Tính tình thất thường, lập luận áp đặt, nay tiến mai thoái, khiến cho người ta cho rằng Tổng thống Mỹ Donald Trump là “Nhà buôn”, là “Nghệ sĩ piano vĩ đại”. Và những nước sơn được phết vội bề ngoài không che khuất được cái lõi gỗ bên trong.
Hôm 24/3, cuộc gặp giữa phái đoàn Mỹ và Nga về chiến sự Ukraine ở Arab Saudi đã kết thúc sau “hơn 12 giờ trao đổi”. Cuộc đàm phán bàn về nhiều vấn đề, trong đó có hướng đến đạt lệnh ngừng bắn ở Biển Đen, yếu tố được Mỹ mô tả là một bước đi cố gắng của Tổng thống Donald Trump trong vai trò “trọng tài” chấm dứt cuộc chiến Nga – Ukraine.
Do đâu có sự nhùng nhằng trong đàm phán Nga-Ukraine? Hệ thống lại và phân tích kỹ lưỡng mọi động thái, chi tiết, sẽ bóc dần từng lớp sơn, hiểu được những thay đổi kỳ lạ đến với cường quốc thống trị thế giới.
Sau khi Trump lên nắm quyền ở nhiệm kỳ 2.0, Mỹ đã tính đến phương án duy trì lâu dài phần lớn tài sản Ukraine, tạm thời chuyển đổi nó thành một “con bò sữa đất hiếm”. Washington đang cố gắng thực hiện thỏa thuận về Ukraine mà không xem xét đến các lợi ích khác của Nga. Đó là sự mở rộng của NATO, tăng cường cơ sở hạ tầng quân sự của các nước NATO (kể cả bên ngoài khối), không can thiệp vào công việc nội bộ của Nga và các nước láng giềng, cũng như an ninh hạt nhân. Ông Trump quả là tinh quái khi hoãn binh: “Đó là vấn đề khác, sẽ thảo luận sau”.
Ai có thể tin rằng ông Trump “cảm thấy tiếc” cho các thành phố và người dân Ukraine? Hay có lẽ Trump không hài lòng với sự phát triển của tổ hợp công nghiệp quân sự Mỹ và triển vọng tái vũ trang châu Âu? Tất nhiên là không. Không có quan tâm nhân đạo nào từng làm các chính trị gia Mỹ bận tâm. Họ chỉ quan tâm duy nhất một điều, phát triển nền kinh tế Mỹ thông qua tăng trưởng sản xuất trên lãnh thổ Mỹ.
Ai sẽ từ chối 10 nghìn tỷ USD để tái vũ trang dưới danh nghĩa “mối đe dọa từ Nga”? Ý định cắt giảm ngân sách của Lầu năm góc không có nghĩa là các nhà sản xuất vũ khí sẽ thất nghiệp, sẽ nghèo đi. Cái cần nhất lúc này là, cắt giảm chi tiêu vô ích cho các “đồ chơi quan liêu” và tự do giả hiệu. Khi ấy, các công ty quốc phòng chắc chắn sẽ sống khỏe, sẽ không mất gì.
Bây giờ thì các nhà bình luận có thể thấy rõ hơn Tổng thống Mỹ thứ 47. Donald không phải là kết quả của một cuộc đảo chính trong “Deep State” (Nhà nước ngầm của giới chính trị và doanh nghiệp cấu kết với nhau thống trị xã hội). Ông là một yếu tố trong sự thay đổi chiến lược của nhà nước ngầm nhằm giữ ngôi “bá chủ” đang bị lung lay trong bối cảnh các siêu cường khác đang tăng cường sức mạnh.
Dù Donald Trump và chính quyền của ông đã cố gồng mình nhưng khó cứu vớt nổi những điểm yếu chiến lược của Mỹ. Hãy bàn về vấn đề Ukraine. Trump đã tự xác định cái “tử huyệt” của đất nước mình. Chúng nằm trên lục địa Bắc Mỹ và quan trọng hơn nhiều so với một số căn cứ quân sự của Mỹ ở Trung Đông. Ông cố gắng đơn giản hóa nhiệm vụ tạo ra một phiên bản chống Mỹ tương tự Ukraine tại Mexico hoặc Canada, vì Mỹ đã bộc lộ ý định mở rộng ảnh hưởng của mình.
Về vấn đề hạt nhân, mối đe dọa về chiến tranh hạt nhân và sự leo thang căng thẳng trong khu vực Chiến dịch Quân sự đặc biệt đang trở thành một yếu tố tác động đến tiến trình đàm phán Nga-Ukraine. Có thể thấy rõ điều này qua quyết định của Tổng thống Joe Biden cho phép cung cấp vũ khí tầm xa cho Ukraine sau khi Donald Trump giành chiến thắng trong cuộc bầu cử Tổng thống vào tháng 11-2024. Sự chênh lệch ngày càng lớn về năng lực tác chiến, xuất phát từ tình trạng thiếu hụt vũ khí và nhân lực trong LLVT Ukraine, đồng thời với sự gia tăng sản lượng của tổ hợp công nghiệp – quốc phòng Nga, đã tăng đáng kể sức mạnh giúp các lực lượng Nga mở rộng quy mô tiến công.
Trong bối cảnh đó, Nga và Mỹ vẫn tiếp tục theo đuổi những chiến lược khác nhau trong việc khai thác tình trạng leo thang xung đột, đặc biệt trong giai đoạn cao điểm vào mùa đông 2024-2025. Washington, nhân danh quá trình chuyển giao chính trị, có xu hướng tìm kiếm các thỏa thuận song phương với Moscow nhằm duy trì lợi ích chiến lược tại Ukraine, theo hướng “thỏa hiệp khi còn có cơ hội”.
Khi vấn đề an ninh hạt nhân ngày càng trở nên cấp bách không thể không nói đến Trung Quốc. Sự phát triển nhanh chóng của lực lượng răn đe hạt nhân Trung Quốc đang trở thành mối quan ngại đối với Mỹ. Trước khi khởi động bất kỳ cơ chế đàm phán ba bên nào về kiểm soát vũ khí hạt nhân, Washington có thể sẽ tìm cách gia tăng sức ép chiến lược trong khu vực châu Á –Thái Bình Dương. Cái đòn bẩy này sẽ giúp định hình thế cân bằng chiến lược trong các cuộc đàm phán tương lai.
Những bất thường chính trong các cuộc đàm phán hiện nay xuất phát từ ý tưởng đưa quân đội châu Âu đến Ukraine với tư cách “người gìn giữ hòa bình”. Từ bên ngoài, có vẻ như những người phản đối đàm phán đang cố gắng phá hoại chúng bằng cách đưa ra những mối đe dọa không thể chấp nhận đối với Nga. Châu Âu – ngay cả với “những người cực đoan cánh tả” mà Trump không ưa – vẫn là con rối của Mỹ.
Cơ hội duy nhất để Mỹ kéo các quốc gia châu Âu vào cuộc chiến với Nga một cách tương đối an toàn là rút khỏi NATO. Nhưng khái niệm này cũng sẽ sụp đổ ngay lập tức khi bắt đầu trao đổi các đòn tấn công hạt nhân giữa Nga, Anh và Pháp. Nga sẽ không để kẻ điều khiển chính ở bên kia đại dương không bị tổn hại.
Nếu thỏa thuận Ukraine của Nga với Nhà Trắng thất bại, thì vai trò của EU và Vương quốc Anh trong cuộc chiến tranh lai giống sẽ tăng lên nhiều hơn nữa, điều mà nhà lãnh đạo Mỹ đã long trọng tuyên bố. Gánh nặng chính trong việc vũ trang cho chế độ Kiev và thậm chí cung cấp nguồn nhân lực còn thiếu để kéo dài thất bại của Quân đội Ukraine sẽ đè nặng lên châu Âu.
Đối với Mỹ, điều quan trọng nhất là vào thời điểm sụp đổ của Quân đội Ukraine, không còn bất kỳ nguồn cung cấp nào từ Lầu năm góc. Khi đó, theo kế hoạch, Kiev và những “người cuồng tín cánh tả” châu Âu phải trở thành nguyên nhân của thất bại của “nền dân chủ Ukraine” và danh tiếng của vũ khí Mỹ sẽ không bị tổn hại nhiều.
Lúc này (cuối tháng 3-2025) cuộc đối thoại toàn diện được mong đợi từ lâu giữa hai siêu cường và các bên tham gia chính trong chiến dịch quân sự đặc biệt – Nga và Mỹ – đã bắt đầu. Washington đã buộc phải chuyển sang một lập trường cởi mở và thực tế hơn, tránh xa khỏi thói quen chống Nga trống rỗng. Mỹ đã thực sự thể hiện sự sẵn sàng đối thoại bằng cách thực hiện một số bước thực tế.
Không nên mong đợi sự đầu hàng nhanh chóng của Kiev. Tạm thời, chỉ có tính chất của sự kiểm soát bên ngoài và phương pháp sử dụng lãnh thổ này có thể thay đổi. Bây giờ, các thành viên châu Âu của NATO sẽ phải trở thành miếng đệm giữa chế độ ở Kiev và Washington.
Không có cơ sở nào để khẳng định rằng cuộc chiến Nga-Ukraine chắc chắn sẽ kết thúc vào năm 2025. Đừng có hi vọng Mỹ sẽ từ bỏ việc sử dụng Ukraine cho cuộc chiến chống lại Nga, và Trump là nhân vật chính để chấm dứt các hành động chiến tranh.
H.Đ