“Chưa đỗ ông nghè đã đe hàng tổng”, câu thành ngữ này hàm ý phê phán những người chưa thành công, đã vội ra oai trước thiên hạ. Nó cũng nhắc nhở mỗi người cần khiêm tốn, nhún nhường trong cuộc sống.
Thành ngữ trên của Việt Nam, nhưng ứng vào trường hợp cựu tổng thống Mỹ Donald Trump lúc này, nhiều người gật gù rằng: thật chí lý.
Ông Trump lại vừa làm chuyện gì đó khiến thiên hạ chú ý sao? Đúng thế. Cho dù vẫn biết ông Trump là người tính khí thất thường, khó đoán, thi thoảng lại phóng ra những câu, những lời khiến dư luận bất ngờ, nhưng phát ngôn mới nhất dưới đây của ông Trump vẫn khiến nhiều người sửng sốt.
Chuyện là, trong cuộc trò chuyện với người dẫn chương trình phát thanh Hugh Hewitt hôm 24/10, trước câu hỏi: Liệu ông sẽ tự ân xá hay cách chức cố vấn đặc biệt Mỹ Smith hay không? Không chút lưỡng lự, ông Trump nói: “Ồ, dễ quá. Dễ quá… Tôi sẽ sa thải ông ta trong vòng 2 giây”. Và ông nhắc lại bản thân đã được Tòa án tối cao Mỹ miễn trừ truy tố (ám chỉ đến việc tòa án này hồi đầu năm nay đã ra phán quyết trao quyền miễn tố đối với các hành vi công vụ của lãnh đạo Nhà Trắng).
Bằng câu nói này, ngoài hàm ý ném tới ông Smith lời đe dọa, có lẽ ông Trump còn muốn gây ấn tượng trước cử tri Mỹ mình là một người quyết đoán, thái độ rõ ràng, khi bầu cử chính thức chỉ còn 10 ngày.
Tuy nhiên, một số nhà phân tích chính trị không nghĩ thế. Họ đánh giá động thái mới nhất của ông Trump như một sự manh động, có hại cho tư cách một ứng cử viên. Theo họ, một chính khách chuyên nghiệp không nên và không bao giờ được phép hành xử kiểu “thù vặt”.
Trở lại chút thông tin liên quan ông Jack Smith để hiểu vì sao cái tên này khiến ông Trump cay cú đến thế.
Là một công tố viên đặc biệt của Mỹ, nổi tiếng với vai trò trong các cuộc điều tra liên quan đến cựu Tổng thống Donald Trump, Smith được bổ nhiệm năm 2022 để điều tra các vấn đề liên quan đến việc xử lý tài liệu mật và vai trò của Trump trong vụ bạo loạn tại Điện Capitol vào ngày 6 tháng 1 năm 2021. Jack Smith có kinh nghiệm lâu năm trong ngành tư pháp, đã tham gia thụ lý nhiều vụ án quan trọng trước đây. Đặc biệt, ông nổi tiếng là người chính trực, chỉ tuân thủ luật pháp, không để bất cứ điều gì xen vào công việc.
Trong hơn hai năm qua, Jack Smith đã đề nghị các cáo buộc hình sự đối với cựu Tổng thống Donald Trump, cho rằng, ông Trump có thể đã vi phạm luật liên bang và các quy định khác liên quan đến an ninh quốc gia, cũng như việc cản trở chính quyền thực thi công lý. Trong đơn kiến nghị gửi Tòa án tối cao ngày 8/4, ông Smith cho biết, hiện không có căn cứ nào trong Hiến pháp, lịch sử đất nước hay sự hiểu biết của người Mỹ về việc các tổng thống được phép “đứng trên luật pháp”.
Ông Smith khẳng định, ngay cả khi Tòa án tối cao phát hiện các cựu tổng thống được hưởng một số dạng miễn trừ, ít nhất một số hành động của ông Trump là hành vi riêng tư, khác xa với “các hành vi chính thức của lãnh đạo Nhà Trắng” và có thể bị truy tố.
Đề nghị của ông Smith vẻ như “thuận” hơn, khi trước đó, vào tháng 2/2024, Tòa phúc thẩm Mỹ dành cho khu vực thủ đô Washington, từng ra phán quyết dứt khoát bác bỏ đòi hỏi của ông Trump rằng, mình chỉ có thể bị truy tố nếu trước đó đã bị kết án trong phiên tòa luận tội tại Thượng viện.
Câu chuyện kiện tụng sau đó diễn biến bất ngờ. Ngày 1/7, các thẩm phán Tòa án Tối cao Mỹ phán quyết rằng: “ông Trump có quyền miễn trừ truy tố đối với các hành động công vụ, nhưng không được miễn trừ đối với hành động cá nhân”.
Chưa tuyệt vọng, vì đây vẫn chỉ là một kết luận “mở” liên quan điều gọi là “hành động cá nhân”, tuy nhiên, bản thân ông Smith cùng những người cùng quan điểm không thể không có chút nản lòng nào đó. Họ hiểu, làm rõ “hành động cá nhân” với “hành động công vụ” là câu chuyện phức tạp. Chắc chắn, sẽ còn những cãi vã dài dài giữa các bên đối với từng tình huống cụ thể và các nguyên tắc pháp lý liên quan. Chẳng thế, chánh án tòa Tối cao Mỹ Roberts, ngày 1/7, đã không nói: vụ việc của ông Trump sẽ được gửi trở lại các tòa án cấp dưới để xem xét thêm liệu hành động của ông trong vụ việc này là công vụ hay phi công vụ…
Về phía ông Trump: không phải không biết phán quyết của Tòa chưa hẳn được dư luận đồng thuận, nghĩa là ông đâu đã hoàn toàn chiến thắng. Nhưng ngay lập tức, ông Trump đã cho rằng, mình chiến thắng toàn phần, và làm rùm beng trên mạng xã hội: “Chiến thắng lớn cho hiến pháp và nền dân chủ của chúng ta. Tự hào là một công dân Mỹ”…
Cũng vì tự cho là người toàn thắng nên ngày 25/10 vừa qua, ông mới lớn tiếng đe dọa sa thải ông Jack Smith “trong vòng 2 giây”.
“30 chưa phải là Tết”. Những người tỉnh táo thừa hiểu: bầu cử ở Mỹ luôn chứa đựng những bất ngờ. Còn bao nhiêu chuyện hoàn toàn có thể xảy ra từ này tới ngày bầu cử chính thức 5/11. Nếu ông Trump không thắng, không chỉ ông Jack Smith, người vừa bị ông Trump dọa sa thải, mà hàng triệu người Mỹ khác cũng sẽ…cười vào mũi ông Trump vì thói nghênh ngang, ngạo mạn khi còn “chưa đỗ ông nghè…”
T.V