Chuyện thật mà cứ như đùa. Tỷ phú Elon Musk tuyên bố thành lập một đảng mới. Tổng thống Trump bảo đó là “trò lố bịch”. Bộ trưởng Tài chính Mỹ bảo “chớ dây vào chính trị”.
Sự thực như thế nào?
Là thế này, thưa quý vị, sau khi cuộc cãi vã chán chê giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và tỷ phú công nghệ Elon Musk không đi đến đâu, ông Musk bất ngờ tuyên bố thành lập một đảng phái mới. Đài RT ngày 7/7 đưa tin, tỷ phú Elon Musk tuyên bố việc thành lập đảng mới của ông sẽ nhằm vào việc phá vỡ hệ thống lưỡng đảng trong Quốc hội Mỹ .Ông Musk cho biết, ông thành lập Đảng Nước Mỹ dựa trên các cuộc thăm dò trên nền tảng X, “nhằm trả lại tự do cho người dân.”
Đi xa hơn Musk khẳng định, “Đảng nước Mỹ” (America Party) được lập ra để thách thức quyền lực của cả đảng Cộng hòa và đảng Dân chủ trong cuộc bầu cử giữa kỳ năm 2026. Nhà tỷ phú công nghệ cáo buộc cả hai đảng lớn của Mỹ đều quản lý yếu kém tài chính quốc gia và làm thui chột lựa chọn của cử tri. Vậy là câu chuyện trở nên quá nghiêm trọng rồi.
Tin như sét đánh ngang tai. Nhưng ông Trump đã bình tĩnh phán rằng: Việc thành lập đảng chính trị mới tại Mỹ là điều lố bịch và có thể chỉ khiến mọi thứ thêm rối ren. Ông Trump nói: “Tôi nghĩ việc lập ra một đảng thứ ba là điều lố bịch”. Rồi đương kim Tổng thống nói rõ hơn: “ Chúng ta đã đạt được thành công to lớn với Đảng Cộng hòa. Đảng Dân chủ thì đã lạc lối, nhưng nước Mỹ xưa nay vẫn vận hành theo hệ thống hai đảng, và tôi nghĩ việc lập ra một đảng thứ ba chỉ khiến mọi thứ thêm rối rắm”.
Tổng thống đã nói thẳng như vậy, còn Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent thì có lời khuyên ông Musk nên tập trung điều hành doanh nghiệp thay vì tham gia vào chính trị.
Mặc dù ông Musk từng chi hàng triệu USD cho chiến dịch tái tranh cử của ông Trump và từng làm việc tại Nhà Trắng, hỗ trợ thành lập “Bộ Hiệu quả Chính phủ”, song hai người đã không nhìn mặt nhau vì Đạo luật “Lớn và Đẹp” do ông Trump đưa ra. Đạo luật này cắt giảm thuế, tăng chi tiêu quốc phòng và biên giới, đã được Tổng thống ký,ban hành vào thứ Sáu. 4/7. Ông Musk chỉ trích đạo luật này sẽ khiến Mỹ phá sản và đe dọa lật đổ các nghị sĩ Cộng hòa ủng hộ đạo luật trong cuộc bầu cử giữa kỳ năm sau.
Ông Trump phản bác rằng tỷ phú Musk bất mãn vì đạo luật đã đánh vào hầu bao của ông ấy. Cụ thể là, cắt bỏ trợ cấp năng lượng xanh cho xe điện Tesla. Ông cũng cảnh báo sẽ hủy bỏ các hợp đồng và trợ cấp chính phủ trị giá hàng tỷ USD mà Tesla và SpaceX đang nhận.
Sự kiện ông Musk gây sốc vì lập Đảng mới chưa được Nhà Trắng bình luận. Tuy nhiên, Chủ tịch Hội đồng Cố vấn Kinh tế của ông Trump – ông Stephen Miran, trong chương trình “This Week” của ABC vào Chủ nhật, đã nhấn mạnh: “Đạo luật ‘Lớn và Đẹp’ sẽ tạo động lực mạnh mẽ cho nền kinh tế Mỹ, như thể gắn một động cơ turbine để tăng tốc tiến lên.”
Về việc “nhà sáng lập đảng” chuẩn bị khai sinh đảng mới, nhiều chính khách Mỹ đặt câu hỏi: Liệu đây có phải là hành động liều lĩnh, hay trò lố bịch?
Những cái gật đầu dứt khoát cho rằng, ông ta quả là liều lĩnh. Nhận định này có cơ sở ở chỗ, lịch sử chính trị Mỹ cho thấy rất hiếm có đảng phái thứ ba nào tồn tại lâu dài hoặc đạt được ảnh hưởng thực sự trong Quốc hội. Hệ thống lưỡng đảng đã ăn sâu vào cả hệ thống pháp luật, tài chính bầu cử và truyền thông chính trị. Elon Musk dù là một nhân vật có ảnh hưởng lớn về mặt truyền thông và tài sản, nhưng để biến ảnh hưởng đó thành quyền lực chính trị thực sự trong một hệ thống chặt chẽ như của Mỹ không hề dễ dàng.
Con người tự tin có phần thái quá lại chưa từng giữ vị trí chính trị hay lãnh đạo công khai nào trong chính phủ, điều này càng khiến động thái thành lập đảng mới có phần “ngạo ngược”.
Còn ông Trump gọi đây là trò lố bịch thì chưa hẳn, bởi Elon Musk có đã từng đưa ra các ý tưởng bị xem là “điên rồ” lúc đầu nhưng sau đó lại tạo ra ảnh hưởng sâu rộng (ví dụ: SpaceX, Tesla, Starlink, v.v..). Tuy nhiên, nếu việc thành lập đảng không có chiến lược rõ ràng, không có nền tảng chính sách cụ thể và chỉ đơn thuần là một phản ứng cảm tính đối với hệ thống chính trị hiện tại, thì rất dễ bị xem là một chiêu trò PR hoặc làm màu.
Chưa có minh chứng nào về thái độ của Đảng Con Voi (Cộng hòa) và Con Lừa (Dân chủ), nhưng hai đảng này cũng đã có những lường ý kiến trái chiều. Đảng Con Voi coi đây là một mối đe dọa nếu Musk thu hút được nhóm cử tri bảo thủ, trung lập hoặc những người đang chán nản với đảng này. Song đảng này cũng có thể mượn tay Musk để chống lại chính quyền Dân chủ hiện tại, một số nhân vật trong GOP (Grand Old Party) có thể âm thầm ủng hộ ông để làm suy yếu đối thủ.
Cố nhiên, giới lãnh đạo truyền thống trong đảng này sẽ cảnh giác cao, vì bất kỳ đảng mới nào cũng có thể làm chia rẽ phiếu bầu, đặc biệt trong các cuộc bầu cử sát nút.
Đảng Con Lừa đã có sự chỉ trích, xem thường hành động này như một nỗ lực phá hoại sự ổn định của nền dân chủ. Họ cũng lo ngại rằng một đảng mới do người có sức ảnh hưởng như Elon Musk dẫn dắt sẽ kéo theo một bộ phận cử tri trung lập hoặc thất vọng với hệ thống hiện tại, khiến cuộc chơi trở nên khó lường hơn. Một số thành viên có thể công khai coi đây là hành vi gây “chia rẽ dân chủ” hoặc thậm chí là giúp đảng Cộng hòa bằng cách làm loãng phiếu cử tri cấp tiến.
Trong bối cảnh người dân bất mãn với hệ thống lưỡng đảng ngày càng tăng ở Mỹ, một phong trào chính trị trung lập hay “ngoài hệ thống” có thể nhận được sự ủng hộ nhất định. Một bộ phận cử tri độc lập và trẻ tuổi có thể hào hứng ban đầu với ý tưởng “phá bỏ hệ thống cũ”.
Tuy vậy, giới phân tích chính trị và học giả đa phần tỏ ra hoài nghi. Họ cho rằng Musk thiếu nền tảng chính sách rõ ràng, dễ biến đảng này thành một hiện tượng nhất thời như các phong trào trước đây (ví dụ: Tea Party, hoặc Ross Perot năm 1992).
Giới truyền thông chính trị thì phân cực. Bên bảo thủ như Fox News có thể ủng hộ một cách yếu ớt, hoặc chờ xem thái độ của Trump, còn các kênh như MSNBC, CNN thì phê phán gay gắt.
Tổng hợp bước đầu cho thấy, phản ứng từ các đảng lớn là cảnh giác, dè chừng và có phần mỉa mai, nhưng không ai dám hoàn toàn bỏ qua nếu Musk thực sự nghiêm túc đầu tư và thu hút được lực lượng cử tri mới. Thành bại của “Đảng Nước Mỹ” sẽ phụ thuộc vào việc Musk có thể: Xây dựng nền tảng chính sách rõ ràng; có đội ngũ lãnh đạo đủ năng lực chính trị; duy trì được sự quan tâm của cử tri ngoài truyền thông.
Sân khấu chính trị Mỹ lại một phen hồi hộp và gay cấn.
H.Đ