Arab Saudi, nhà xuất khẩu dầu thô lớn nhất thế giới, đã giao dịch dầu hoàn toàn bằng đồng USD kể từ năm 1974. Tuy nhiên, các cuộc đàm phán về việc bán hàng cho Trung Quốc, đối tác thương mại lớn nhất của nước này, bằng đồng nhân dân tệ đã liên tục được thực hiện thời gian gần đây.
Quan hệ nồng ấm
Sự tiếp đón nồng nhiệt Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình trong chuyến thăm Riyadh hồi tháng 12 năm ngoái là biểu tượng cho mối quan hệ ngày càng sâu sắc giữa Trung Quốc và Arab Saudi.
Khi ông Tập đến thăm Riyadh, các quan chức Arab Saudi đã trải thảm tím chứ không phải màu đỏ. Máy bay của Chủ tịch Trung Quốc được hộ tống bởi các máy bay phản lực của Arab Saudi phun khói xanh và trắng tượng trưng cho màu sắc trên lá cờ của quốc gia vùng Vịnh. Đại bác ăn mừng đã được bắn. Một cận vệ hoàng gia cưỡi ngựa Arab hộ tống ông Tập tới Cung điện Hoàng gia.
Sự tiếp đón nồng nhiệt này là biểu tượng cho mối quan hệ sâu sắc hơn giữa Trung Quốc và Arab Saudi, nước vốn từ lâu là một trong những đồng minh thân cận nhất của Mỹ ở Trung Đông.
Bắc Kinh thời gian gần đây đang cố gắng lôi kéo quốc gia vùng Vịnh này hướng về phương Đông, và nhà lãnh đạo Arab Saudi Mohammed bin Salman cũng tỏ ra cởi mở với điều này.
Nhà lãnh đạo Trung Quốc có tham vọng thách thức sự thống trị toàn cầu của đồng USD. Một cách để làm điều đó là bắt đầu giao dịch dầu khí bằng đồng Nhân dân tệ.
Trong khi đó, Arab Saudi, nhà xuất khẩu dầu thô lớn nhất thế giới, đã giao dịch dầu hoàn toàn bằng USD kể từ năm 1974. Tuy nhiên, các cuộc đàm phán về việc bán hàng cho Trung Quốc, đối tác thương mại lớn nhất của Arab Saudi, bằng đồng Nhân dân tệ đã liên tục được thực hiện thời gian gần đây.
Thoả thuận bước ngoặt
Vào tháng 11, Trung Quốc đã có bước đột phá khi nước này và Arab Saudi ký thỏa thuận thiết lập đường dây hoán đổi tiền tệ trị giá 50 tỷ nhân dân tệ (khoảng 6,98 tỷ USD). Thỏa thuận này có hiệu lực trong 3 năm và có thể được gia hạn nếu cả hai bên nhất trí.
Thỏa thuận mang tính bước ngoặt này có nghĩa là Arab Saudi có quyền tự do tiếp cận nguồn cung tiền Trung Quốc theo tỷ giá hối đoái ấn định và ngược lại đối với Bắc Kinh và đồng riyal của Arab Saudi.
Theo tuyên bố, thỏa thuận hoán đổi tiền tệ sẽ giúp tăng cường hợp tác tài chính giữa Trung Quốc và Saudi Arabia, mở rộng hoạt động sử dụng tiền tệ của hai nước và thúc đẩy thương mại và đầu tư song phương.
Bản thân các dòng hoán đổi là không gây tranh cãi. Trung Quốc có một thỏa thuận với Anh và thỏa thuận với Arab Saudi có quy mô nhỏ, chỉ có giá trị bằng một phần tổng kim ngạch thương mại của quốc gia Arab này với Trung Quốc. Nhưng thỏa thuận này là một bước ngoặt quan trọng.
Theo các chuyên gia, nếu giao dịch dầu khí của Trung Quốc được thực hiện bằng đồng Nhân dân tệ, nó sẽ nằm ngoài hệ thống tài chính phương Tây và không thể bị trừng phạt.
Việc thiết lập khuôn khổ của một thỏa thuận hoán đổi cũng cho phép nó được mở rộng quy mô tương đối dễ dàng. Mặc dù 50 tỷ nhân dân tệ là nhỏ nhưng tổng quy mô có thể sẽ tăng lên.
Ông Alicia García-Herrero, nhà kinh tế trưởng khu vực Châu Á Thái Bình Dương tại ngân hàng đầu tư Natixis của Pháp và là thành viên cấp cao tại tổ chức nghiên cứu châu Âu Bruegel, cho biết: “Đó gần như là tín hiệu cho thấy Saudi sẵn sàng sử dụng đồng nhân dân tệ”.
Bên cạnh đố, Arab Saudi đang chịu áp lực phải chấp nhận đồng nhân dân tệ vì Nga, đối tác thương mại dầu mỏ lớn nhất của Trung Quốc, đã chấp nhận đồng tiền này.
Thách thức sự thống trị của USD
Ý tưởng về việc Trung Quốc thách thức sự thống trị của đồng USD đã bị nhiều nhà kinh tế bác bỏ vì cho rằng điều đó quá xa với. Đồng USD vẫn ở một đẳng cấp khác trên toàn cầu vì phần lớn nợ công và nợ tư nhân trên toàn thế giới được giữ bằng USD.
Theo dữ liệu của Swift, đồng tiền của Mỹ được sử dụng trong gần một nửa tổng số thanh toán trên toàn thế giới, trong khi đồng nhân dân tệ được sử dụng với tỷ lệ dưới 4%. Đồng USD có thể tự do chuyển đổi, đồng nhân dân tệ thì không và Trung Quốc có những hạn chế đối với dòng vốn.
Nhưng số lượng giao dịch liên quan đến đồng nhân dân tệ đang tăng với tốc độ chóng mặt. Trong ba năm qua, việc sử dụng đồng tiền Trung Quốc trong tài chính thương mại trên toàn cầu đã tăng gấp ba lần.
Vào tháng 9 vừa qua, nó đã vượt qua đồng euro để trở thành đồng tiền được sử dụng nhiều thứ hai trong thương mại toàn cầu. Dữ liệu từ Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc cho thấy trên toàn cầu, việc sử dụng đường dây hoán đổi Trung Quốc của các ngân hàng trung ương đã tăng gần gấp bốn lần kể từ năm 2020.
Ông Phyllis Papadavid, cố vấn nghiên cứu cấp cao tại Asia House cho biết: “Đồng nhân dân tệ đang đạt được mức tăng theo cấp số nhân trong thị phần tài chính thương mại. Đồng tiền này đang thu được lợi nhuận khi sử dụng nó như một loại tiền tệ dự trữ. Tỷ lệ chung vẫn còn khá thấp, nhưng quỹ đạo thì tăng trưởng rất nhanh”.
Bà Julia Gurol-Haller, giảng viên tại Đại học Freiburg, thì cho rằng trong vài thập kỷ tới, việc đồng nhân dân tệ có thể thách thức đồng USD là khả thi.
Tác động địa chính trị
Trung Quốc là điểm đến số một cho hàng xuất khẩu của Arab Saudi tính theo giá trị và vương quốc này là nhà cung cấp dầu lớn thứ hai cho Trung Quốc, sau Nga.
Ngoài dầu mỏ, hai quốc gia còn tăng cường mối quan hệ trong lĩnh vực công nghệ và khoa học.
Mùa hè vừa qua, Arab Saudi đồng ý gia nhập Tổ chức Hợp tác Thượng Hải, một liên minh an ninh bao gồm Trung Quốc và Ấn Độ. Sau đó, nước này được mời tham gia liên minh Brics của Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi.
Các thành viên Brics đã thảo luận về cách tạo ra một loại tiền tệ chung có thể được sử dụng ở các thị trường mới nổi.
“Nó được thảo luận rất nhiều trong khối đang phát triển, phi phương Tây hoặc chống Mỹ. Đây là khía cạnh tài chính cho một hiện tượng địa chính trị lớn hơn, đó là giảm sự phụ thuộc vào Mỹ về mặt an ninh và kinh tế, và sau đó là về mặt tiền tệ”, bà Gurol-Haller cho hay.
Bước tiếp theo của Trung Quốc và Arab Saudi có thể là quan hệ đối tác trao đổi chứng khoán tiềm năng. Vào tháng 2, giám đốc điều hành Hồng Kông John Lee đã tới Arab Saudi trong nỗ lực khuyến khích gã khổng lồ dầu mỏ quốc gia, Saudi Aramco, theo đuổi việc niêm yết thứ cấp tại Hồng Kông.
“Động lực chung của việc xây dựng một khối chống phương Tây sẽ tạo ra những tác động địa chính trị đối với Mỹ. Ở Trung Đông, chúng ta đã thấy vai trò của Mỹ đang giảm dần”, Gurol-Haller cho hay.
Trong khi sự thống trị của đồng USD vẫn tồn tại cho đến nay, liên minh Bắc Kinh-Riyadh cho thấy vị thế thống trị của nó sẽ không bị thách thức.
T.P