Sóng gió lại nổi lên trên eo biển Đài Loan khi Canada, đồng minh thân cận của Mỹ, quyết định đưa tàu chiến đi qua vùng nước vốn là “lằn ranh đỏ” trong căng thẳng giữa Bắc Kinh và Đài Bắc.
Eo biển Đài Loan – tuyến hàng hải huyết mạch nối liền Biển Đông với Biển Hoa Đông – lâu nay vẫn là điểm nóng trong cuộc đối đầu địa chính trị giữa Trung Quốc và phương Tây. Bắc Kinh luôn tuyên bố đây là vùng nước thuộc chủ quyền của mình, trong khi Washington, cùng các đồng minh, khẳng định nó là tuyến đường quốc tế, nơi tàu thuyền có quyền đi lại tự do. Và lần này, Canada đã điều tàu chiến HMCS Ottawa băng qua eo biển vào ngày 16/2, chỉ vài ngày sau khi Mỹ cũng có động thái tương tự.
Việc Canada cho tàu chiến đi qua eo biển Đài Loan ngay sau Mỹ không tình cờ. Là thành viên tích cực của NATO và đồng minh thân cận của Washington, Canada thường đi theo quỹ đạo của Mỹ trong các vấn đề an ninh quốc tế. Tuy nhiên, lần này, Ottawa không chỉ đơn thuần là một nước phụ họa mà có thể còn nhắm tới một mục tiêu lớn hơn: củng cố hình ảnh quốc gia trên trường quốc tế, đặc biệt trong khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương.
Dưới thời Thủ tướng Justin Trudeau, Canada đã thể hiện tham vọng mở rộng ảnh hưởng tại khu vực này. Năm 2022, Ottawa công bố chiến lược Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, nhấn mạnh cam kết tăng cường hiện diện quân sự và thúc đẩy hợp tác an ninh với các đồng minh trong khu vực. Lần này, với việc điều tàu HMCS Ottawa vào vùng nước nhạy cảm, Canada không chỉ muốn thể hiện lập trường kiên định với tự do hàng hải mà còn muốn nhắn gửi đến Bắc Kinh rằng họ sẵn sàng đứng cùng Washington để đối trọng với ảnh hưởng của Trung Quốc.
Không ngạc nhiên khi Trung Quốc phản ứng mạnh mẽ trước động thái của Canada. Quân đội Trung Quốc ngay lập tức theo dõi sát sao tàu chiến Ottawa và chỉ trích Canada “cố tình gây rối”. Bộ Quốc phòng Trung Quốc tuyên bố sẵn sàng đáp trả mọi hành động “khiêu khích”, đồng thời khẳng định rằng bất kỳ nỗ lực nào nhằm làm suy yếu chủ quyền của Trung Quốc tại eo biển Đài Loan đều sẽ bị trừng phạt.
Việc tàu chiến phương Tây đi qua eo biển Đài Loan không phải là điều mới mẻ. Trước Canada, Mỹ, Anh, Pháp và Úc đều từng có những động thái tương tự để khẳng định quyền tự do hàng hải. Tuy nhiên, lần này, bối cảnh lại nhạy cảm hơn nhiều. Cùng với sự gia tăng các cuộc tập trận quân sự của Trung Quốc quanh đảo Đài Loan và những thay đổi trong chính sách của Mỹ, khu vực này ngày càng giống một “thùng thuốc súng” chỉ chờ phát nổ.
Về phía Canada, dù muốn thể hiện lập trường cứng rắn với Trung Quốc, nhưng liệu Ottawa có sẵn sàng đối mặt với những hậu quả từ quyết định này hay không? Quan hệ giữa Canada và Trung Quốc vốn đã căng thẳng sau các vụ bắt giữ gián điệp, cấm Huawei và loạt biện pháp trừng phạt thương mại qua lại. Với động thái này, Canada đang tự đẩy mình vào vòng xoáy căng thẳng ngoại giao và có thể gánh chịu những đòn trả đũa kinh tế từ Trung Quốc – một đối tác thương mại lớn của nước này.
Hành động của Canada tại eo biển Đài Loan là một thông điệp mạnh mẽ, nhưng đồng thời cũng là một canh bạc ngoại giao. Trong khi Ottawa muốn thể hiện sự đoàn kết với Mỹ và các đồng minh, động thái này cũng đồng nghĩa với việc gia tăng nguy cơ xung đột và làm tổn hại thêm mối quan hệ với Trung Quốc.
Trong bối cảnh thế giới đang đối diện với quá nhiều bất ổn, liệu Canada có đang kích ngòi cho một điểm nóng vốn đã đủ căng thẳng? Và liệu Ottawa có đủ khả năng để tự mình gánh vác hậu quả từ quyết định này, hay chỉ đơn giản là “đi theo Mỹ” rồi rút lui khi tình hình trở nên quá phức tạp?
Một câu hỏi nữa cũng đáng được đặt ra: nếu Mỹ thực sự muốn kéo dài sự hiện diện quân sự tại khu vực này như một phần trong chiến lược kiềm chế Trung Quốc, liệu Canada có bị biến thành một quân tốt trong ván cờ lớn này? Việc theo chân Mỹ có thể giúp Ottawa củng cố quan hệ đồng minh, nhưng đồng thời cũng đẩy nước này vào thế đối đầu ngày càng căng thẳng với Bắc Kinh.
Bắc Kinh, với sức mạnh kinh tế và quân sự, chắc chắn sẽ không dễ dàng chấp nhận sự xuất hiện liên tục của tàu chiến phương Tây trong khu vực mà họ coi là vùng ảnh hưởng chiến lược. Trong tình thế đó, Canada có thực sự đủ nguồn lực và ý chí để duy trì sự hiện diện này lâu dài, hay đây chỉ là một hành động mang tính biểu tượng nhằm lấy lòng Washington? Nếu Ottawa không tính toán kỹ, rất có thể họ sẽ bị cuốn vào cuộc đối đầu không có lợi ích trực tiếp cho mình.
Rốt cuộc, bước đi tại eo biển Đài Loan không chỉ đơn giản là một cuộc tuần tra tự do hàng hải, mà còn là một phép thử lớn đối với tham vọng chiến lược của Canada trên trường quốc tế.
T.V