Những đám cháy có thể hình thành những cơn lốc lửa. Đó sự leo thang căng thẳng ở Trung Đông trong những ngày qua. Không chỉ là chuyện của Israel và Hamas mà là sự đáp trả mạnh mẽ của Iran đối với Israel; sự hà hơi tiếp sức của Washington cho đồng minh Tel Aviv.
Sau chuyến thăm của Ngoại trưởng Rubio tới Israel hồi cuối tháng 2, nhiều quan chức cấp cao ở Trung Đông, ở châu Âu bày tỏ sự lo ngại về khả năng leo thang căng thẳng. Cố vấn Quốc phòng châu Âu Claire Dupont đánh giá: “Tất cả đều nín thở. Cơn lốc lửa có thể bùng phát”.
Ở thời điểm tưởng như hòa bình đã trong tầm tay nhưng tất cả đã đảo ngược. Sau khi ngoại trưởng Mỹ có chuyến công du đến khu vực này và tuyên bố về gói hỗ trợ quân sự khủng khiếp của Mỹ dành cho Israel đã khiến cho tình hình nóng bỏng hơn bao giờ hết.
Căng thẳng ở Trung Đông bởi một loạt lý do chiến lược và chính trị. Nhưng lý do cơ bản nhất là do Mỹ đổ tiền của hỗ trợ quân sự cho Israel một cách mạnh mẽ và ồn ào nhất. Washington đã quyết định sử dụng quyền khẩn cấp để xúc tiến thương vụ vũ khí trị giá 4 tỷ USD cho Israel. Vậy là, Tổng thống Trump đã cung cấp gần 12 tỷ USD vũ khí cho Israel kể từ khi nhậm chức đến nay. Đây là sự trở mặt của Mỹ khi dỡ bỏ những hạn chế trước đây dưới thời Tổng thống Joe Biden. Donald Trump không hề úp mở khi ủng hộ mạnh mẽ Israel.
Trước tình hình này, các quốc gia trong “Trục kháng chiến” càng gia tăng chuẩn bị đối phó và giáng trả Israel khi kế hoạch tấn công vào các cơ sở hạt nhân của Iran vào quãng giữa năm 2025 được tiết lộ.
Trong khi đó xung đột Israel – Hamas vẫn chưa hạ nhiệt. Mặc dù giao tranh trực tiếp giữa Israel và Hamas đã giảm bớt sau giai đoạn cao trào năm 2024, nhưng những mâu thuẫn tích tụ nhiều thập niên, nhất là những bội ước trong việc thực hiện lệnh ngừng bắn gần đây lại thêm một lần đẩy căng thẳng lên cao. 4 tỉ USD mà Mỹ tuyên bố viện trợ vũ khí có thể khiến Israel mạnh tay hơn trong các chiến dịch quân sự tại Gaza. Đồng thời, đây cũng là giọt nước tràn li, kích động các tổ chức Hồi giáo trong “Trục kháng chiến” quyết sinh tử một phen để bảo vệ hòa bình.
Việc Iran tấn công Israel không chỉ là một hành động quân sự, một sự trả đũa đơn thuần mà còn mang nhiều mục đích chiến lược sâu xa. Bởi Israel đã nhiều lần tấn công vào các mục tiêu của Iran và lực lượng ủy nhiệm của nước này ở Syria, Lebanon và cả trong lãnh thổ Iran.
Iran đe dọa sẽ chiến đấu đến cùng với Israel còn nhằm gây áp lực lên Mỹ. Tehran muốn làm suy yếu Israel bằng cách khiến nước này phải đối mặt với nhiều mối đe dọa từ các lực lượng ủy nhiệm như Hezbollah, Hamas và Houthi. Khi các đàn em bị đánh bầm dập sẽ buộc Washington phải can thiệp và có thể sa lầy vào một cuộc xung đột mới.
Thêm vào đó, Iran muốn chứng tỏ sức mạnh và vị thế trong khu vực. Họ “đang chơi một trò chơi dài hơi” thay vì “đánh một đòn chết tươi”. Việc trực tiếp hoặc gián tiếp tấn công Israel giúp Iran củng cố vị thế như một cường quốc khu vực và lãnh đạo thế giới Hồi giáo chống lại phương Tây. “Nhất tiễn hạ song điêu” (một mũi tên bắn hạ hai con chim), trong bối cảnh nội bộ Iran có những bất ổn, chính quyền nước này muốn hướng sự chú ý ra bên ngoài (gây chiến với Israel) để duy trì sự đoàn kết trong nước.
Như vậy nhiều khả năng sắp tới Iran sẽ tăng cường hỗ trợ các lực lượng ủy nhiệm, tiếp tục trang bị vũ khí, tài chính và huấn luyện cho Hezbollah (Lebanon), Hamas (Palestine), Houthi (Yemen) và các nhóm vũ trang ở Syria, Iraq để tấn công Israel từ nhiều hướng. Khi ấy Israel bị kéo vào nhiều mặt trận cùng lúc, làm suy yếu sức mạnh quân sự và kinh tế của nước này.
Tình hình Trung Đông nóng bỏng sẽ khiến cho kế hoạch ngừng bắn giữa Israel và Hamas gặp nhiều khó khăn. Khó khăn vì cả hai bên đều chưa muốn nhượng bộ. Israel muốn đảm bảo Hamas không thể tái vũ trang và tiếp tục đe dọa an ninh của nước này. Chuyên gia nhân quyền của Liên hợp quốc cho rằng Israel một lần nữa đang “vũ khí hóa nạn đói” ở Dải Gaza bằng cách chặn viện trợ nhân đạo sau khi giai đoạn đầu tiên của thỏa thuận ngừng bắn hết hạn. Còn Hamas muốn duy trì sự kiểm soát ở Gaza và không muốn từ bỏ vũ khí hoặc chấp nhận điều kiện của Israel.
Khó khăn còn vì sự can thiệp của các bên thứ ba, chủ yếu là Mỹ. Washington mạnh mẽ ủng hộ Israel và vừa cung cấp thêm vũ khí cho nước này, khiến Tel Aviv có động lực tiếp tục chiến dịch quân sự. Được Mỹ hậu thuẫn, Israel đặt mục tiêu vô hiệu hóa các mối đe dọa trước mắt và ngăn chặn tham vọng hạt nhân của Iran.
Đáp trả, Iran sẽ tiếp tục hỗ trợ Hamas và các nhóm vũ trang khác. Súng đã quyết trả lời với súng. Cơn lốc lửa bắt đầu từ những đốm lửa âm ỉ cháy. Muốn chấm dứt xung đột Israel – Hamas, muốn ngăn chặn chiến tranh ở Trung Đông không thể chỉ dựa vào một kế hoạch ngừng bắn tạm thời, mà cần một chiến lược dài hạn, kết hợp ngoại giao, áp lực quốc tế và các biện pháp nhân đạo.
Với tình hình hiện tại, khả năng đạt được hòa bình bền vững vẫn còn rất xa vời.
H.Đ