Các nhà nghiên cứu từ Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc (CAS) dự đoán vị thế thống trị của nước này đối với nguồn cung cấp đất hiếm trên thế giới có thể sắp kết thúc.
Trong một nghiên cứu được công bố tuần trước bởi tạp chí học thuật Chinese Rare Earths, thị phần của Trung Quốc trong tổng xuất khẩu đất hiếm toàn cầu có thể sẽ giảm từ 62% ở thời điểm hiện tại xuống chỉ còn 28% vào năm 2035 khi các nguồn cung mới xuất hiện.
Cũng theo nghiên cứu, mức giảm tiếp theo sẽ là 23% vào năm 2040, khi Trung Quốc “hoàn toàn mất đi vị thế thống trị trước đây” vì việc mở rộng khai thác mỏ ở châu Phi, Nam Mỹ và Úc có khả năng định hình lại ngành công nghiệp này.
“Đến năm 2040, khi nhu cầu đất hiếm toàn cầu tiếp tục tăng, châu Phi và Úc sẽ lần lượt phát triển thêm các mỏ đất hiếm có tiềm năng cao. Châu Âu cũng sẽ bắt đầu tham gia vào chuỗi cung ứng đất hiếm toàn cầu”, các nhà nghiên cứu viết.
Họ nhấn mạnh thêm rằng: “Sự phát triển này đánh dấu sự chuyển đổi sâu sắc trong bối cảnh thị trường đất hiếm toàn cầu bùng nổ và nhấn mạnh xu hướng ngày càng tăng hướng tới các nguồn cung cấp đa dạng”.
Theo nghiên cứu, ngay cả các mỏ đất hiếm lớn của Trung Quốc ở miền nam, tập trung trong các loại đất sét hấp phụ ion, cũng có thể bị đe dọa bởi mỏ khoáng sản Kvanefjeld của Greenland và một số dự án ở Nam Mỹ. Kvanefjeld được cho là mỏ oxit đất hiếm lớn thứ hai và là mỏ urani lớn thứ sáu thế giới.
Nghiên cứu được thực hiện bởi các nhà nghiên cứu tại Học viện Đổi mới CAS Ganjiang ở Ganzhou, tỉnh Giang Tây, miền đông Trung Quốc – một trong những trung tâm sản xuất kim loại cực kỳ quan trọng lớn nhất thế giới.
Đây là lời thừa nhận hiếm hoi và chi tiết từ một tổ chức được nhà nước hậu thuẫn về sự mong manh trong khả năng kiểm soát chuỗi cung ứng đất hiếm của Trung Quốc, mặc dù nước này nắm giữ 60% trữ lượng đất hiếm của thế giới và chiếm 90% sản lượng chế biến toàn cầu.
Là nguyên liệu quan trọng để sản xuất các sản phẩm công nghệ cao như điện thoại thông minh và ô tô điện, đòn bẩy từ trữ lượng đất hiếm của Trung Quốc mang lại cho các ngành công nghiệp công nghệ cao của nước này lợi thế cạnh tranh và là quân bài chủ chốt về mặt địa chính trị đối với Bắc Kinh.
Báo cáo cho biết, châu Phi, dẫn đầu là mỏ Steenkampskraal của Nam Phi và các dự án của Tanzania được Trung Quốc hỗ trợ, có thể chứng kiến thị phần toàn cầu tăng từ dưới 1% vào năm 2025 lên 6% vào năm 2040, bất chấp những rào cản về cơ sở hạ tầng và rủi ro địa chính trị.
Các mỏ Serra Verde và Amazon của Brazil, giàu các loại đất hiếm nặng như dysprosi, có thể cung cấp tới 13% nhu cầu toàn cầu vào năm 2040 – mặc dù ước tính đó có thể bị ảnh hưởng bởi các cuộc đụng độ sắp xảy ra với các nhóm bản địa và các quy định về môi trường.
Theo báo cáo, tại Úc, Mount Weld (nổi tiếng với các mỏ neodymium có độ tinh khiết 99%) và các mỏ Olympic Dam (nơi sản xuất đồng và urani dưới dạng sản phẩm phụ) đang xây dựng các mạng lưới lọc dầu liên minh với Mỹ để bỏ qua Trung Quốc.
Nhưng các nhà nghiên cứu cũng lưu ý rằng mô hình không xem xét đến rủi ro về chính trị hoặc môi trường.
Họ cho biết lệnh cấm xuất khẩu hoặc thuế quan tiềm tàng, tình trạng bất ổn ở các quốc gia khai khoáng mới nổi như Mali hay tình trạng ô nhiễm do quá trình chế biến quặng giàu thorium ở vhâu Phi đều có thể ảnh hưởng đến độ chính xác của kết quả.
Nghiên cứu khuyến nghị Trung Quốc nên tăng cường thăm dò và khai thác đất hiếm trong nước, đồng thời đa dạng hóa quan hệ đối tác quốc tế.
Báo cáo cho biết: “Cần mở rộng hợp tác chiến lược với các quốc gia giàu đất hiếm trung bình và nặng, bao gồm các nước Đông Nam Á như Myanmar và Việt Nam, cũng như các khu vực giàu tài nguyên ở châu Phi và Nam Mỹ”.
Các nhà nghiên cứu cũng đề xuất tạo ra một hệ thống dự trữ chiến lược quốc gia mạnh mẽ và vững chắc hơn. “Việc tích trữ các nguồn lực này sẽ giảm thiểu rủi ro từ sự biến động của thị trường hoặc những gián đoạn không lường trước được”, họ cho biết.
“Trong thời kỳ giá cả biến động hoặc khủng hoảng nguồn cung, việc giải phóng kịp thời từ nguồn dự trữ có thể ổn định thị trường và đảm bảo hoạt động công nghiệp không bị gián đoạn”, các nhà nghiên cứu nhấn mạnh thêm.
T.P