Áp dụng mức nghèo đói của Ngân hàng Thế giới đối với mức thu nhập hiện tại ở Trung Quốc, ước tính hơn 40% dân số nước này đang sống trong cảnh nghèo đói. Thậm chí, theo thước đo của Mỹ vào năm 1960, 80-90% dân số Trung Quốc thuộc diện đói nghèo.
Chính quyền Trung Quốc vẫn tuyên truyền về huyền thoại về việc đưa 800 triệu người thoát khỏi cảnh nghèo đói để hợp pháp hóa sự cai trị của mình. Tuy nhiên, thực tế là chính quyền nước này, thông qua các biện pháp kiểm soát kinh tế và xã hội chặt chẽ, khiến người dân phải sống trong cảnh nghèo đói.
Đến năm 1978, khi người lãnh đạo Đặng Tiểu Bình bắt đầu mở cửa nền kinh tế, người dân Trung Quốc mới bắt đầu kiếm được nhiều tiền hơn và cuối cùng một tầng lớp trung lưu đã ra đời. Tuy nhiên, họ vẫn nghèo. Tại Hoa Kỳ, GDP bình quân đầu người thực, sau khi điều chỉnh theo lạm phát, là 4.000 USD vào năm 1900, nhưng Trung Quốc đã không thể vượt qua con số đó cho đến năm 2010.
Ngày nay, theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế, GDP bình quân đầu người của Hoa Kỳ là 85.300 USD, trong khi đối với Trung Quốc, con số đó chỉ là 13.100 USD, xếp thứ 74 trên thế giới, thấp hơn Mexico, Kazakhstan và Malaysia. Bắc Kinh tuyên bố rằng chỉ có 0,04% dân số sống ở mức nghèo đói. Tuy nhiên, chính quyền Trung Quốc sử dụng ngưỡng nghèo đói thấp hơn so với tiêu chuẩn quốc tế. Ngưỡng nghèo đói chính thức được xác lập ở mức thu nhập hàng năm là 2.800 CNY (nhân dân tệ) (khoảng 386,35 USD một năm hay 1,06 USD một ngày) dựa trên mức giá năm 2010. Con số này thấp hơn đáng kể so với ngưỡng nghèo đói quốc tế của Ngân hàng Thế giới là 1,90 USD một ngày.
Nếu sử dụng ngưỡng thu nhập cao hơn, chẳng hạn như lên tới 12.000 USD một năm, một con số phản ánh tốt hơn chi phí sinh hoạt và điều kiện kinh tế ở Trung Quốc hiện đại, sẽ có rất nhiều người Trung Quốc hơn nữa rơi vào diện đói nghèo. Trên thực tế, vào năm 2021, 47% dân số sống với mức 10 USD một ngày hoặc ít hơn (và được coi là thuộc diện đói nghèo). Con số đó đã cải thiện phần nào kể từ đó nhưng vẫn ở mức khoảng 40%. Ngưỡng này bao gồm các cân nhắc về chi phí sinh hoạt ở thành thị, vốn cao hơn ở các vùng nông thôn.
Để có cái nhìn thích hợp, tổng tài sản của Trung Quốc hiện nay gần bằng mức của Hoa Kỳ vào năm 1960. Vào thời điểm đó, Hoa Kỳ sử dụng ngưỡng 21,70 USD một ngày làm ngưỡng nghèo đói. Theo thước đo đó, 80–90% dân số Trung Quốc sẽ được coi là nghèo đói.
Mặc dù thu nhập trung bình ở Trung Quốc thấp, nhưng có sự khác biệt rõ rệt giữa thu nhập ở thành thị và nông thôn, với cư dân thành thị có thu nhập khả dụng cao hơn 80% so với người dân ở vùng nông thôn. Mức sống cũng khác biệt đáng kể. Người dân nông thôn thường không có máy lạnh và có thể không có hệ thống sưởi ấm hoặc bồn cầu xả nước trong nhà. Ngay cả nhà vệ sinh công cộng ở vùng nông thôn cũng thường sử dụng những rãnh hẹp.
Người dân nông thôn được thúc đẩy để đi đến các thành phố và làm công nhân di cư để cải thiện thu nhập. Trung Quốc ước tính có gần 300 triệu người di cư. Mức lương trung bình của một người di cư là từ 525 đến 722 USD một tháng, thấp hơn nhiều so với mức trung bình toàn quốc. Do hệ thống hộ khẩu, họ và con cái của họ có thể không được tiếp cận với các dịch vụ công như y tế và giáo dục, và hầu hết đều không được hưởng chế độ lương hưu và chế độ khuyết tật quốc gia. Ngoài ra, khi những công nhân này mất việc làm tại nhà máy do suy giảm kinh tế, như điều đang xảy ra hiện nay, họ không được tính vào số liệu thống kê thất nghiệp. Do đó, số người thất nghiệp và những người sống trong cảnh nghèo đói cao hơn nhiều so với số liệu chính thức.
Nhóm nhân khẩu học khác có tỷ lệ nghèo đói cao là những người về hưu. Nhiều người về hưu ở Trung Quốc nhận được các chế độ lương hưu không đủ tốt. Mức lương hưu trung bình ở Trung Quốc vào năm 2020 là dưới 24 USD một tháng. Hệ thống lương hưu thành thị bao gồm những người lao động đã nghỉ hưu trong các doanh nghiệp nhà nước và các tổ chức công. Tuy nhiên, người dân nông thôn chỉ được trả một phần nhỏ so với mức lương mà người lao động thành thị nhận được, và người lao động di cư có thể không nhận được gì.
Do dân số già hóa và tỷ lệ sinh thấp, tỷ lệ phụ thuộc của Trung Quốc đang tăng lên, với số lượng người lao động ngày càng giảm phải hỗ trợ số lượng người hưởng lương hưu ngày càng tăng. Năm 2022, cứ 10 người lao động thì có 1 người hưởng lương hưu, nhưng đến năm 2030, tỷ lệ này dự kiến sẽ đạt 4:1. Để giảm nghèo cho người cao tuổi, thuế đối với người lao động sẽ phải tăng mạnh, điều này sẽ làm giảm thu nhập khả dụng của họ và hạ thấp mức sống của họ.
Chính quyền Trung Quốc đã chọn ngưỡng nghèo đói thấp hơn để tuyên bố rằng họ đã giảm bớt được đói nghèo. Bây giờ, khi tình trạng nghèo đói thực sự ở Trung Quốc đang gia tăng, chính quyền nước này đang thực hiện các biện pháp “giảm bớt đói nghèo”, điều đồng nghĩa với việc can thiệp nhiều hơn của chính phủ, làm méo mó thêm nền kinh tế. Ngoài ra, Bắc Kinh sẽ phải chuyển hướng nguồn tiền của chính phủ từ việc đầu tư cho cơ sở hạ tầng và các chương trình phát triển khác để tăng lương hưu và các khoản thanh toán xã hội cho người nghèo.
Như thường lệ, chính quyền Trung Quốc sẽ khoe khoang thành công của mình trong việc nâng cao mức sống của người dân lên trên mức nghèo đói được thiết lập ở mức thấp, trong khi che giấu dữ liệu và phủ nhận thực tế là nhiều người vẫn nghèo (nhưng trên mức nghèo đói). Trong khi đó, người dân bình thường tại Trung Quốc có mức sống thấp hơn nhiều so với người dân tại các nước phát triển.
T.P