Số liệu chính thức mới nhất do Trung Quốc công bố cho thấy chỉ số giá tiêu dùng (CPI) quốc gia của Trung Quốc vào tháng 1/2024 giảm 0,8% so với cùng kỳ, cho thấy nguy cơ giảm phát vẫn tiếp tục. Tuy nhiên, điều đáng chú ý là từ năm 2021 đến năm 2023, Trung Quốc đã in và phát hành khoảng 54 nghìn tỷ nhân dân tệ (khoảng 7,6 nghìn tỷ đô la Mỹ) tiền giấy. Quy mô in tiền khổng lồ dường như không có bất kỳ tác động tích cực nào đến nền kinh tế và đời sống của người dân Trung Quốc.
Dữ liệu chính thức mới nhất do chính quyền Trung Quốc công bố cho thấy, vào tháng 1/2024, CPI đã giảm 0,8% so với cùng kỳ năm ngoái, mức giảm lớn nhất trong hơn 14 năm qua và còn tệ hơn trong tương lai. Nhiều người hoài nghi về tính chân thực của số liệu do chính quyền Trung Quốc cung cấp, vì Trung Quốc luôn bịa đặt số liệu thống kê nhằm giảm nhẹ tình hình, thực tế có thể còn nghiêm trọng hơn.
Thống kê cho thấy giá thực phẩm đã giảm 5,9% so với cùng kỳ trong tháng 1. Trong số các loại thực phẩm, giá thịt lợn, rau tươi và trái cây tươi giảm lần lượt 17,3%, 12,7% và 9,1% so với cùng kỳ, trở thành nguyên nhân chính khiến CPI giảm so với cùng kỳ.
Từ đầu năm 2023 đến tháng 1/2024, dữ liệu CPI hàng năm của Trung Quốc cho thấy xu hướng giảm tổng thể và đã giảm trong 4 tháng liên tiếp. Mức giảm so với cùng kỳ vào tháng 1/2024 là mức giảm lớn nhất kể từ tháng 9/2009, làm nổi bật áp lực giảm phát đang gia tăng mà nước này đang phải đối mặt.
Đồng thời, chỉ số giá sản xuất công nghiệp (PPI) toàn quốc trong tháng 1/2024 cũng giảm 2,5% so với cùng kỳ năm ngoái và giảm 0,2% so với tháng trước. Dữ liệu PPI giảm cho thấy tình trạng giảm phát cũng đang diễn ra trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp.
Tuy nhiên, số liệu thống kê chính thức cũng cho thấy chính quyền Trung Quốc đã in khoảng 54 nghìn tỷ Nhân dân tệ (khoảng 7,6 nghìn tỷ USD) trong giai đoạn từ năm 2021 đến năm 2023.
Cuối tháng 12/2023, M2 (tổng lượng cung tiền) của Trung Quốc đạt 292,27 nghìn tỷ Nhân dân tệ (khoảng 41,14 nghìn tỷ USD); vào cuối tháng 12/2022, M2 là 266,43 nghìn tỷ Nhân dân tệ (khoảng 38,15 nghìn tỷ USD); vào cuối tháng 12/2021, M2 là 238,29 nghìn tỷ Nhân dân tệ (khoảng 37,4 nghìn tỷ USD).
Theo dữ liệu trên, trong năm 2023, chính quyền Trung Quốc đã in thêm 25,84 nghìn tỷ Nhân dân tệ (khoảng 3,63 nghìn tỷ USD); trong năm 2022, con số này là 28,14 nghìn tỷ Nhân dân tệ (khoảng 4,03 nghìn tỷ USD). Cộng dồn hai năm, chính quyền Trung Quốc đã in tổng cộng 53,98 nghìn tỷ Nhân dân tệ (khoảng 7,66 nghìn tỷ USD).
M2 (tổng lượng cung tiền) được tính bằng tổng lượng tiền lưu thông trong xã hội cộng với tiền gửi thanh toán, tiền gửi tiết kiệm và tiền gửi có kỳ hạn.
Ông Mã Tĩnh Hào, một chuyên gia tài chính và thuế Trung Quốc, đăng trên weibo vào tháng 2/2023, rằng Trung Quốc đã in tổng cộng 28 nghìn tỷ Nhân dân tệ tiền vào năm 2022. Con số này tương đương với tổng lượng in tiền của Hoa Kỳ, Nhật Bản và Châu Âu Liên minh, và tổng sản phẩm nội địa của Trung Quốc chỉ bằng khoảng 70% so với Hoa Kỳ. Ông Mã Tĩnh Hào đặt câu hỏi: “In tiền nhiều như vậy, thị trường chứng khoán không tăng nhiều, giá nhà đất không tăng nhiều, giá cả cũng không tăng nhiều. Tại sao lại như vậy?”
Nghịch lý kỳ lạ của nền kinh tế Trung Quốc
Ông Lục Viễn Hành, một nhà phân tích chính trị và kinh tế ở Hoa Kỳ, từng làm giám đốc thị trường tại một công ty Trung Quốc, cho biết, năm ngoái các quan chức Trung Quốc đã phủ nhận mạnh mẽ rằng giảm phát đang xảy ra trong nền kinh tế Trung Quốc. Thực tế nhiều lần chứng minh những gì chính quyền Trung Quốc phủ nhận thường là sự thật.
Vào ngày 16/2, ông Lục Viễn Hành cho biết trong một cuộc phỏng vấn với phóng viên của The Epoch Times, rằng giảm phát tất nhiên là do kinh tế suy thoái. Nhưng trên thực tế, nền kinh tế Trung Quốc không còn có thể áp dụng các biện pháp kinh tế truyền thống của phương Tây nữa. Nói cách khác, nó không còn tuân theo các khái niệm truyền thống về lạm phát hay giảm phát mà là một mô hình kinh tế đặc thù dưới sự kiểm soát của chế độ độc tài.
Ông Lục cho biết, trong nền kinh tế phương Tây, sự gia tăng lượng lưu thông tiền tệ thường được coi là lạm phát, còn ngược lại là giảm phát. Ngoài ra, xét từ góc độ hiện tượng, CPI tăng được coi là biểu hiện của lạm phát, còn CPI giảm được coi là giảm phát. Tuy nhiên, một hiện tượng mâu thuẫn rất kỳ lạ đã xảy ra ở Trung Quốc: một mặt, chính quyền in một lượng tiền lớn và phân phối rộng rãi tiền tệ, đáp ứng định nghĩa về lạm phát; mặt khác, sau khi tiền được phát hành, lại chưa thực sự đi vào lĩnh vực lưu thông hay đi vào thực thể vật chất của nền kinh tế mà chỉ lưu thông trong phạm vi hệ thống tài chính, dẫn đến hiện tượng “tiền nhàn rỗi”, do đó không có tác dụng thúc đẩy phát triển kinh tế. Nói cách khác, lượng tiền tệ thực tế đang lưu hành đã thực sự phát huy tác dụng của nó, nếu lượng tiền tệ đóng vai trò thực tế đang giảm đi thì giảm phát xảy ra.
Ông Lục nói: “Điều này là do nền kinh tế Trung Quốc không phải là nền kinh tế thị trường”, “Ngoài ra, có một số lượng lớn các quan chức tham nhũng trong hệ thống chính quyền. Những quan chức đó hiếm khi thực sự nghĩ đến đất nước và người dân, mà chỉ muốn giữ địa vị và kiếm tiền cho mình. Do đó, một phần tiền tăng thêm được chuyển đến các cá nhân ở các giai đoạn khác nhau bởi các quan chức các cấp hoặc các nhóm lợi ích trong chính quyền bằng nhiều phương tiện khác nhau”.
Số tiền bổ sung đã đi đâu?
Hướng đầu tư cho vay là một trong những “cánh gió” quan sát sự phát triển kinh tế, số tiền tăng thêm sẽ đi đâu?
Dữ liệu cho thấy tính đến cuối năm 2023, các khoản vay bằng Nhân dân tệ đã tăng 22,75 nghìn tỷ nhân dân tệ (khoảng 3,23 nghìn tỷ USD) trong năm. Trong đó, các khoản cho vay hộ gia đình tăng 4,33 nghìn tỷ nhân dân tệ (khoảng 0,61 nghìn tỷ đô la Mỹ), chiếm khoảng 19%; các khoản cho vay doanh nghiệp và tổ chức tăng 17,91 nghìn tỷ nhân dân tệ (khoảng 2,54 nghìn tỷ đô la Mỹ), chiếm khoảng 78% các khoản vay. Năm 2023, các khoản cho vay hộ gia đình và cho vay doanh nghiệp, tổ chức về cơ bản có tỷ lệ 2:8.
Trong số các khoản cho vay doanh nghiệp và tổ chức, cho vay trung và dài hạn tăng trưởng đáng kể, với mức tăng 13,57 nghìn tỷ nhân dân tệ (khoảng 1,93 nghìn tỷ USD), chiếm khoảng 76% tổng mức tăng cho vay doanh nghiệp và tổ chức; trong khi tỷ trọng các khoản vay ngắn hạn nhỏ hơn đáng kể.
Nhìn chung, xét về mục đích vay, thời gian vay trung và dài hạn thường được sử dụng trong các lĩnh vực như đầu tư tài sản cố định, trong khi vốn vay ngắn hạn thường cần thiết cho nhu cầu vốn lưu động của người vay trong sản xuất, kinh doanh.
Ngoài ra, trong năm 2023, tiền gửi bằng Nhân dân tệ đã tăng 25,74 nghìn tỷ nhân dân tệ (khoảng 3,65 nghìn tỷ USD), trong đó, tiền gửi hộ gia đình tăng 16,67 nghìn tỷ nhân dân tệ (khoảng 2,37 nghìn tỷ USD).
Ông Lục cho biết, đồng Nhân dân tệ mới do chính quyền Trung Quốc phát hành đã được phát hành dưới dạng các khoản vay, và sau đó số tiền này được chuyển thành tiền gửi.
Ông Lục cho biết: “Các khoản vay từ doanh nghiệp, tổ chức chiếm gần 80%, nghĩa là nguồn vốn này chủ yếu được lấy đi bởi các doanh nghiệp nhà nước lớn như doanh nghiệp trung ương, tổ chức hoặc doanh nghiệp nhà nước địa phương thông qua các khoản vay. Những khoản vay lớn này không được đầu tư vào những nơi có thể tạo ra lợi nhuận, bởi vì họ cũng biết rằng họ không thể kiếm tiền bằng cách đầu tư, nên một số chỉ đơn giản là tiết kiệm và biến thành tiền gửi, còn một số thì bị chia rẽ bởi những người có quyền lực trong chính quyền. Vì vậy, những khoản tiền này thực sự không thể vào lĩnh vực lưu thông được”.
Ông Lục cũng giải thích rằng chính quyền Trung Quốc đã đầu tư quá nhiều tiền vào việc xây dựng cơ sở hạ tầng, bao gồm cả bất động sản, nhưng những cơ sở hạ tầng này đã bị ‘bong bóng’ nghiêm trọng, và bất động sản được xây dựng cuối cùng sẽ trở thành rác bê tông cốt thép vô dụng. Nếu bạn không thể kiếm tiền để quay vòng vốn đầu tư, số tiền sẽ bằng 0 và sẽ không kích thích được nền kinh tế.
Ông Lục cũng nói rằng nền kinh tế Trung Quốc đã trải qua tình trạng giảm phát nghiêm trọng trong hai năm qua, nhưng chính quyền Trung Quốc lại đang in tiền một cách liều lĩnh. Người ta cho rằng việc phát hành thêm tiền có thể kích thích tăng trưởng kinh tế, nhưng vấn đề lớn nhất của Trung Quốc hiện nay thực chất là không đủ sức tiêu dùng.
Ông nói: “Một lý do khiến mức tiêu dùng không đủ là do dân số giảm mạnh. Càng ít người thì đương nhiên sẽ có ít tiền hơn. Một số lượng lớn người đã chết trong 3 năm đại dịch, và chính quyền Trung Quốc vẫn che đậy sự thật. Một nguyên nhân quan trọng nữa đó là dân không còn tiền, quan chức thì tham nhũng. Khi dân có ít tiền thì càng ít dám tiêu. Tình hình kinh tế hiện nay bất ổn, nhất là sau dịch bệnh, người dân lo lắng cho tương lai và họ phải thận trọng tiêu dùng, họ chọn cách tiết kiệm càng nhiều càng tốt thay vì tiêu tiền”.
T.P