Dư âm chuyến thăm cấp Nhà nước tới Việt Nam của Tổng Bí thư, Chủ tịch Trung Quốc trong hai ngày 14 và 15/4 còn chưa lắng xuống thì mới đây Bắc Kinh lại có hành động sai trái tại quần đảo Trường Sa của Việt Nam.
Hải cảnh Trung Quốc đã bất ngờ xuất hiện tại đá Hoài Ân, thuộc quần đảo Trường Sa, nơi Việt Nam tuyên bố chủ quyền. Đá Hoài Ân là một rạn san hô thuộc cụm Thị Tứ trong quần đảo Trường Sa, thuộc chủ quyền Việt Nam, nhưng có sự tranh chấp của Trung Quốc, Philippines và một số bên khác.
Báo The Paper (Bành Phái Tân văn) và trang China News hôm nay (29/4) cho biết, Hải cảnh Trung Quốc vừa đổ bộ lên thực thể này, (Trung Quốc gọi là Thiết Tuyến), “để điều tra và xử lý theo luật pháp vụ việc sáu người Philippines đổ bộ lên bãi cạn hôm 27/4”.
Chẳng cần giấu diếm. Trước đó, vào ngày 25/4, Tân Hoa Xã ra rả đưa tin, Hải cảnh Trung Quốc đã “kịp thời có mặt” tại đá Hoài Ân, giăng cờ “khẳng định chủ quyền”. Hình ảnh do Đài Truyền hình Trung ương Trung Quốc (CCTV) công bố hôm 29/4 cho thấy, có ít nhất 7 nhân viên Hải cảnh đã tràn lên đây trong lần đổ bộ mới nhất. Họ đã dùng các thiết bị chuyên dụng để kiểm tra mặt đất và sau đó làm nhiệm vụ “chấp pháp”.
Vì sao Trung Quốc lại chọn lúc này để ra tay hành động? Theo chúng tôi, đây là thời điểm tình hình quốc tế có nhiều khoảng “trống vắng”. Mỹ và nhiều nước phương Tây đang bận rộn với các vấn đề nội bộ. Tình hình địa chính trị toàn cầu có nhiều diễn biến phức tạp như căng thẳng tại Ukraine, Trung Đông, có thể khiến dư luận quốc tế ít chú ý đến Biển Đông.
Một vấn đề khác, Bắc Kinh triển để lợi dụng tâm lý “được vạ má sưng”. Hành động vào thời điểm này có thể tạo hiệu ứng “đánh nhanh chiếm nhanh”, đặt Việt Nam vào tình thế đã rồi, làm khó cho việc phản ứng kịp thời hoặc tổ chức phản công ngoại giao.
Đây cũng là chiến thuật đánh úp truyền thống của Trung Quốc. Họ đã nhiều lần áp dụng chiến thuật leo thang dần, chọn thời điểm “yếu” về mặt đối ngoại hoặc trong nước của các nước khác để hành động mau lẹ, “lấy thịt đè người” ở Biển Đông, khiến đối phương lúng túng.
Việt Nam vừa long trọng tổ chức kỷ niệm 50 năm Ngày giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước, trong đó có việc giải phóng các đảo thuộc quần đảo Trường Sa vào ngày 29/4, trước khi Sài Gòn giải phóng vào ngày 30/4. Có lẽ đang tập trung cho sự kiện rất lớn của đất nước nên Hà Nội chưa có tuyên bố nào liên quan tới các hoạt động của Trung Quốc và Philippines gần đây đối với vùng lãnh thổ mà nước này tuyên bố chủ quyền.
Hiện mới chỉ thấy người phát ngôn Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ James Hewitt tuyên bố: “Những hành của Trung Quốc đe dọa sự ổn định khu vực và vi phạm luật pháp quốc tế”, đồng thời cho biết Nhà Trắng đang “tham vấn chặt chẽ với các đối tác của mình” – nguồn tin dẫn theo Financial Times, hôm 26/4.
Việc Hải cảnh Trung Quốc đổ bộ lên đá Hoài Ân là một hành động cực kỳ nghiêm trọng, vi phạm chủ quyền, đồng thời đi ngược lại Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOC-năm 1982) mà cả Việt Nam và Trung Quốc đều là thành viên, đặc biệt là Phán quyết năm 2016 của Tòa Trọng tài Thường trực (PCA), vốn đã bác bỏ yêu sách “Đường chín đoạn” phi lý của Trung Quốc.
Không chỉ có Việt Nam, Philippines cũng cần tỏ rõ thái độ, phản đối mạnh mẽ qua kênh ngoại giao, như ra công hàm phản đối chính thức, đồng thời triệu đại sứ Trung Quốc để yêu cầu giải trình. Thậm chí đưa vụ việc ra Liên hợp quốc, các diễn đàn khu vực như ASEAN, APEC, hoặc các nước đối tác như Mỹ, Nhật Bản, EU để tranh thủ sự ủng hộ. Tăng cường hiện diện thực địa, bằng cách điều lực lượng tuần duyên hoặc hải quân đến khu vực, thể hiện chủ quyền và răn đe.
Đây không chỉ là vấn đề của Việt Nam, Philippines, mà còn là phép thử cho toàn khu vực về việc duy trì trật tự dựa trên luật pháp quốc tế. Việt Nam và các nước ASEAN hãy đoàn kết chặt chẽ hơn nữa và có tiếng nói chung kiên quyết, mạnh mẽ hơn.
Trước hết, Việt Nam cần tỏ thái độ mạnh mẽ, kiên quyết yêu cầu Trung Quốc chấm dứt ngay các hành động vi phạm, rút toàn bộ lực lượng khỏi khu vực đá Hoài Ân và không tái diễn những hành động tương tự trong tương lai. Mọi hành động xâm phạm chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam trên Biển Đông đều vô giá trị và bị bác bỏ hoàn toàn.
Các nước ASEAN cùng các đối tác đối thoại và các tổ chức quốc tế, hãy lên tiếng ủng hộ luật pháp quốc tế, bảo vệ hòa bình, ổn định và tự do hàng hải ở Biển Đông. Xưa cũng như nay Bắc Kinh luôn muốn độc chiếm Biển Đông bằng nhiều thủ đoạn khác nhau. Những phản ứng của Hà Nội là nhất quán,kiên trì và tôn trọng luật pháp quốc tế. Việt Nam chọn hướng đi dựa trên sức mạnh của dân tộc với truyền thống đấu tranh bảo vệ chủ quyền hàng ngàn năm, đồng thời thể hiện trách nhiệm với các quốc gia có yêu sách chủ quyền, các nước có lợi ích kinh tế ở Biển Đông, luôn luôn đề cao việc giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, không làm căng thẳng, phức tạp vấn đề Biển Đông.
H.Đ