Ngày 19/2/2025, Bộ Ngoại giao Trung Quốc bất ngờ tuyên bố phản đối Việt Nam tiến hành xây dựng tại Bãi Thuyền Chài và cáo buộc Việt Nam bồi đắp, mở rộng rạn san hô này. Thậm chí, Bắc Kinh còn cảnh báo về hậu quả có thể xảy ra.
Đáng chú ý những cáo buộc này lại xuất phát từ một quốc gia vốn dĩ đã cưỡng chiếm và bồi đắp phi pháp nhiều thực thể khác trong quần đảo Trường Sa, biến chúng thành tiền đồn quân sự nhằm độc chiếm Biển Đông. Sự trớ trêu đó khiến nhiều người trong giới quan sát quốc tế mỉa mai: một nước đã phá vỡ hiện trạng Biển Đông bằng những hành động trắng trợn nhất, thì nay lại tự nhận là nạn nhân!?
Bãi Thuyền Chài nằm trong quần đảo Trường Sa, thuộc chủ quyền của Việt Nam. Dựa trên Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) 1982, thực thể này nằm trong vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) 200 hải lý của Việt Nam, nơi Hà Nội có đầy đủ quyền chủ quyền và quyền tài phán. Điều đó nghĩa là, Việt Nam có quyền triển khai các hoạt động cải tạo hay xây dựng trên thực thể này, tương tự như cách nhiều quốc gia khác bảo vệ chủ quyền của mình. Trong khi đó, Trung Quốc không có bất kỳ cơ sở pháp lý nào để đưa ra yêu sách đối với Bãi Thuyền Chài. Tòa Trọng tài Quốc tế (PCA) năm 2016 đã bác bỏ yêu sách “đường chín đoạn” mà Bắc Kinh đơn phương áp đặt.
Nếu theo logic của Trung Quốc, việc Việt Nam bồi đắp Bãi Thuyền Chài là hành vi “thay đổi hiện trạng”, thì câu hỏi đặt ra: Những gì Trung Quốc đã làm tại Trường Sa trong suốt hai thập kỷ qua có phải là thay đổi hiện trạng hay không? Để trả lời, hãy nhìn vào danh sách những thực thể mà Trung Quốc đã cưỡng chiếm và biến thành căn cứ quân sự:
Đá Chữ Thập: Bị Trung Quốc chiếm từ năm 1988, sau đó bị bồi đắp phi pháp thành một đảo nhân tạo rộng 2,7 km², với đường băng dài hơn 3.000m, nhà chứa máy bay chiến đấu, hệ thống radar, và nhiều cơ sở quân sự khác.
Đá Vành Khăn: Bị Trung Quốc chiếm từ năm 1995, bồi đắp lên hơn 5,5 km², nay trở thành căn cứ quân sự với hệ thống phòng không, sân bay và bến cảng có thể tiếp nhận tàu chiến cỡ lớn.
Đá Subi: Bị Trung Quốc chiếm năm 1988, mở rộng phi pháp lên hơn 4,1 km² với các cơ sở quân sự kiên cố.
Ngoài ba thực thể trên, Trung Quốc còn cưỡng chiếm nhiều bãi đá khác như Đá Gaven, Đá Tư Nghĩa, Đá Châu Viên… Những nơi này không chỉ bị bồi đắp mà còn được triển khai máy bay chiến đấu, tên lửa phòng không, radar quân sự. Nói cách khác: chính Trung Quốc là bên đã thay đổi hiện trạng một cách thô bạo nhất, vi phạm nghiêm trọng luật pháp quốc tế.
Trong khi đó, Bãi Thuyền Chài chưa bao giờ thuộc quyền kiểm soát của Trung Quốc. Giới quan sát cho rằng, việc Trung Quốc cáo buộc Việt Nam bồi đắp đảo Thuyền Chài thực chất chỉ là một động thái nhằm tạo cớ gây sức ép. Đây là một phần trong chiến lược dài hơi của Bắc Kinh, nơi họ luôn tìm cách từng bước hiện thực hóa tham vọng kiểm soát Biển Đông bằng những luận điệu ngụy biện.
Không dừng lại ở đó, Trung Quốc còn âm mưu dùng cáo buộc này như một công cụ để thực hiện các bước tiếp theo. Thứ nhất, họ có thể lấy cớ “Việt Nam bồi đắp đảo” để triển khai thêm lực lượng trên Biển Đông, từ tàu hải cảnh đến dân quân biển. Đây không phải lần đầu tiên Trung Quốc tạo ra một cái cớ để leo thang căng thẳng. Những năm qua, Bắc Kinh đã nhiều lần sử dụng chiến thuật này để hợp thức hóa các hoạt động quân sự hóa của mình. Thứ hai, họ muốn tạo sức ép ngoại giao, buộc Việt Nam phải “xuống nước” trong các cuộc đàm phán về vấn đề Biển Đông. Với Trung Quốc, kiểm soát thông tin và tạo lợi thế trên bàn đàm phán quan trọng không kém gì việc kiểm soát thực địa. Thứ ba, đây là cách để Bắc Kinh hướng dư luận nội địa ra bên ngoài. Trong bối cảnh nền kinh tế Trung Quốc gặp nhiều khó khăn, bất ổn trong nước gia tăng, một chiến dịch tuyên truyền về “chủ quyền” có thể giúp họ chuyển hướng sự chú ý của người dân.
Trước tình hình này, các chuyên gia quốc tế đang nghĩ nhiều tới khả năng. Cùng với duy trì lập trường cứng rắn, Hà Nội cũng sẽ chủ động trong các phản ứng ngoại giao như đã từng làm, như: phản bác các luận điệu sai trái của Trung Quốc trên các diễn đàn quốc tế; làm rõ rằng Bãi Thuyền Chài là một phần lãnh thổ của Việt Nam và mọi hoạt động tại đây đều hợp pháp. Tăng cường sự hiện diện thực địa, đảm bảo rằng chủ quyền không chỉ tồn tại trên giấy tờ mà còn được khẳng định bằng những hành động cụ thể, cũng là một biện pháp hữu dụng mà Việt Nam triển khai. Và cuối cùng, Việt Nam hẳn sẽ đẩy mạnh hợp tác với các nước có lợi ích chung ở Biển Đông, đặc biệt là ASEAN, Mỹ, Nhật Bản, Úc và Ấn Độ, nhằm tạo thế đối trọng với những tham vọng bành trướng của Bắc Kinh.
Câu chuyện của Trung Quốc không có gì mới. Họ vẫn đang sử dụng một chiến thuật cũ: tự dựng lên cái cớ, rồi dùng cái cớ đó để biện minh cho những hành động của mình. Nhưng dù có la lối thế nào, họ cũng không thể thay đổi thực tế rằng chính họ mới là kẻ đã cưỡng chiếm và quân sự hóa Biển Đông, làm thay đổi hiện trạng bằng vũ lực, bất chấp luật pháp quốc tế.
Kẻ cắp có thể la làng, nhưng không thể đánh tráo được sự thật.
T.V