Giới quan sát cho rằng, việc Mỹ nới lỏng hạn chế cho phép Ukraine sử dụng vũ khí do nước này cung cấp để tấn công vào Nga không phải nhân tố thay đổi cuộc chơi mà chỉ là một lợi thế bổ sung nhằm giúp Ukraine tăng cường năng lực phòng thủ.
Bước ngoặt chính sách của Mỹ
Kể từ khi xung đột ở Ukraine nổ ra, những điều cấm kỵ của phương Tây đều dần sụp đổ. Sau khi đẩy lùi cuộc tấn công ban đầu của Nga vào Kiev, Ukraine đã yêu cầu phương Tây hỗ trợ nhiều vũ khí và trang thiết bị hơn: đầu tiên là đạn dược, sau đó là xe tăng, bom chùm và chiến đấu cơ.
Mỗi lần như vậy, phương Tây đều băn khoăn về việc có nên chấp nhận yêu cầu mới nhất của Kiev hay không vì lo ngại căng thẳng leo thang và khả năng đáp trả của Nga. Mỗi lần như vậy, điều cấm kỵ lại bị phá vỡ và không có gì xảy ra.
Dù vậy, nhịp điệu cân nhắc và trì hoãn vẫn khó có thể lay chuyển được. Bất chấp việc nhận được nhiều vũ khí hơn từ Mỹ vào tháng trước, Ukraine vần chưa thể sử dụng chúng theo ý muốn. Khi Moscow tiến hành cuộc tấn công bất ngờ vào khu vực Đông Bắc Kharkov trong tháng này, Washington đã cấm Kiev sử dụng vũ khí của Mỹ để tấn công các mục tiêu trong lãnh thổ Nga.
Tuy nhiên, điều này đã thay đổi. Tổng thống Mỹ Joe Biden trong tuần này cho phép Ukraine thực hiện các cuộc tấn công hạn chế sử dụng vũ khí Mỹ trên lãnh thổ Nga quanh Kharkov sau khi một số nước châu Âu đã dỡ bỏ hạn chế về cách sử dụng vũ khí mà họ đã cung cấp cho Kiev.
“Trong vài tuần qua, Ukraine đã đến gặp chúng tôi và yêu cầu được phép sử dụng vũ khí đã được cung cấp để chống lại sự gây hấn này” gần thành phố Kharkov, “bao gồm cả việc chống lại các lực lượng của Moscow đang tập trung ở phía biên giới Nga”, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken cho hay ngày 31/5 trong chuyến thăm Prague, Cộng hòa Séc. Ông xác nhận, Tổng thống Biden đã chấp thuận yêu cầu của Ukraine.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky ca ngợi quyết định này là một “bước tiến” giúp các lực lượng của ông bảo vệ khu vực Kharkov đang bị bao vây.
Ukraine khó lật ngược tình thế
Trong khi quyết định trên có thể đánh dấu một giai đoạn mới của cuộc xung đột thì các nhà phân tích đặt câu hỏi, liệu những giới hạn bị phá vỡ có tăng cường khả năng của Ukraine trong việc đẩy lùi các cuộc tấn công của Nga hay không.
Trong tháng này, những lời kêu gọi Mỹ dỡ bỏ hạn chế ngày càng gia tăng khi Nga tiếp tục tấn công thành phố Kharkov bằng tên lửa và đạt được những thành quả khác trong khu vực.
Trong một bài bình luận trên CNN, các nhà phân tích quân sự Adam Kinzinger và Ben Hodges nhận định: “Chúng tôi đã nghe binh lính Ukraine liên tục kể những câu chuyện về các đoàn quân của Nga tấn công, bị đẩy lùi, rút lui về lãnh thổ Nga an toàn để tập hợp lại, có một bữa ăn nóng, lên kế hoạch rồi lại tấn công”.
Các nhà phân tích này cho rằng Ukraine không thể giành chiến thắng nếu Nga có thể tấn công mà không bị trừng phạt.
Ngay cả khi Mỹ đã có thay đổi lớn về chính sách thì các nhà phân tích quân sự vẫn hạ thấp kỳ vọng, một phần là bởi Washington kiên quyết không cho phép Ukraine sử dụng vũ khí đáng gờm nhất để bắn vào Nga: Đó là tên lửa tầm xa ATACMS có thể bắn trúng mục tiêu ở khoảng cách 300km. Thay vào đó, Ukraine chỉ có thể sử dụng tên lửa với tầm hoạt động ngắn hơn được gọi là GMLRS, có tầm bắn khoảng 70km.
Kateryna Stepanenko, nhà phân tích tại Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) có trụ sở tại Washington cho biết, sự thay đổi chính sách sẽ “làm giảm bớt” cuộc tấn công của Moscow vào Kharkov nhưng “vẫn bảo toàn phần lớn không gian an toàn của Nga”.
“Chính sách này vẫn bảo vệ đủ cho các khu vực hậu phương nằm sâu phía sau phòng tuyến của Nga nên những thay đổi gần khu vực Kharkov sẽ không đủ để tạo ra bước ngoặt cho cuộc xung đột. Ukraine đặc biệt cần khả năng tấn công sâu vào các khu vực phía sau để đánh bại các mối đe dọa trên bộ và trên không của Nga vì nhiều sân bay của nước này hỗ trợ cho các cuộc tấn công nhằm vào các thành phố của Ukraine đều nằm ngoài phạm vi của GMLRS”, bà Kateryna Stepanenko nói.
Franz-Stefan Gady, học giả cấp cao tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế nhận định với CNN rằng, các cuộc tấn công xuyên biên giới bằng GMLRS sẽ cho phép Ukraine “tấn công một số khu vực tập trung, trung tâm chỉ huy và kiểm soát cũng như các kho tiếp tế của Nga. Nó sẽ không dừng lại ở đó mà còn làm phức tạp thêm các hoạt động quân sự của Nga ở Kharkov”.
Theo ông: “Chúng ta cần phải thực tế về những gì có thể mong đợi từ sự thay đổi chính sách này bởi các lực lượng vũ trang của Nga đã thích nghi với việc triển khai các loại hỏa lực chính xác trên mặt đất”.
Mathieu Boulegue, nhà nghiên cứu tại Trung tâm Phân tích Chính sách châu Âu đánh giá, sự thay đổi chính sách này sẽ cho phép Ukraine “đẩy lùi các cuộc tấn công” của Nga hiệu quả hơn.
“Bản thân nó không phải là một yếu tố thay đổi cuộc chơi. Đó là một lợi thế bổ sung, một công cụ giúp Ukraine tăng cường khả năng phòng thủ”, chuyên gia này cho hay.
Những lằn ranh đỏ phai mờ
Mỹ đang cùng Anh, Pháp, Đức và một số nước khác dỡ bỏ hạn chế về cách Ukraine sử dụng vũ khí được cung cấp. Trước khi Tổng thống Biden bật đèn xanh cho quyết định trên, Tổng thống Putin đã ngầm đưa ra cảnh báo với các quốc gia đang cân nhắc cho phép Ukraine tấn công Nga bằng vũ khí của họ. Ông cho biết, động thái này có thể dẫn đến “những hậu quả nghiêm trọng”, đặc biệt là “đối với các quốc gia nhỏ và đông dân”.
Ngoài những cảnh báo, đầu tháng này, Tổng thống Putin cũng ra tín hiệu rằng ông sẵn sàng đàm phán hòa bình.
Trong khi việc dỡ bỏ giới hạn sử dụng vũ khí dường như đánh dấu một chương mới trong cuộc xung đột thì trước đây Nga đã từng chứng kiến các cuộc tấn công của Ukraine bằng vũ khí phương Tây trên lãnh thổ mà nước này coi là của mình.
Ukraine thường xuyên nhắm vào Crimea bằng cách sử dụng tên lửa Storm Shadow do Anh cung cấp. Ukraine cũng tiến hành các cuộc tấn công vào Kharkov và Kherson cuối năm 2022, khi nước này tìm cách giành lại các khu vực bị Nga kiểm soát trong thời gian đầu xung đột.
Trong cả hai trường hợp, Nga đều cảnh báo Ukraine và phương Tây không vượt qua lằn ranh đỏ song cả hai trường hợp, Ukraine và phương Tây đều phớt lờ cảnh báo.
“Điện Kremlin đã coi các cuộc tấn công nhằm vào Crimea và các tỉnh Donetsk, Luhansk, Kherson và Zaporizhia là ‘các cuộc tấn công chống lại Nga’, nhưng thực tế là có rất ít điều Moscow có thể làm để leo thang hơn nữa cuộc xung đột ở Ukraine mà không gặp phải rủi ro lớn”, chuyên gia Stepanenko nhận định.
T.P