Quan hệ Mỹ với Trung Quốc, Nga, Iran và Triều Tiên có thể chứng kiến nhiều biến động nếu ông Trump tái đắc cử do chính sách đối ngoại cứng rắn và khó đoán của ông.
Trung Quốc
Chính quyền đầu tiên của ông Donald Trump bao gồm những người có quan điểm cứng rắn với Trung Quốc, và trong nhiệm kỳ đầu, cựu Tổng thống Mỹ áp thuế và nhiều rào cản để đối phó với những gì ông cho là “các hoạt động thương mại không công bằng” và “vi phạm sở hữu trí tuệ” của Bắc Kinh.
Theo Lyle Goldstein, giám đốc phụ trách Hợp tác châu Á tại Defense Priorities, Bắc Kinh đang lo ngại ông Trump quay lại Nhà Trắng.
“Tuy nhiên, không loại trừ khả năng mối quan hệ Mỹ – Trung có thể chuyển biến tích cực nếu ông Trump nghiêng về hướng đạt được những thỏa thuận thực dụng với Bắc Kinh và ít có xu hướng ủng hộ trực tiếp Đài Loan”, ông Goldstein nói với Newsweek.
“Tôi cho rằng Bắc Kinh sẽ phản ứng bằng cách cố gắng kêu gọi sự thực dụng của ông Trump nhưng cũng chuẩn bị tinh thần cho khả năng căng thẳng có thể gia tăng”, ông Goldstein cho biết thêm.
Trung Quốc dường như không có dấu hiệu thay đổi lập trường, cả về quan hệ với Nga hay sự quyết liệt ở Biển Đông, bao gồm các cuộc diễn tập quanh Đài Loan.
Tuy nhiên, ông Goldstein cho biết nếu chính quyền ông Trump ủng hộ chính sách Một Trung Quốc, “Bắc Kinh sẽ đáp lại bằng cách giảm căng thẳng – cả ở eo biển Đài Loan và Biển Đông”.
Trong khi đó, Zhu Zhiqun, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Bucknell (Mỹ), cho rằng nếu ông Trump thắng cử thì cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung vẫn tiếp tục hoặc thậm chí leo thang.
“Trung Quốc có thể đưa ra biện pháp trả đũa và căng thẳng song phương sẽ gia tăng”, ông Zhu nói với Newsweek. “Tuy nhiên, ông Tập Cận Bình cũng có thể lợi dụng cái tôi của ông Trump và thực hiện một số nhượng bộ mang tính biểu tượng trong thương mại, chẳng hạn như mua thêm các sản phẩm nông sản từ Mỹ, để tìm kiếm sự đáp lại của ông Trump ở các vấn đề khác như Đài Loan hoặc Biển Đông”.
Nga và cuộc xung đột ở Ukraine
Ông Trump nhiều lần tuyên bố sẽ chấm dứt cuộc xung đột ở Ukraine trong vòng một ngày nếu ông tái đắc cử. Cựu Tổng thống Mỹ gọi ông Putin là “thiên tài” khi Moskva phát động chiến dịch quân sự đặc biệt và gần đây nhất khen ngợi Tổng thống Nga “thông minh” vào ngày 25/10. Điều này làm gia tăng mối lo ngại về sự ủng hộ của Mỹ dành cho Ukraine nếu ông Trump quay lại Nhà Trắng.
“Ông Trump thể hiện sự ưu tiên mạnh mẽ dành cho Nga hơn Ukraine bằng cả lời nói và hành động”, Robert Orttung, giáo sư nghiên cứu về các vấn đề quốc tế tại Đại học George Washington, chia sẻ với Newsweek.
“Nhưng chính sách của ông Trump đi ngược lại với lợi ích quốc gia truyền thống của Mỹ và sẽ vấp phải phản ứng mạnh mẽ từ mọi phía trong chính trị cũng như từ cộng đồng tình báo và an ninh quốc gia”, ông Orttung nói.
Sau cuộc gặp gỡ vào tháng 9 tại New York, cựu Tổng thống Trump cho biết có mối quan hệ tốt với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, nhưng ông cũng nhắc lại mối quan hệ nồng ấm của mình với Tổng thống Nga Putin.
Simon Schlegel, chuyên gia phân tích cấp cao về Ukraine tại Tổ chức Khủng hoảng Quốc tế, cho biết ông Trump tuyên bố rõ ràng muốn giải quyết cuộc xung đột nhanh chóng và có thể khởi xướng các cuộc đàm phán giữa Nga và Ukraine ngay trước khi ông nhậm chức nếu giành chiến thắng.
“Tất cả những điều này đều rất đáng lo ngại đối với Ukraine”, ông Schlegel nói. “Người dân Ukraine hiểu rõ không có lối thoát dễ dàng nào và chính phủ Ukraine sẽ phải đưa ra những quyết định rất đau đớn mà chính quyền Tổng thống Zelensky không giỏi trong việc thực hiện, và điều đó sẽ là cần thiết nếu ông Trump thắng cử”.
“Vẫn có hy vọng mong manh cho Ukraine trong trường hợp cựu Tổng thống Trump tái đắc cử. Chẳng hạn, nếu ông Trump cố gắng đàm phán với ông Putin và thất bại, thì ông Trump có thể chuyển sang hoàn toàn ủng hộ Ukraine”, ông Schlegel nhận định thêm. “Rất nhiều người Ukraine kỳ vọng vào tính khó đoán của ông Trump, và cũng vì chưa rõ việc bà Kamala Harris đắc cử sẽ mang ý nghĩa gì cho Ukraine”.
Iran
Trong nhiệm kỳ trước của ông Trump, căng thẳng giữa Washington và Tehran tăng cao sau khi ông rút Mỹ khỏi Kế hoạch Hành động toàn diện chung (JCPOA) vào năm 2018, vốn áp đặt các hạn chế đối với chương trình hạt nhân của Iran.
Hai năm sau, Iran ban hành lệnh bắt giữ ông Trump và các phụ tá sau vụ giết chết tướng hàng đầu Iran Qassem Soleimani trong một cuộc không kích ở Iraq.
Hamidreza Azizi, nghiên cứu viên tại Viện nghiên cứu các vấn đề quốc tế và an ninh Đức, cho biết không có quan điểm thống nhất nào ở Iran trong trường hợp ông Trump thắng cử. Tuy nhiên,phần lớn giới tinh hoa chính trị của Tehran cho rằng “tình hình sẽ trở nên tồi tệ hơn”.
Azizi cho rằng điều này là do lịch sử chính sách “áp lực tối đa” của ông Trump lên Iran, liên minh của ông với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, sự ủng hộ của ông đối với Israel “và tính khó đoán của ông”.
Một nhóm khác ở Iran tin rằng sự thù địch lâu dài giữa Tehran và Washington sẽ vẫn tồn tại, bất kể ai ở Nhà Trắng. Trong khi một số ít hy vọng nhiệm kỳ tổng thống của ông Trump sẽ tốt hơn cho Iran “vì ông cởi mở hơn với kinh doanh và Iran khả năng dễ đạt được những thỏa thuận với ông Trump hơn so với bàHarris”.
Hệ quả của mối quan hệ Mỹ – Iran có thể cảm nhận trên khắp Trung Đông. Tehran ủng hộ Hamas ở Gaza, nơi Israel phóng hỏa lực đáp trả cuộc tấn công của nhóm chiến binh Palestine này vào ngày 7/10/2023.
Cuộc xung đột mở rộng sang cả Hezbollah ở Lebanon với việc các nhà lãnh đạo nhóm này bị Israel sát hại, trong khi Mỹ và Anh nhắm tới các lực lượng ủy nhiệm khác của Iran là Houthi ở Yemen, sau các cuộc tấn công vào tàu thuyền trên Biển Đỏ.
“Với ông Trump, sẽ có người thắng và kẻ thua. Không có vùng xám, và thực sự không có vùng ngoại giao”, Gene Moran, một chuyên gia an ninh quốc gia và cựu cố vấn của Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Mỹ, cho biết.
Ông Moran nói thêm: “Tôi cho rằng chúng ta có thể thấy một cách tiếp cận táo bạo hơn với Iran với những lời lẽ cứng rắn hơn. Ông Trump có thể hành động quyết liệt hơn trong việc cắt đứt hoàn toàn các nguồn tài trợ. Tôi nghĩ Tổng thống Biden đã cho phép dòng tiền di chuyển theo những cách mà đáng ra có thể được ngăn chặn”.
Những tín hiệu mà ông Trump đưa ra cho đến nay có thể khuyến khích Thủ tướng Israel Netanyahu thực hiện bước tiếp theo trong cuộc xung đột với Iran giữa cuộc bầu cử và lễ tuyên thệ nhậm chức.
“Tôi lo ngại rằng trong kịch bản đó – thậm chí trong khoảng thời gian từ tháng 11 đến tháng 1/2025 – chúng ta sẽ chứng kiến một cuộc chiến thực sự giữa Iran và Israel”, ông Azizi nói.
Triều Tiên
Là Tổng thống Mỹ đầu tiên đặt chân đến Triều Tiên, ông Trump chia sẻ với người dẫn chương trình podcast Joe Rogan rằng ông “rất hợp nhau” với nhà lãnh đạo Kim Jong-un.
Karl Friedhoff, thành viên nghiên cứu châu Á tại Hội đồng Đối ngoại Chicago, cho biết khi ông Kim và ông Trump gặp nhau tại Việt Nam vào tháng 2/2019, Bình Nhưỡng đã không chuẩn bị để thực hiện bất kỳ thỏa thuận nào, nhưng “lần này sẽ không như vậy nữa” nếu ông Trump trở lại Nhà Trắng.
Ông Friedhoff nói: “Triều Tiên sẽ chuẩn bị kỹ lưỡng hơn với một gói đàm phán và sẽ tìm cách khai thác mọi điểm yếu của ông Trump. Các cuộc đàm phán đó sẽ là một ẩn số thực sự cho nhiệm kỳ tổng thống của Trump và khu vực”.
Hàn Quốc là trụ cột của cấu trúc liên minh Mỹ và ông Friedhoff cho rằng cựu Tổng thống Trump “liên tục cố gắng nới lỏng chốt liên minh đó”.
Trong nhiệm kỳ đầu, ông Trump cáo buộc Seoul đang “lợi dụng” sức mạnh quân sự của Mỹ khi có tới 28.000 binh sĩ Mỹ hiện diện ở Hàn Quốc.
Thỏa thuận hiện tại giữa hai nước hết hạn vào năm tới, nhưng vào tháng 10, Mỹ và Hàn Quốc công bố một thỏa thuận chia sẻ chi phí mới cho lực lượng Mỹ ở Hàn Quốc mà hai bên đều muốn hoàn tất trước khi ông Trump có thể đắc cử.
T.P