Chính quyền Philippines hiện tại đã gia tăng quan hệ quân sự với Mỹ. Không những Philippines cho phép Mỹ củng cố mở rộng các căn cứ quân sự đã có từ trước mà còn cho Mỹ mở thêm một số căn cứ quân sự mới. Về phía Mỹ trước đây luôn ủng hộ Philippines trong việc bảo vệ biển đảo trước các hành vi xâm lấn và áp chế lực lượng hải quân Philippines của Trung Quốc, nay liên tục có các cuộc tuần tra chung trên Biển Đông.
Trong nhiều tháng qua, hai nước này liên tục có những cuộc đụng độ trên Biển Đông.
Tháng 12-2023, Philippines cáo buộc Trung Quốc đã đâm vào tàu chở Tổng tham mưu trưởng lực lượng vũ trang Philipines.
Quân đội Philippines công bố về cuộc tuần tra chung thứ hai trong các ngày 3 và 4-1 có sự tham gia của 4 tàu Hải quân Philippines và 4 tàu của Bộ chỉ huy Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương của Mỹ, bao gồm 1 tàu sân bay, 1 tàu tuần dương và hai tàu khu tục.
Ngay lập tức, chiến khu Nam Bộ quân giải phòng nhân dân Trung Quốc cũng thông báo sẽ tiến hành cuộc tuần tra định kỳ bằng hải quân và không quân trên Biển Đông trong ngày 3 và 4 tháng 1. Trên trang wechat lực lượng của Trung Quốc tuyên bố rằng cuộc tuần tra là nhằm răn đe và ngăn chặn mọi hành động gây rối hoặc tạo “điểm nóng” trên Biển Đông, ám chỉ cuộc tuần tra của Philippines và Mỹ. Chiến khu Nam Bộ của Trung Quốc còn mạnh mẽ khẳng định các binh sĩ tham gia tuần tra sẽ luôn cảnh giác cao độ, đồng thời sẵn sàng bảo vệ chủ quyền quốc gia, an ninh và quyền hàng hải của Trung Quốc.
Còn người phát ngôn của Bộ Ngoại giao Trung Quốc Uông Văn Bân lại chỉ trích việc Mỹ và Philippines tập trận là “những hoạt động quân sự khiêu khích” và gây bất lợi cho việc kiểm soát, quản lý tình hình trên biển cũng như tranh chấp liên quan.
Phía Philippines Tham mưu trưởng quan đội cũng đáp trả bằng việc tuyên bố cuộc tuần tra chung của quân đội Mỹ và Philippines đánh dấu “bước nhảy vọt đáng kể” trong quan hệ đồng minh giữa Manila và Washington và thể hiện khả năng hiệp đồng tác chiến giữa quân đội hai nước. Ông cũng thẳng thắn thừa nhận là đối diện với thách thức khu vực (chủ yếu là các hành động quân sự của Trung Quốc), chúng tôi (Philippines và Mỹ) “đang thúc đẩy một trật tự thế giới dựa trên luật pháp và một khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương tự do và cởi mở”.
Trong nhiều năm qua cả Trung Quốc và Philippines đều tuyên bố chủ quyền trên nhiều khu vực ở Biển Đông, Philippines đã từng kiện Trung Quốc ra tòa trọng tài quốc tế. Dưới thời ông Duter làm tổng thống quan hệ hai nước có phần nống ấm hơn. Nhưng chính quyền Philippines hiện nay đã gia tăng bày tỏ thái độ và hành động kiên quyết chống lại các hành động phi lý của Trung Quốc trên Biển Đông.
H.L