lượng tàu chiến là một trong những ưu tiên của Việt Nam trong chính sách quốc phòng và an ninh.
Theo báo cáo của tổ chức hải quân quốc tế năm 2021, Việt Nam có tổng cộng 65 tàu chiến các loại. Hải quân Việt Nam là một trong những lực lượng hải quân mạnh nhất khu vực Đông Nam Á, với khả năng bảo vệ chủ quyền biển đảo và tham gia các hoạt động hợp tác quốc tế. Hải quân Việt Nam sở hữu nhiều loại tàu chiến hiện đại và uy lực, từ tàu hộ vệ, tàu tên lửa, tàu pháo đến tàu phóng lôi.
Tàu ngầm Kilo
Kilo-636, thuộc lớp tàu ngầm tấn công chạy bằng động cơ diesel-điện do Nga sản xuất, có nhiệm vụ tác chiến chống hạm và chống ngầm. Đây là tàu ngầm thuộc thế hệ thứ ba, rất hiện đại. Hiện tại Việt Nam đang sở hữu 6 tàu Kilo và cả 6 tàu đều thuộc biên chế của Lữ đoàn Tàu ngầm 189. Kilo-636 là loại tàu ngầm tiên tiến nhất mà Việt Nam đang sở hữu, tàu vận hành tốt trong vùng biển nông, có khả năng di chuyển ở khu vực gần đáy biển tốt hơn các loại tàu ngầm tấn công khác, nhờ công nghệ hiện đại làm giảm đáng kể độ ồn cho tàu Kilo. Tàu ngầm này đã có khả năng “tàng hình” trước các thiết bị định vị thủy âm hiện đại, ẩn mình tốt hơn trong lòng biển để tiếp cận đội tàu nổi của địch và tấn công trước khi bị phát hiện. Nhờ vũ khí hiện đại và khả năng ẩn mình gần như hoàn hảo, Kilo-636 được hải quân Mỹ mệnh danh là “hố đen” trong lòng đại dương.
Tàu ngầm Kilo-636 dài 74m, rộng 10m, lượng giãn nước 3.100 tấn, tốc độ 37 km/h, lặn sâu tối đa 300m, hoạt động độc lập được trong 45 ngày đêm. Thủy thủ đoàn có 52 người, tàu được trang bị 6 ống phóng ngư lôi đường kính 533 mm, vũ khí uy lực nhất là tổ hợp tên lửa Klub-S, tổ hợp này gồm ít nhất 5 mẫu tên lửa khác nhau, với khả năng đối không, đối hạm, đối đất, tầm bắn lên đến 300 km.
Tàu hộ vệ Gepard
Tàu hộ vệ là một loại tàu chiến có kích thước trung bình có thể thực hiện nhiều nhiệm vụ khác nhau như bảo vệ hạm đội, tuần tra biển, săn ngầm, chống không hoặc chống hạm. Tàu hậu vệ thường được trang bị các loại vũ khí như pháo, tên lửa, ngư lôi hoặc máy bay trực thăng.
Hải quân Việt Nam có 4 tàu hộ vệ thuộc lớp Gepard-3.9, do Nga sản xuất. Đây một trong những tàu hộ vệ hiện đại và mạnh nhất thế giới, được biết đến với biệt danh “báo hoa mai” vì thiết kế tinh xảo và uy lực. Các tàu hộ vệ Gepard của Việt Nam được trang bị 8 tên lửa chống hạm KH35 UranE với tầm bắn 150km, một hệ thống 20 tên lửa đối không SAN4, 1 pháo hạng nặng AK176, 2 súng 6 nòng 30mm, 4 ống phóng ngư lôi 533mm và một bệ phóng tên lửa RBU 6000 chống tàu ngầm và chở thêm 1 trực thăng săn ngầm KA273.
Các tàu hộ vệ Gepard 3.9 trong biên chế của hải quân Việt Nam, được đặt tên lần lượt là 011- Đinh Tiên Hoàng, 012- Lý Thái Tổ, 015-Trần Hưng Đạo, 016- Quang Trung. Trong 4 tàu này tàu 015 và 016 được đánh giá là có năng lực tác chiến toàn diện nhất vì được bổ sung thêm khả năng chống ngầm với các bệ phóng ngư lôi PTA 53. Các tàu ngầm này được triển khai ở căn cứ Cam Ranh, thuộc vùng 4 hải quân.
Tàu tên lửa Tia chớp
Tàu tên lửa là một loại tàu chiến nhẹ và nhanh chuyên dùng để tấn công các mục tiêu mặt nước bằng các loại tên lửa chống hạm. Tàu tên lửa có vai trò quan trọng trong chiến tranh biển vì chúng có thể tiến hành các cuộc tấn công bất ngờ và phá hủy các đơn vị hải quân địch hoặc bảo vệ các mục tiêu chiến lược. Hải quân Việt Nam hiện có 13 tàu tên lửa thuộc lớp Molniya do Nga sản xuất và Việt Nam tự đóng 2 chiếc. Đây là loại tàu chiến được thiết kế dựa trên lớp Tarantul của Nga nhưng được cải tiến để phù hợp với điều kiện biển Việt Nam. Các tàu tên lửa Molniya của Việt Nam được trang bị 16 tên lửa chống hạm Kh-35E, một pháo hạng nặng AK-176, hai súng máy 6 nòng AK-630 và một hệ thống tên lửa vác vai. Các tàu tên lửa Molniya trong biên chế hải quân Việt Nam được đặt tên theo các con số từ HQ-371 đến HQ-383, được triển khai ở các căn cứ hải quân thuộc Vùng 2, Vùng 3 và Vùng 4.
Tàu pháo
Là loại tàu chiến nhẹ và nhanh dùng để bảo vệ các mục tiêu quan trọng trên biển hoặc trên bờ biển bằng các loại pháo cỡ lớn. Tàu pháo có vai trò quan trọng trong chiến tranh biển, chúng có thể tiến hành các cuộc bắn phá hoặc hỗ trợ hỏa lực cho các đơn vị khác. Hải quân Việt Nam hiện có 6 tàu pháo thuộc lớp TT400TP do Việt Nam tự đóng. Đây là một loại tàu chiến được Việt Nam mua thiết kế và sau đó tự đóng. Các tàu pháo TT-400TP của Việt Nam được trang bị thứ vũ khí mạnh nhất của nó. Đó là pháo hạng nặng AK-176M với tầm bắn 15km, hai súng máy 6 nòng 30mm, hai súng máy cỡ nòng 14,5 mm và một hệ thống tên lửa vác vai. Các tàu TT-400TP trong biên chế hải quân Việt Nam được đặt tên theo các chữ số từ HQ-264 đến HQ-269 và được triển khai ở các căn cứ hải quân thuộc Vùng 2 và Vùng 4.
Tàu phóng lôi
Là loại tàu chiến nhỏ nhẹ có tốc độ cao sử dụng ngư lôi làm vũ khí chính để tấn công tiêu diệt tàu địch. Tác chiến tàu phóng lôi mang đặc trưng là tấn công nhanh, sử dụng tốc độ để áp sát tàu địch, phóng ngư lôi và rút lui nhanh chóng. Tuy nhiên hiện nay, tàu phóng lôi không còn tận dụng được những ưu thế đó nữa vì tàu địch có thể mang tên lửa chống tàu với tầm bắn đến hàng trăm km, vượt xa tầm bắn của ngư lôi. Hải quân Việt Nam hiện có bốn tàu phóng ngư lôi do Nga sản xuất. Các tàu phóng lôi Yuka của Việt Nam được trang bị bốn ống phóng ngư lôi 533mm, hai súng máy cỡ nòng 14,5 mm và hai súng máy cỡ nòng 12,7 mm. Các tàu phóng lôi Yuka hiện trong biên chế hải quân Việt Nam được đặt theo các con số từ HQ-271 đến HQ-274 và được triển khai ở các căn cứ hải quân thuộc Vùng 2 và Vùng 3.
T.P