Điện thoại có thể mang tiếng nói nối liền hai bờ Thái Bình Dương, nhưng không dễ nối liền lợi ích Mỹ – Trung – theo các nhà quan sát.
Cuộc điện đàm đầu tiên giữa Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình sau nhậm chức nhiệm kỳ hai đáng lẽ có thể là một điểm sáng trong quan hệ hai nước. Nhưng thực tế, nó lại giống như một hồi chuông báo động: Mỹ và Trung Quốc không tìm được tiếng nói chung; căng thẳng thương mại tiếp tục leo thang; và kết quả là Bắc Kinh vẫn giữ nguyên lập trường đối đầu với Washington. Nói cách khác, cú “đánh dây thép” này không những không truyền đi thông điệp tích cực, mà còn khiến câu chuyện Mỹ – Trung đã phức tạp, còn phức tạp hơn.
Ngày 5/2/2025, Trung Quốc chính thức nộp đơn kiện Mỹ lên WTO để phản đối mức thuế mới mà chính quyền Trump áp đặt lên hàng hóa nước này. Đây không phải là một động thái bất ngờ, mà là sự tiếp nối của cuộc chiến thương mại kéo dài suốt nhiều năm qua. Tuy nhiên, việc vụ kiện đã diễn ra trước khi hai nhà lãnh đạo có cuộc điện đàm cho thấy Bắc Kinh không hề có ý chờ đợi hay hy vọng bất kỳ thiện chí nào từ Washington.
Chỉ vài ngày sau khi WTO xác nhận nhận được đơn kiện, ông Trump mới thực hiện cuộc gọi tới ông Tập. Nhưng nếu kỳ vọng rằng một cuộc điện đàm có thể thay đổi tình thế, thì có lẽ ông đã lầm. Cuộc nói chuyện này không tạo ra đột phá nào, không ngăn cản được tiến trình pháp lý mà Trung Quốc đã khởi động, và càng không làm Bắc Kinh chùn bước trong các động thái trả đũa thương mại. Trong cuộc điện đàm, Trump vẫn giữ phong cách quen thuộc khi công bố rộng rãi với truyền thông rằng hai bên đã có một “cuộc trò chuyện rất tốt đẹp”. Ông nhấn mạnh rằng mình có quan hệ cá nhân tốt với Chủ tịch Tập, như một cách để chứng tỏ rằng các căng thẳng hiện nay không xuất phát từ sự đối địch cá nhân mà từ chính sách của hai quốc gia. Tuy nhiên, điều này không làm thay đổi thực tế rằng Washington vẫn tiếp tục con đường cứng rắn của mình.
Trump, với phong cách quen thuộc, đã công bố cuộc điện đàm này như một dấu hiệu của sự kiểm soát và chủ động. “Chúng tôi đã có một cuộc trò chuyện rất tốt đẹp”, ông nói. Nhưng những gì diễn ra sau đó lại là một câu chuyện khác. Nếu đó là một cuộc đàm phán thành công, hẳn Bắc Kinh đã không tiếp tục có những động thái cứng rắn như tăng thuế trả đũa lên than đá, khí đốt và xăng dầu Mỹ.
Vậy, ông Trump đã nói gì trong cuộc gọi đó? Dù nội dung không được tiết lộ cụ thể, có thể đoán rằng ông đã nhắc lại quan điểm cứng rắn về thương mại, về TikTok, về chính sách công nghệ và cả những vấn đề nhạy cảm như Đài Loan hay Biển Đông. Tuy nhiên, cách tiếp cận của Trump – “điện đàm sau, áp thuế trước” – không phải là cách tạo dựng lòng tin. Thay vì làm dịu tình hình, cuộc gọi này dường như chỉ là một bước đi mang tính thủ tục kiểu như “nói thêm” để Bắc Kinh hiểu tại sao Washington lại thực hiện những biện pháp cứng rắn đối với Trung Quốc. “Nói thêm” kiểu đó, trịch thượng lắm, Bắc Kinh sao có thể chấp nhận.
Cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc chưa bao giờ thực sự dừng lại mà chỉ tạm hoãn trong những thời điểm nhất định. Việc Trump ngay lập tức áp thuế 10% lên hàng hóa Trung Quốc cho thấy chính quyền mới không có ý định nhượng bộ. Trung Quốc cũng không đứng yên: từ việc kiện lên WTO đến áp thuế trả đũa, Bắc Kinh đã gửi một thông điệp rõ ràng rằng họ không sẵn sàng chịu lép vế.
Một chi tiết đáng chú ý là trong các tuyên bố, phía Trung Quốc chỉ nhắc đến tinh thần “hợp tác cùng có lợi”, nhưng không hề đề cập đến bất kỳ nhượng bộ nào. Nếu Trump mong đợi rằng chỉ cần một cuộc gọi là có thể làm lung lay lập trường của Trung Quốc, ông có lẽ đã đánh giá quá cao khả năng thuyết phục của mình – hoặc đánh giá quá thấp sự kiên trì của Bắc Kinh.
Với cả Mỹ và Trung Quốc, một cuộc điện đàm không thể thay đổi cục diện. Trong nhiệm kỳ trước, Trump đã thử nghiệm đủ mọi cách: từ đánh thuế, đàm phán, đến thậm chí ca ngợi cá nhân ông Tập vào thời điểm đầu dịch COVID-19. Nhưng kết quả là mối quan hệ vẫn chỉ ngày càng căng thẳng. Giờ đây, khi quay lại Nhà Trắng, ông Trump dường như không có ý định tìm kiếm một sự hòa hoãn thực sự, mà thay vào đó là đặt nền móng cho một giai đoạn đối đầu mới.
Một sợi dây điện thoại có thể truyền tải giọng nói, nhưng không thể thay đổi thực tế: Mỹ và Trung Quốc đã bước vào một cuộc chơi mà không bên nào dễ dàng lùi bước. Và cuộc gọi này, xét cho cùng, chỉ là một tín hiệu mở màn cho những gì khốc liệt hơn sắp tới. Đối với ông Trump, đây có thể chỉ là một nước cờ trong chiến lược dài hạn. Còn với Trung Nam Hải, đó lại là một lời cảnh báo rằng nhiệm kỳ mới của vị tổng thống này – ông Trump – sẽ không hề dễ chịu chút nào.
T.V