Tân tổng thống Hàn Quốc Lee Jae-myung nhậm chức “chớp nhoáng”. Tin này loang nhanh khắp thế giới. Ông là ứng viên Đảng Dân chủ (DP). Lee chính thức bắt đầu nhiệm kỳ 5 năm của mình từ ngày 4/6, sau khi Ủy ban Bầu cử Quốc gia (NEC) xác nhận chiến thắng của ông.
Hoa cài trước ngực, gánh nặng trên vai
Một chiến thắng cách biệt với khoảng cách rất sít sao, thể hiện sự cạnh tranh gay gắt trong cuộc bầu cử. Ông Lee Jae-myung giành được 49,42% phiếu ủng hộ so với 41,15% của ứng viên Kim Moon-soo thuộc đảng Quyền lực Nhân dân (PPP). Ba năm trước (2022) Lee từng thất bại khi thua cựu Tổng thống Yoon Suk-yeol với tỉ lệ chưa đến 1 điểm%.
Trong bài phát biểu tại Yeouido, thủ đô Seoul, Tân Tổng thống cam kết sẽ “chấm dứt nổi loạn” và đảm bảo “không bao giờ để lặp lại một cuộc đảo chính với súng ống chĩa vào nhân dân”. Phải chăng ông Lee ám chỉ nỗ lực áp đặt thiết quân luật của ông Yoon hồi năm 2024? Tân Tổng thống mạnh mẽ tuyên bố sẽ làm hết sức để khôi phục dân chủ, để người dân được tôn trọng và cùng nhau sống hòa thuận trong một đất nước dân chủ. Ông nói: “Tôi sẽ dốc toàn lực để phục hồi kinh tế và cải thiện cuộc sống cho mọi người”.
Người thua cuộc là ứng viên Kim Moon-soo của đảng Quyền lực Nhân dân (PPP) “chấp nhận sự lựa chọn của người dân” và chúc mừng ông Lee đã chiến thắng.
Ông Lee Jae-myung sẽ nhậm chức ngay lập tức mà không cần thời gian chuyển giao quyền lực, bởi cuộc bầu cử được tổ chức sớm để chọn ra người thay thế cựu Tổng thống Yoon.
Hoa cài trước ngực, gánh nặng trên vai. Tổng thống đắc cử Lee Jae- myung nhận thức rõ rằng, ông sẽ phải đối mặt với nhiệm vụ khó khăn ngay sau khi nhậm chức, trong đó nổi bật là, củng cố liên minh Hàn Quốc-Mỹ trong bối cảnh Tổng thống Donald Trump áp thuế đối ứng và yêu cầu chia sẻ gánh nặng quốc phòng nhiều hơn cũng như phối hợp để đối trọng với Trung Quốc.
Ngoài ra thách thức đang chờ đợi Tân Tổng thống Lee ở ngay ngưỡng cửa Nhà Xanh.
Trước hết là kinh tế trong nước trì trệ. Kinh tế Hàn Quốc đang phục hồi rất chậm sau đại dịch và chịu tác động từ những bất ổn toàn cầu. Giá nhà bị đẩy lên rất cao. Thị trường bất động sản vẫn là một vấn đề nhức nhối, đặc biệt với giới trẻ và tầng lớp trung lưu. Một vấn đề khác, Hàn Quốc có tỷ lệ nợ hộ gia đình rất cao, gây rủi ro cho hệ thống tài chính. Rồi tình trạng thất nghiệp trong giới trẻ vẫn là vấn đề nan giải.
Thách thức thứ hai có thể coi là một “hiểm họa” khi ở Hàn Quốc đang bị khủng hoảng dân số. Nước này có tỉ lệ sinh thấp nhất thế giới. Bởi vậy, dân dân số Hàn Quốc đang già hóa nhanh chóng, đe dọa năng suất lao động và quỹ hưu trí. Dự báo Hàn Quốc sẽ mất hàng triệu người trong vài thập niên tới nếu không có giải pháp thực chất về dân số và lao động.
Thách thức thứ ba là quan hệ đối ngoại phức tạp. Đó là, mối đe dọa từ chương trình hạt nhân và tên lửa của Triều Tiên tiếp tục là vấn đề an ninh quốc gia lớn. Đó là mối quan hệ với Mỹ và Trung Quốc hết sức khó “cân bằng” (mối quan hệ an ninh với Mỹ và lợi ích kinh tế với Trung Quốc). Còn đối với người hàng xóm Nhật Bản, quan hệ vẫn khá căng thẳng về lịch sử và tranh chấp thương mại, mặc dù đã có dấu hiệu cải thiện.
Thêm vào đó là những khoảng cách, chia rẽ xã hội và chính trị. Xã hội Hàn Quốc ngày càng bị chia rẽ sâu sắc giữa các phe cánh. Nhiều người dân bất mãn về bất bình đẳng trong giáo dục, việc làm và cơ hội thăng tiến. Giới trẻ mất niềm tin, cảm thấy “mất phương hướng” và không còn tin vào hệ thống chính trị. Câu nói của ông được dân chúng hoan nghênh nhiều nhất: “Niềm tin bị tổn thương không thể hàn gắn bằng khẩu hiệu. Chúng ta cần thời gian, sự chân thành và hành động thực chất”.
Cuối cùng là những đột phá chưa thành công về cải cách thể chế và pháp lý. Nay Tân Tổng thống Lee lại từng bị điều tra và có liên quan đến nhiều tranh cãi pháp lý. Việc thúc đẩy cải cách hành chính và tư pháp sẽ là thách thức lớn, nếu Quốc hội không đứng về phía ông thì vấn đề sẽ trở nên rất tồi tệ.
Giải quyết mối bất hòa “truyền kiếp” với Triều Tiên
Về mối bất hòa “truyền kiếp” với Triều Tiên. Đây luôn là một trong những vấn đề trung tâm của chính trường Hàn Quốc. Việc ông Lee Jae-myung trở thành Tổng thống có khả năng làm ấm quan hệ với Triều Tiên, nhưng điều đó còn phụ thuộc vào thái độ của Bình Nhưỡng, cụ thể là nhà lãnh đạo Kim Jong-un.
Ông Lee Jae-myung thuộc Đảng Dân chủ (thiên tả), có xu hướng ủng hộ đối thoại và hợp tác với Triều Tiên, tương tự như các cựu tổng thống Moon Jae-in, hay Kim Dae-jung. Đặc biệt, lập trường của ông Lee có những điều cứng rắn, cụ thể và quyết liệt. Ông ủng hộ viện trợ nhân đạo cho người dân Triều Tiên. Ông kêu gọi tái khởi động đối thoại liên Triều và khôi phục các dự án như Khu công nghiệp Kaesong; không ủng hộ cách tiếp cận “gây áp lực tối đa” mà các chính quyền bảo thủ từng áp dụng.
Vì những lí do đó, Lee Jae-myung thực lòng muốn cải thiện quan hệ với Bình Nhưỡng. Điều này có thể mở đường cho các kênh đối thoại nếu Triều Tiên cũng phản hồi tích cực.
Chúng ta cùng xem xét thái độ của Kim Jong-un và Bình Nhưỡng ra sao. Triều Tiên luôn giữ thái độ thận trọng và chiến lược. Nhà lãnh đạo Kim Jong-un thường dùng chính sách “cây gậy và củ cà rốt”, thử phản ứng của chính quyền mới trước khi đưa ra cam kết.
Bình Nhưỡng từng nhiều lần tỏ ra thiếu tin tưởng vào các chính quyền Hàn Quốc, kể cả thiên tả, vì cho rằng họ bị ảnh hưởng bởi Mỹ. Cho nên họ kiên trì chiến lược phát triển vũ khí, không có dấu hiệu từ bỏ chương trình hạt nhân. Trong thời gian qua, Triều Tiên đã thử nhiều loại tên lửa và ra tuyên bố cứng rắn. Họ có thể sử dụng các hành động khiêu khích như thử tên lửa, tấn công mạng, thả bóng bay truyền đơn… để ép Seoul nhượng bộ trong đàm phán.
Nếu như ông Lee chủ động mở ra kênh viện trợ nhân đạo, hoặc khởi động một số dự án kinh tế liên Triều (dù nhỏ), thì Triều Tiên có thể đáp lại bằng đối thoại hoặc giảm căng thẳng quân sự.
Như vậy, khi ông Lee làm Tổng thống, quan hệ LiênTriều có thể ấm lên, đặc biệt so với các chính quyền bảo thủ. Tuy nhiên, mức độ cải thiện phụ thuộc lớn vào Triều Tiên, và Bình Nhưỡng có thể thử thách ông Lee bằng những hành động cứng rắn trước khi đồng ý đối thoại thực chất.
H.Đ