Ông Donald Trump thắng cử tổng thống thứ 47 của Mỹ. Khoảng hơn 2 tháng nữa, ông Trump sẽ chính thức bước vào Nhà Trắng và thực hiện các cam kết với cử tri. Các cam kết này là gì và sẽ tác động như thế nào tới kinh tế Việt Nam?
Các cam kết chính sách
Xuất thân từ kinh doanh, từ một tỷ phú nổi tiếng, ông Donald Trump bước vào các cuộc vận động tranh cử khác với rất nhiều tổng thống trước đây. Cũng giống như cuộc vận động tranh cử cho nhiệm kỳ 2017-2021, trong vài năm chạy đua cho nhiệm kỳ tổng thống thứ 47 này, ông Trump tiếp tục tập trung vào vấn đề kinh tế và an ninh, kiên định và nhất quán.
Về kinh tế, các cam kết chính sách nổi bật vẫn là thuế và năng lượng hóa thạch, cùng với việc trục xuất người nhập cư bất hợp pháp… nhằm “bắt đầu một quá trình bùng nổ kinh tế hoàn toàn mới”.
Những cam kết của ông Trump là rất mạnh và có thể thay đổi, thậm chí đảo ngược nhiều chính sách của chính quyền hiện tại.
Thuế nhập khẩu sẽ được đẩy lên rất cao, từ 10-20% cho hầu hết hàng hóa các nước, thậm chí lên tới 60% khiến hàng hóa vào Mỹ rất khó. Còn thuế đối với doanh nghiệp và người dân Mỹ sẽ được kéo giảm xuống rất nhiều, với mục đích bảo vệ ngành công nghiệp Mỹ, khuyến khích sản xuất trong nước, giảm phụ thuộc hàng hóa nước ngoài, tạo ra công ăn việc làm và tăng thu nhập.
Trong nhiệm kỳ trước, ông Trump đã áp thuế 10% và 25% tương ứng lên nhôm và thép nhập khẩu từ Canada và EU. Ông Trump phát động cuộc chiến thương mại với Trung Quốc, áp thuế nhập khẩu lên tới 25% đối với hàng trăm tỷ USD hàng hóa.
Một điểm cũng đáng chú ý là ông Donald Trump có xu hướng muốn tác động lên chính sách của Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) – Ngân hàng trung ương Mỹ – như đã từng làm trong nhiệm kỳ 1 theo xu hướng không muốn USD quá mạnh, hay quá yếu, qua đó hỗ trợ cho xuất khẩu. Ông muốn “có quyền đưa ra quan điểm” về chính sách tiền tệ, thay vì sự độc lập hoàn toàn của Fed.
Bên cạnh đó, ông Trump cũng nhắm tới mục tiêu giảm chi phí năng lượng xuống một nửa trong vòng một năm sau khi nhậm chức bằng cách tăng tốc khai thác dầu khí, giảm rào cản về chính sách với việc xây dựng các nhà máy điện… để giảm lạm phát.
Tác động tới Việt Nam ra sao?
Như vậy, chỉ khoảng 2 tháng nữa, ông Trump sẽ bước vào Nhà Trắng và có thể sẽ nhanh chóng có những tuyên bố và quyết định sốc như trong nhiệm kỳ trước đây. Ông Trump có thể đưa ra mức thuế chung từ 10% đến 20% đối với tất cả hàng nhập khẩu.
Việt Nam là nước xuất siêu sang Mỹ nhiều năm nay và như vậy liệu có chịu ảnh hưởng từ chính sách thuế của ông chủ Nhà Trắng mới hay không, chịu tác động nhiều hay ít, và liệu có ngoại lệ nào cho Hà Nội?
Ông Lưu Chí Kháng, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu, CTCP Chứng khoán Kiến Thiết Việt Nam CSI cho rằng, cũng không cần bi quan, thậm chí có thể còn tích cực. Theo đó, ông Trump đã hứa sẽ ban hành chế độ thương mại bảo hộ, áp dụng mức thuế 10% đối với tất cả hàng nhập khẩu và mức thuế 60% đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc nếu ông thắng cử. Điều này sẽ khiến dòng vốn nhiều doanh nghiệp Trung Quốc xuất khẩu sang Mỹ phải tìm cách di dời, một trong những nơi đến là Việt Nam. Vậy nên Việt Nam có thể sẽ được hưởng lợi. Nhóm ngành hưởng lợi đầu tiên và mạnh nhất là bất động sản (BĐS) khu công nghiệp.
Trên thực tế, trong phiên giao dịch 6/11, ngay sau khi ông Trump thắng cử, một loạt cổ phiếu BĐS khu công nghiệp (KCN) Việt Nam như KBC, VGC của Viglacera, SZC của Sonadezi Châu Đức, SIP của CTCP Đầu tư Sài Gòn VRG… đều tăng kịch trần.
Ông Kháng cho rằng, sau BĐS KCN là các ngành xuất khẩu. Dù có thể bị áp thuế 10-20%, song vẫn còn thấp hơn mức thuế cam kết 60% lên nền kinh tế số 2 thế giới. Một số DN có thể hưởng lợi từ thị phần xuất khẩu sang Mỹ. Trong đó nổi bật là ngành gỗ và thủy sản. Dệt may cũng hưởng lợi nhưng sẽ có sự cạnh tranh của các DN khác trong đó có Trung Quốc muốn sang kinh doanh tại Việt Nam.
Ông Kháng nhìn nhận, ông Trump cũng bảo hộ thúc đẩy ngành sản xuất dầu của Mỹ, nên khả năng các DN khai thác, thăm dò dầu khí Việt Nam sẽ được hưởng lợi nhưng mức độ hưởng lợi không lớn. Như với nhóm ngành năng lượng xanh, ông Trump cắt viện trợ đối với nhóm này.
Chuyên gia CSI cho rằng, điện thoại, linh kiện xuất khẩu sẽ bị ảnh hưởng do thuế. Các DN du lịch, làm visa ở Mỹ cũng sẽ gặp khó khăn do chính sách nhập cư mới của ông Trump… Với chính sách bảo hộ thương mại, khả năng nhiều DN tại Mỹ chưa mặn mà đầu tư vào Việt Nam, đặc biệt về các ngành năng lượng tái tạo.
Ông Lê Quang Trí – Giám đốc Môi giới CTCP Chứng khoán Nhất Việt cũng có cùng quan điểm, cho rằng, một số nhóm ngành được kỳ vọng hưởng lợi nếu Donald Trump đắc cử như: BĐS khu công nghiệp, thủy sản, gỗ nội thất, dệt may…
Theo ông Trí, ông chủ mới của Nhà Trắng có thể đẩy mạnh chính sách bảo hộ và đánh thuế cao hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, khiến các công ty Mỹ có xu hướng dịch chuyển sản xuất sang các nước khác, trong đó có Việt Nam. Thủy sản Việt Nam, như cá tra và tôm, có thể thay thế sản phẩm từ Trung Quốc tại Mỹ, tạo điều kiện tăng trưởng xuất khẩu. Sản phẩm gỗ Việt Nam có tiềm năng thay thế hàng Trung Quốc tại thị trường Mỹ, đặc biệt khi Mỹ áp thuế cao lên các sản phẩm từ Trung Quốc.
Các sản phẩm dệt may Việt Nam có cơ hội thay thế hàng Trung Quốc tại thị trường Mỹ, nhưng cũng có thể đối mặt với rủi ro thuế quan cao hơn khi xuất khẩu vào Mỹ. Chính sách hạn chế công nghệ Trung Quốc có thể mở ra cơ hội cho các sản phẩm điện tử Việt Nam tiếp cận thị trường Mỹ.
Những ngành này có thể hưởng lợi từ chính sách bảo hộ và ưu tiên sản xuất nội địa của Trump, đặc biệt trong bối cảnh chuyển dịch chuỗi cung ứng toàn cầu.
Trong khi đó, USD không quá mạnh dưới thời ông Trump được xem là yếu tố giúp các nước bớt áp lực về tỷ giá, qua đó thực hiện các giải pháp hỗ trợ tăng trưởng kinh tế.
Tuy nhiên, tất cả mới chỉ cam kết chính sách với cử tri. Việc ông Trump thực thi bảo hộ tới mức nào, áp lên hàng hóa nước nào mức bao nhiêu… mới có thể đánh giá rõ ràng hơn về tác động. Và liệu ông chủ Nhà Trắng mới có những ngoại lệ nào không? Cũng như các chính sách qua lại giữa các bên cũng rất quan trọng.
Thế giới đang tìm hiểu ông Trump nghiêm túc đến mức nào trong việc đánh thuế toàn bộ hàng nhập khẩu của thế giới vào nước Mỹ, từ cả đồng minh cho đến các nước khác.
Ông Michael Kokalari, Giám đốc phòng Phân tích kinh tế vĩ mô và Nghiên cứu thị trường của VinaCapital cho rằng, việc ông Trump tái đắc cử sẽ không gây tác động lớn đến kinh tế Việt Nam.
VinaCapital tin rằng, những rủi ro và mối đe dọa về thuế quan chủ yếu đang bị phóng đại, bị đẩy lên quá mức cần thiết và không có lý do gì để lo ngại rằng chiến thắng của ông Trump sẽ làm chệch hướng tăng trưởng kinh tế lành mạnh của Việt Nam. Trong cuộc tranh cử, nhiều tuyên bố thái quá và thông tin cường điệu từ truyền thông.
Theo ông Kokalari, ông Trump muốn các nhà sản xuất Trung Quốc xây dựng nhà máy tại Mỹ và thuê công nhân Mỹ, giống như những gì Nhật Bản đã làm trong thập niên 1980 và 1990. Con số 60% có thể chỉ là một quân bài mặc cả trong các cuộc đàm phán với Trung Quốc.
Trên thực tế, ông Trump có một đội ngũ cố vấn kinh tế rất am hiểu và tài năng, và họ hoàn toàn hiểu rõ các hậu quả tiêu cực của việc áp thuế quá nặng lên hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ. Những hậu quả tiêu cực này bao gồm việc cản trở quá trình đưa công việc sản xuất trở lại Mỹ, vì thuế cao sẽ đẩy giá trị đồng USD lên.
Hơn nữa, Phó Tổng thống đắc cử JD Vance cũng thể hiện sự hiểu biết sâu sắc về kinh tế khi chỉ ra rằng vai trò của USD như một đồng tiền dự trữ toàn cầu đã dẫn đến việc đồng USD bị định giá quá cao – điều này khiến việc đưa công việc sản xuất trở lại Mỹ không khả thi về mặt kinh tế. Việc áp thuế nặng sẽ làm trầm trọng thêm vấn đề này.
Theo ông Kokalari, Mỹ đang mở rộng mối quan hệ kinh tế tích cực với Việt Nam, ở cấp cao nhất của Chính phủ Mỹ. Hơn nữa, ông Trump là một người theo chủ nghĩa dân túy, và Việt Nam được cử tri Mỹ đánh giá cao. VinaCapital không nhận thấy bất kỳ sự phản đối đáng kể nào đối với việc tiêu thụ các sản phẩm “made in Vietnam” từ người tiêu dùng Mỹ.
Trên thực tế, Việt Nam có thể được xem là một đối tác hữu ích trong việc giúp Mỹ thoát khỏi việc phụ thuộc vào hàng hóa giá rẻ từ Trung Quốc, bởi mức lương cao và sự khan hiếm công nhân nhà máy có tay nghề sẽ hạn chế nỗ lực của Mỹ trong việc đưa các công việc sản xuất trở về, chỉ tập trung vào những sản phẩm có giá trị gia tăng cao.
Tóm lại, Việt Nam có thể sản xuất những mặt hàng mà người tiêu dùng Mỹ muốn mua nhưng quá đắt để sản xuất tại Mỹ, và ông Trump sẽ thích nếu họ không mua hàng từ Trung Quốc.
T.P