Những kinh nghiệm thực tế gần đây làm dấy lên cuộc tranh luận về cách tốt nhất để triển khai và sử dụng những máy bay không người lái chi phí cao như MQ-9 Reaper.
Mỹ đang đánh giá lại cách tiếp cận đối với chiến tranh bằng máy bay không người lái. Một số ý kiến cho rằng lực lượng này nên trang bị một số máy bay không người lái năng lực cao nhưng đắt tiền, hoặc thay vào đó sử dụng máy bay không người lái chi phí cao làm trung tâm chỉ huy cho các máy bay không người lái giá rẻ.
Quân đội Mỹ tích cực tìm kiếm các đối tác công nghiệp tư nhân để phát triển một loại máy bay không người lái cỡ lớn có khả năng thực hiện các nhiệm vụ đa diện, bao gồm trinh sát, giám sát, an ninh, tấn công, tấn công chính xác và thu thập thông tin tình báo, Breaking Defense đưa tin
Báo cáo cho biết, sáng kiến vẫn đang trong giai đoạn lập kế hoạch, nhằm mục đích nâng cao khả năng trong các hoạt động chiến đấu quy mô lớn, tích hợp các công nghệ cảm biến tiên tiến và đạn dược dẫn đường chính xác.
Hệ thống máy bay không người lái (UAS) mà quân đội Mỹ muốn có được kỳ vọng có thể hoạt động ở độ cao lớn, tốt nhất là trên 30.000 feet (9,1 km), với tầm hoạt động 500 hải lý (926 km) và các tính năng cất cánh và hạ cánh ngắn (STOL).
Động thái diễn ra sau một năm có những thay đổi đáng kể trong lộ trình hàng không của Quân đội Mỹ, chịu ảnh hưởng từ các bài học trên chiến trường, đặc biệt là cuộc xung đột đang diễn ra ở Ukraine. Những thay đổi đó được thể hiện qua việc ngừng chương trình Máy bay trinh sát tấn công tương lai (FARA) và giảm dần việc sử dụng các đội máy bay không người lái nhỏ.
Việc quân đội Mỹ thay đổi cách tiếp cận nhấn mạnh bản chất ngày càng phát triển của trinh sát trên không và vai trò ngày càng tăng của các hệ thống không người lái, cũng như các tài sản trên không gian, trong việc thu thập thông tin tình báo.
Chất lượng hay số lượng
Quân đội Mỹ vẫn chưa công bố chính thức liệu chương trình máy bay không người lái mới có nhằm giải quyết khoảng trống năng lực do FARA bị hủy bỏ hay không. Một số nhà phân tích tin rằng điều này có thể dẫn đến việc họ mua thêm các máy bay không người lái hiện có như MQ-1C hoặc phát triển các lựa chọn thay thế.
Những tổn thất liên tiếp của máy bay không người lái Mỹ trước phiến quân Houthi ở Yemen, khi các máy bay không người lái trị giá hàng triệu USD bị tiêu diệt bởi các hệ thống phòng không thô sơ, cũng có thể đã buộc Mỹ phải đánh giá lại cách tiếp cận đối với phát triển và triển khai máy bay không người lái.
Các cuộc tranh luận xoay quanh việc tập trung vào tăng cường chất lượng, cụ thể là tăng khả năng sống sót, hay số lượng, trong đó các máy bay không người lái đắt tiền sẽ đóng vai trò các trung tâm chỉ huy và kiểm soát các máy bay không người lái rẻ hơn, có thể sử dụng được nhiều hơn.
Business Insider đưa tin rằng phiến quân Houthi đã nhận trách nhiệm bắn hạ một máy bay không người lái MQ-9 Reaper của Mỹ, đánh dấu vụ việc thứ ba như vậy xảy ra trong tháng 5. Trong đoạn phim do phiến quân công bố, chiếc máy bay không người lái gần như còn nguyên vẹn sau khi bị bắn hạ.
Mặc dù MQ-9 được coi là có thể sử dụng được nhưng mức giá đắt đỏ 30 triệu USD/chiếc đặt ra câu hỏi về chi phí-lợi ích. Người phát ngôn của Houthi Yahya Saree cho biết máy bay không người lái này đã bị tấn công bằng tên lửa đất đối không do địa phương sản xuất.
Brandon Tseng, chủ tịch công ty phần mềm và máy bay không người lái Shield AI, cho biết MQ-9 “quá đắt và quá chậm tái tạo để tiếp tục hoạt động trong tầm bắn của tên lửa đất đối không”, theo báo cáo của Business Insider.
“MQ-9 là một máy bay tuyệt vời. Nhưng đối với cuộc chiến trong tương lai, vai trò của nó cần phải được xác định lại là hỗ trợ các đội máy bay thông minh” Tseng cho biết thêm.
Liam Collins, giám đốc sáng lập Viện Chiến tranh Hiện đại ở West Point, nói rằng MQ-9 được thiết kế trong thời đại mà quyền lực tối cao trên không của Mỹ là điều hiển nhiên. Nó mang tải trọng hạn chế và tối đa hóa thời gian di chuyển.
Mỹ không đầu tư vào khả năng cơ động cho MQ-9 vì điều này được coi là không cần thiết vào thời điểm phát triển, khiến MQ-9 dễ bị tổn thương trong môi trường nhiều hoạt động chiến đấu quy mô lớn.
Tuy nhiên, C Mark Brinkley, giám đốc truyền thông cấp cao của Hệ thống hàng không nguyên tử, đã tuyên bố trong một bài báo năm 2023 rằng những tổn thất trong chiến đấu như vậy là thông thường.
Tích hợp linh hoạt
Brinkley cho biết những người ủng hộ việc thay thế MQ-9 bằng các lựa chọn rẻ hơn, kém hiệu quả hơn, sẽ cần một AI cực kỳ tiên tiến, trị giá hàng tỷ USD, phù hợp về mặt chiến thuật.
Ông đề cập rằng ngay cả khi AI cho phép 50 máy bay không người lái trở lên hoạt động như một bầy, tải trọng và độ bền của chúng sẽ chỉ bằng 25% so với MQ-9.
Như vậy, thay vì loại bỏ MQ-9 để tìm những lựa chọn rẻ hơn, Brinkley khuyến nghị tích hợp tên lửa không đối không và radar cảnh báo sớm để tăng khả năng sống sót của máy bay không người lái này và bổ sung các khả năng mới.
Về tăng khả năng sống sót, The Aviationist đã báo cáo vào tháng 5/2024 rằng MQ-9 sẽ nhận được những nâng cấp đáng kể. General Atomics Aeronautical Systems đang hợp tác với Shift5, một công ty chuyên phát hiện sự lỗi và bảo trì máy bay, nhằm đạt được những mục tiêu đó.
Theo đó, nền tảng của Shift5 sẽ được tích hợp vào MQ-9A Reaper, cung cấp những hiểu biết sâu sắc về an ninh mạng và vận hành theo thời gian thực cho thiết bị.
Các dự án phát triển khả năng Phòng thủ và Nhận thức Chiến trường trên không (ABAD) cho MQ-9A cũng đang được tiến hành, bao gồm thiết bị mới phát hiện và chống lại các mối đe dọa tần số vô tuyến (RF) và hồng ngoại (IR).
Đối với tiềm năng của MQ-9 Reaper như đơn vị chỉ huy trung tâm, các dự án phát triển cũng đang được tiến hành, mục đích biến MQ-9 từ vai trò tấn công và trinh sát thông thường thành các trung tâm điều khiển động.
Các trung tâm này sẽ quản lý một đội máy bay không người lái hạng nhẹ, tạo ra một mạng lưới cảm biến rộng khắp để hỗ trợ các hoạt động của lực lượng.
Cách tiếp cận này sẽ mở rộng phạm vi hoạt động của mạng, có khả năng kéo dài hàng trăm km, cung cấp liên lạc mạnh mẽ cho các lực lượng hoạt động đặc biệt ở các chiến trường sâu.
T.P