Một sự kiện chính trị nóng trong tuần, hôm 14/7, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã đề cử bà Yulia Svyrydenko làm Thủ tướng tiếp theo của đất nước. Nếu được Quốc hội phê chuẩn, bà sẽ trở thành nữ Thủ tướng thứ hai của Ukraine sau bà Yulia Tymoshenko.
Mũi tên vạch đường cho một cuộc cải tổ
Xinh đẹp, trẻ trung (Yulia sinh tháng 12/1985), từng có nhiều chiến tích trong các hoạt động kinh tế, đối ngoại, liệu nữ Thủ tướng có góp phần xoay chuyển tình hình một Ukraine đang sa lầy trong cuộc chiến dai dẳng?
Năm 2021, chỉ vài tháng trước cuộc tấn công của Nga, Yulia được giao nhiệm vụ Phó Thủ tướng thứ nhất kiêm Bộ trưởng Kinh tế Ukraine. Bà không chỉ phụ trách hợp tác kinh tế với Mỹ và Châu Âu mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển ngành công nghiệp quốc phòng.
Báo chí Ukrane gọi Svyrydenko là “chuyên gia đàm phán”. Bà là một nhà kinh tế được đào tạo bài bản và từng đóng vai trò là nhà đàm phán chính trong thỏa thuận khoáng sản với Mỹ. Thỏa thuận này vừa được Quốc hội Ukraine đã phê chuẩn ngày 8/5/2025. Ban đầu, Mỹ đã đặt ra các điều kiện như kiểm soát Ukraine về mặt kinh tế, nhưng nhờ sự khôn ngoan của Svyrydenko, Ukraine đã có được những điều khoản thuận lợi trong thỏa thuận.
Các chuyên gia kinh tế nhận định: Svyrydenko là người duy nhất và chủ chốt dẫn dắt cuộc đối thoại này. Nếu bà ấy không có mặt ở đó, thỏa thuận có thể đã bị phá vỡ.
Cùng với sự sắc sảo về kinh tế, Svyrydenko còn đóng vai trò quyết định trong việc tái thiết Ukraine với các nước châu Âu và kế hoạch kinh tế hậu chiến. Bà đã có những đóng góp đáng kể trong các lĩnh vực hợp tác quốc tế, sản xuất quốc phòng và đầu tư, theo các báo cáo.
Trong cuộc chiến tranh kéo dai với Nga, Ukraine giờ đây đang dốc sức củng cố vị thế trên mặt trận kinh tế. Việc bổ nhiệm bà Sviridenko được coi là một bước đi quan trọng theo hướng này. Bà sẽ trở thành Thủ tướng vào thời điểm Ukraine cần chứng minh sức mạnh của mình ở cả ba mặt quân sự, kinh tế và ngoại giao.
Sau khi Tổng thống Zelensky đề xuất Thủ tướng mới, giới bình luận trong nước cho rằng, đây sẽ là mũi tên vạch đường cho một cuộc cải tổ chính trị trong bối cảnh triển vọng chấm dứt xung đột Nga – Ukraine trở nên xa vời. Việc lựa chọn một nữ thủ tướng trẻ, xinh đẹp, có năng lực về kinh tế, chắc hẳn sẽ có thuận lợi hơn cho việc phát triển kinh tế và tìm giải pháp khả thi chấm dứt chiến tranh.
Đúng như vậy, đây quả là một bước đi quan trọng trong bối cảnh đất nước đang đối mặt với nhiều thách thức nghiêm trọng, nhất là cuộc chiến kéo dài với Nga, nền kinh tế kiệt quệ và đòi hỏi phải cải cách mạnh mẽ, sâu rộng để đáp ứng kỳ vọng của người dân cũng như các đối tác quốc tế.
Xét về góc độ chính trị, việc đề cử một nhân vật trẻ, có kinh nghiệm và từng giữ vị trí Phó Thủ tướng thứ nhất như bà Svyrydenko có thể được xem là bước đi nhằm làm mới bộ máy lãnh đạo, tăng tính hiệu quả và củng cố niềm tin trong nội bộ chính phủ cũng như với cộng đồng quốc tế. Đây cũng có thể là chiến lược để chuẩn bị cho những thay đổi chính sách quan trọng trong giai đoạn tới.
Còn về yếu tố kinh tế, Svyrydenko là một chuyên gia kinh tế, từng phụ trách các vấn đề phát triển kinh tế, thương mại và phục hồi sau chiến tranh. Điều này cho thấy ưu tiên của chính quyền Zelensky đang dần chuyển sang vấn đề tái thiết và ổn định kinh tế trong bối cảnh chiến sự chưa có dấu hiệu kết thúc. Svyrydenko có thể giúp Ukraine tận dụng tốt hơn sự hỗ trợ tài chính từ phương Tây và xây dựng kế hoạch phục hồi dài hạn.
Về mặt đối ngoại và xây dựng hình ảnh quốc tế, việc lựa chọn một nữ lãnh đạo trẻ, có học vấn và kỹ năng mềm tốt cũng có thể giúp Ukraine cải thiện hình ảnh trên trường quốc tế, đặc biệt trong mắt các đối tác châu Âu- nơi đề cao vai trò phụ nữ trong lãnh đạo và bình đẳng giới. Tuy nhiên, đo mới là “hình ảnh”, năng lực điều hành trong thực tế và khả năng quản lý khủng hoảng mới là yếu tố then chốt.
Điều mà dư luận trong nước và quốc tế quan tâm nhất vẫn là triển vọng chấm dứt chiến tranh. Dù thay đổi nhân sự cấp cao có thể mang lại một số hy vọng, nhưng việc chấm dứt cuộc chiến với Nga không phụ thuộc hoàn toàn vào nội bộ chính trị Ukraine. Đây là một vấn đề địa chính trị phức tạp, liên quan đến lợi ích chiến lược của nhiều bên. Tuy nhiên, một chính phủ mới với thông điệp cải cách, minh bạch và cầu thị có thể tạo điều kiện tốt hơn để thúc đẩy các kênh đối thoại quốc tế hoặc vận động thêm sự hỗ trợ từ các quốc gia phương Tây.
Chung quanh câu chuyện “ai lên, ai xuống” trong nội các, đang có những làn sóng khác nhau. Khi bà Svyrydenko được bổ nhiệm Thủ tướng thì ông Thủ tướng hiện nay sẽ xuống chức (làm Bộ trưởng quốc phòng). Còn Bộ trưởng Quốc phòng hiện tại sẽ đi làm Đại sứ tại Mỹ. Hàng loạt nhân sự cấp cao bị thay đổi có gây mất ổn định không?
Đây là điều quan tâm, phản ánh tình hình thực tế về ổn định chính trị, cơ chế quyền lực, cũng như tính minh bạch trong các quyết định nhân sự cấp cao ở Ukraine, đặc biệt là trong bối cảnh đất nước có chiến tranh. Việc Tổng thống Zelensky cùng lúc thay đổi các vị trí chủ chốt như Thủ tướng, Bộ trưởng Quốc phòng, và bổ nhiệm Đại sứ mới tại Mỹ có thể nhìn nhận theo hai chiều.
Chiều hướng tích cực có thể thấy rõ, đây là một nỗ lực nhằm làm mới đội ngũ, nâng cao hiệu quả điều hành chính phủ và thích ứng với giai đoạn chiến lược mới: từ chống đỡ chiến tranh sang phục hồi, tái thiết và đàm phán dài hạn. Những người được lựa chọn đều không phải “người ngoài cuộc”, họ là nhân sự thân cận, có kinh nghiệm và từng đảm nhiệm các vị trí trọng yếu. Điều này giúp đảm bảo sự liên tục chính sách, tránh xáo trộn quá mức.
Thế nhưng, mặt tiêu cực là dễ dẫn tới rủi ro mất ổn định, hoặc đấu đá nội bộ. Việc thay đổi liên tiếp các vị trí cấp cao vào thời điểm nhạy cảm có thể gây xáo trộn ngắn hạn trong nội bộ chính quyền, đặc biệt nếu đi kèm với sự bất mãn từ các phe phái không còn được ưu tiên. Nó cũng có thể làm dấy lên nghi ngờ về động cơ chính trị của các quyết định này: phải chăng đây là một hình thức thanh lọc nội bộ, loại bỏ những nhân vật không còn “hợp ý” Tổng thống hoặc từng có xung đột quan điểm trong các vấn đề chiến lược?
Một số dấu hiệu đáng chú ý: Thủ tướng hiện tại Denys Shmyhal, dù được điều chuyển làm Bộ trưởng Quốc phòng, cũng là một vị trí quan trọng, nhưng điều này có thể hiểu là hình thức “xuống chức một cách danh dự”, thay vì sa thải trực tiếp. Điều này gợi ý rằng có thể đã có sự bất đồng chính sách hoặc đánh giá hiệu suất không còn cao.
Bộ trưởng Quốc phòng Oleksii Reznikov, từng bị chỉ trích vì các vụ bê bối trong mua sắm quân sự, giờ được đưa làm Đại sứ Mỹ, cũng có thể hiểu như một cách “rút êm”. Đây là chiến thuật khá phổ biến để tránh gây xung đột công khai, nhưng vẫn thay đổi nhân sự theo hướng lãnh đạo muốn.
Như vậy đây là sắp xếp quyền lực trong nội bộ chính quyền Zelensky, nhưng đang được thực hiện một cách “êm ái” và hợp pháp, thay vì mang tính đàn áp hay thanh trừng công khai. Tất nhiên, hiện chưa thấy dấu hiệu các thế lực chống đối trong nội bộ dám công khai phản ứng hoặc tạo ra bất ổn.
Mục tiêu cao nhất: Chấm dứt chiến tranh
Một điều quan tâm khác, Tổng thống Zelensky đang làm gì? Dưới góc nhìn chiến lược, ông Zelensky có thể đang chuẩn bị cho giai đoạn tái thiết hậu chiến, nên cần những nhân sự mới, hiệu quả hơn. Ông cũng muốn tạo dựng hình ảnh mạnh mẽ trước cuộc bầu cử tiếp theo hoặc trước các đối tác phương Tây, rằng ông đang làm sạch bộ máy, đổi mới lãnh đạo, nâng cao tính minh bạch và hiệu quả. Thực chất là ông đang củng cố quyền lực cá nhân để đảm bảo rằng trong giai đoạn khó khăn, không có những nhân tố bất đồng hoặc “cản trở”.
Vậy là, Ukraine sắp có nhân vật quyền lực là nữ Thủ tướng trẻ đẹp. Vẫn biết việc thay đổi nhân sự cấp cao có thể gây ra một số biến động ngắn hạn, nhưng không đồng nghĩa là mất ổn định hoàn toàn. Vẫn biết có thể tồn tại động cơ chính trị hoặc sắp xếp quyền lực, nhưng cách thức thực hiện vẫn nằm trong khuôn khổ hợp pháp và chiến lược.
Chúng ta cùng chờ đợi và mong những điều tốt lành nhất đến với Ukraine: kết thúc chiến tranh, kinh tế phát triển như nó vốn có.
H.Đ