Đối thoại Shangri-La lần thứ 22, diễn ra tại Singapore từ ngày 30/5 đến 1/6, có sự tham dự của hơn 600 đại biểu đến từ 47 quốc gia. Tại Diễn đàn quan trọng này, dư luận đặc biệt quan tâm, vì sao Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc không tham dự?
Hẳn quý vị, độc giả đã rõ, Đối thoại Shangri-La là một trong những diễn đàn an ninh quan trọng nhất khu vực châu Á – Thái Bình Dương. Đây là nơi các Bộ trưởng Quốc phòng và chuyên gia từ nhiều quốc gia cùng gặp gỡ, đối thoại trực tiếp. Những vấn đề được nêu lên xoay quanh “trục” an ninh chiến lược, trật tự trong khu vực và các mối quan hệ quốc tế.
Có một cường quốc luôn quan tâm đến sự kiện này và có những đóng góp tích cực, đó là Trung Quốc. Vậy mà năm nay không rõ lý do vì sao Bộ Quốc phòng Trung Quốc đã không có đại diện tham gia. Nguyên nhân do đâu? Do nội tình quân sự, chính trị của nước này hay do quan hệ Trung Quốc với thế giới có điều phức tạp nên họ tạm lánh mặt.
Bây giờ chúng ta thử xem xét chuyện nội tình. Gần đây những biến động trong Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) từ phía lãnh đạo cấp cao gây nên những bất ổn, xáo trộn động trời. Trong hai năm qua, PLA đã chứng kiến một cuộc “chỉnh đốn” quy mô lớn. Cả hai Bộ trưởng Quốc phòng tiền nhiệm là Ngụy Phượng Hòa và Lý Thượng Phúc đã liên tiếp bị điều tra, cách chức. Tội trạng chủ yếu của họ là tham nhũng, do liên quan tới các hợp đồng mua sắm vũ khí và sử dụng ngân sách quốc phòng.
Đô đốc Đổng Quân thay thế Lý Thượng Phúc, nhưng ông cũng đang trong diện nghi vấn. Về sau ông Đổng được minh oan, có điều không được bổ sung vào Ủy ban Quân sự Trung ương (CMC). Đầu năm 2025, lại có thêm hai Ủy viên CMC là Hạ Vệ Đông và Miêu Hoa bị miễn nhiệm. Giới tướng lĩnh quân đội Trung Quốc rất phân tâm và lo lắng không biết khi nào …đến lượt mình.
Theo các nhà nghiên cứu trong nước, “cuộc thanh trừng” sẽ chưa thể kết thúc”. Ghế Bộ trưởng Quốc phòng hiện nay đang lung lay. Do đó nó thiếu nền tảng chính trị và uy tín để đại diện Trung Quốc tại các diễn đàn quốc tế. Và chính ngài Bộ trưởng cũng lo ngại khi ra nước ngoài ở thời điểm này có thể bị làm phản bởi các phe cánh trong quân đội. Ở Trung Quốc, trong những năm gần đây đã xảy ra không ít vụ bắt giữ, điều tra quan chức cấp cao khi họ đang công tác nước ngoài.
Một yếu tố khác khiến cho Bộ trưởng Quốc phòng Đổng Quân không muốn tham dự Đối thoại Shangri-La là vì đề phòng lộ thông tin nhạy cảm. hoặc rơi vào “bẫy truyền thông”. Biết đâu đây trong khi tranh luận trực tiếp sẽ gặp họa do vạ miệng phát ngôn theo chiều hướng bất lợi cho Bắc Kinh. Âu là “trốn biệt” để bảo vệ an toàn cho cá nhân, tránh các rủi ro truyền thông.
Cố nhiên, cũng phải nhìn nhận nhiều chiều. Bên cạnh lý do nội bộ còn có những lý do khác từ bên ngoài. Có thể những căng thẳng với Mỹ và môi trường đối thoại đa phương bất lợi cũng khiến cho người đứng đầu PLA Trung Quốc không muốn “gần lửa”. Tại Diễn đàn này nhiều năm qua đã trở thành nơi Mỹ cùng các đồng minh như Nhật Bản, Australia, EU “ném lửa vào mặt” đại diện Trung Quốc, do các hoạt động của quân đội nước này tại Biển Đông, Eo biển Đại Loan. Hàng loạt sự kiện quân sự, tập trận, triển khai lực lượng quanh Đài Loan, Philippines, Biển Đông đã tạo ra bầu không khí rất căng thẳng.
Người đứng đầu PLA lờ mờ nhận thấy, đến dự Diễn đàn thì khả năng đối mặt với chỉ trích trực diện, các câu hỏi mang tính chất “gài bẫy” từ Mỹ, và đồng minh của họ rất cao. Rủi ro ấy sẽ được khuếch đại hết mức bởi truyền thông đa phương. Khi tránh được tranh luận công khai, Bắc Kinh sẽ không bị cuốn theo các diễn đàn do Mỹ và phương Tây dẫn dắt.
Quả có như vậy, mấy ngày qua, trên các diễn đàn trong nước, nhiều ý kiến đã thanh minh thanh nga cho sự vắng mặt của ông Đổng. Các nhà lý lẽ với cách nói đầy ngụy biện, rằng đây chính “biện pháp phòng thủ ngoại giao”, thể hiện sự tỉnh táo và kiên quyết bảo vệ lợi ích quốc gia, không để yếu tố truyền thông đa phương ảnh hưởng tới nội bộ và hình ảnh Trung Quốc (!).
Ngược lại truyền thông Nhật Bản, Hàn Quốc, và các nước khu vực ASEAN thì không ngớt chỉ trích, coi đây là dấu hiệu của bất ổn nội bộ, thiếu minh bạch. Hành động này càng làm gia tăng tâm lý hoài nghi về cam kết giải quyết hòa bình tranh chấp, kiểm soát xung đột của Trung Quốc, và thúc đẩy các nước Đông Nam Á xích lại gần Mỹ, Nhật Bản, Australia về an ninh, quốc phòng.
Bất lợi của người là lợi thế của mình. Mỹ và các đồng minh triệt để khai thác cơ hội này. Họ tìm cách tăng cường sức ép ngoại giao, khẳng định vai trò “minh bạch, cam kết đối thoại” của mình, đồng thời tận dụng diễn đàn để chỉ trích PLA vắng mặt, coi đây là sự né tránh đối thoại. Bởi thế Đối thoại Shangri-La 2025 chứng kiến sự áp đảo của các đại diện Mỹ, Nhật, Australia, Hàn Quốc, với các thông điệp liên kết, tăng cường hợp tác an ninh, kiềm chế Trung Quốc trên mọi mặt trận chiến lược.
Điều lắng lại về những thành công của Đối thoại Shangri-La lần thứ 22 có nhiều, trong đó có một vết hằn là sự trốn tránh của “Ông lớn” Trung Quốc. Phần lớn ý kiến các nhà phân tích nghiêng về nhận định Trung Quốc đang bất ổn nội bộ, trong đó vấn đề “chỉnh đốn” quân đội, kiểm soát quyền lực trong PLA, là nguyên nhân chủ yếu.
Sự vắng mặt của Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc tại Đối thoại Shangri-La 2025 không đơn thuần là hành động ngoại giao, mà phản ánh những tính toán sâu xa hơn về chiến lược khu vực, quan hệ quốc tế và cả nội bộ Trung Quốc. Dư luận khu vực và quốc tế rất quan ngại về sự thiếu minh bạch và thiện chí đối thoại của Bắc Kinh trong bối cảnh an ninh khu vực ngày càng phức tạp.
Sau Hội nghị này phản ứng nội bộ Trung Quốc sẽ ra sao? Câu trả lời sẽ là chỉ dấu quan trọng để các nước trong khu vực và quốc tế nhận định về định hướng an ninh – quốc phòng, cũng như vị trí của Bắc Kinh trong trật tự an ninh mới đang hình thành tại châu Á – Thái Bình Dương.
H.Đ