Trong khoảng thời gian hai ngày vào tháng 9/2024, các khu vực của sa mạc Sahara đã hứng chịu lượng mưa vô cùng lớn, dẫn đến lũ quét và những thay đổi đáng kể đối với cảnh quan cát.
Sa mạc Sahara, một trong những nơi khô hạn nhất trên Trái đất, vừa trải qua một hiện tượng thiên nhiên hiếm có: những trận mưa lớn bất thường trong tháng 9. Với lượng mưa lên đến 8 inch – nhiều hơn lượng mưa cả năm cộng lại – sự kiện này đã tạm thời biến đổi cảnh quan sa mạc, làm sống lại các lòng hồ cạn khô và gây ra lũ lụt chết người. Điều gì đã gây ra sự thay đổi khí hậu cực đoan này, và liệu nó có thể lặp lại trong tương lai?
Mưa lớn bất thường làm thay đổi diện mạo Sahara
Từ ngày 7 đến 8 tháng 9, các khu vực rộng lớn của sa mạc Sahara ở Morocco, Algeria, Tunisia và Libya đã đón nhận lượng mưa kỷ lục, điều hiếm hoi ở khu vực này. Những cồn cát khô cằn bỗng chốc được bao phủ bởi các hồ nước tạm thời, gợi nhớ đến cảnh quan Sahara hàng ngàn năm trước, khi khu vực này còn xanh tốt và trù phú. Tại Công viên Quốc gia Iriqui ở Morocco, nơi lòng hồ đã khô cạn hơn 50 năm qua, nước mưa đã nhanh chóng lấp đầy hồ, làm thay đổi hoàn toàn khung cảnh quen thuộc.
Cư dân tại các khu vực này không khỏi ngạc nhiên trước những cảnh tượng hiếm hoi này. Một số nơi, như làng Tagounite ở Morocco, đã ghi nhận lượng mưa lên đến 3,9 inch chỉ trong 24 giờ, điều chưa từng xảy ra trong nhiều thập kỷ.
NASA, thông qua các vệ tinh, đã ghi lại hình ảnh trước và sau sự kiện mưa lớn này, cho thấy sự thay đổi rõ rệt của sa mạc. Hình ảnh từ máy bay không người lái cũng cho thấy sự xuất hiện của các hồ nước giữa những cồn cát từng chỉ có cát nóng rực dưới ánh nắng chói chang.
Lũ quét và thiệt hại
Mặc dù lượng mưa lớn đã tạo nên cảnh quan hiếm có, nhưng nó cũng mang lại nhiều thảm họa. Lũ quét đã cướp đi ít nhất 18 sinh mạng và gây ra thiệt hại lớn về nông sản. Tại nhiều thị trấn và làng mạc nhỏ, mưa lũ làm ngập úng các cánh đồng, phá hủy mùa màng và đẩy nhiều nông dân vào tình trạng khó khăn. Chính phủ Morocco đã phải nhanh chóng phân bổ các quỹ cứu trợ khẩn cấp để giúp đỡ người dân và nông dân bị ảnh hưởng.
Ngoài thiệt hại về con người và mùa màng, hệ thống hồ chứa ở phía đông nam Sahara cũng bị đe dọa nghiêm trọng do lũ lụt. Những sự cố này làm tăng thêm lo ngại về khả năng thích ứng của cơ sở hạ tầng khu vực trước các hiện tượng thời tiết cực đoan trong tương lai.
Nguyên nhân và dấu hiệu của biến đổi khí hậu
Các nhà khí tượng học cho rằng nguyên nhân chính của trận mưa lớn này là do một cơn bão ngoài nhiệt đới hình thành trên Đại Tây Dương. Cơn bão này đã hút độ ẩm từ các vùng xích đạo của châu Phi, sau đó bị đẩy về phía bắc xa hơn so với bình thường, gây ra lượng mưa lớn ở sa mạc Sahara.
Tuy nhiên, hiện tượng thời tiết này không chỉ đơn giản là một sự kiện khí hậu bất thường. Các chuyên gia khí tượng học và khoa học môi trường cảnh báo rằng nhiệt độ toàn cầu gia tăng đang làm tăng tốc và phá vỡ chu trình nước trên hành tinh. Theo Celeste Saulo, Tổng thư ký Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO), “chu trình thủy văn đã trở nên thất thường và khó lường hơn do sự gia tăng nhiệt độ toàn cầu”. Việc này dẫn đến việc các khu vực từng khô hạn như Sahara có thể sẽ tiếp tục đối mặt với những cơn mưa bất thường trong tương lai.
Biến đổi khí hậu, do sự gia tăng phát thải khí nhà kính từ việc đốt nhiên liệu hóa thạch, đang tác động mạnh mẽ đến các mô hình thời tiết toàn cầu. Các chuyên gia dự báo rằng những hiện tượng như lượng mưa lớn ở Sahara có thể trở thành một phần của xu hướng dài hạn về biến đổi khí hậu. Điều này sẽ đòi hỏi sự thích nghi và phản ứng nhanh chóng từ các cộng đồng và chính phủ để đối phó với các thảm họa thiên nhiên tiềm ẩn.
Tương lai của Sahara: Thách thức từ biến đổi khí hậu
Sự kiện mưa lịch sử này không chỉ là một lời nhắc nhở về sức mạnh của thiên nhiên mà còn là cảnh báo về những thách thức mà biến đổi khí hậu toàn cầu mang lại. Sahara, một trong những khu vực khắc nghiệt nhất hành tinh, giờ đây đối mặt với tình trạng thời tiết bất ổn và khó dự đoán hơn. Điều này không chỉ gây khó khăn cho đời sống của cư dân khu vực mà còn đe dọa đến hệ sinh thái sa mạc vốn rất mong manh.
Các chuyên gia khẳng định rằng, để đối phó với những thách thức ngày càng gia tăng từ biến đổi khí hậu, các quốc gia cần có những chiến lược và biện pháp ứng phó mạnh mẽ. Đầu tư vào cơ sở hạ tầng chống lũ, quản lý tài nguyên nước hiệu quả và giảm thiểu phát thải khí nhà kính là những giải pháp cấp thiết để bảo vệ môi trường và cộng đồng cư dân trước sự thay đổi khắc nghiệt của thiên nhiên.
Lượng mưa lịch sử tại sa mạc Sahara không chỉ là một sự kiện khí hậu hiếm hoi mà còn là dấu hiệu rõ ràng của những thay đổi đang diễn ra do biến đổi khí hậu. Trong khi hiện tượng này mang đến những hình ảnh tuyệt đẹp và kỳ lạ của một sa mạc tạm thời xanh tốt, nó cũng là lời cảnh tỉnh về những thách thức mà thế giới đang đối mặt trong bối cảnh thời tiết ngày càng trở nên cực đoan và khó đoán. Việc chuẩn bị và thích ứng là điều cần thiết để đối phó với một tương lai mà những hiện tượng thiên nhiên bất thường như thế này có thể trở nên phổ biến hơn.
T.P