Sau 65 năm thiết lập quan hệ ngoại giao, hợp tác kinh tế Việt Nam – Cuba đã đạt được nhiều thành tựu đáng ghi nhận. Hiện tại, Việt Nam là đối tác thương mại lớn thứ 2 và nhà đầu tư lớn nhất của khu vực châu Á tại Cuba.
Năm 2025 đánh dấu 65 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam – Cuba, một cột mốc quan trọng, minh chứng cho tình hữu nghị sâu đậm và bền chặt giữa hai dân tộc. Trong đó, hợp tác kinh tế Việt Nam – Cuba thời gian qua đã đạt được nhiều thành tựu đáng ghi nhận.
Thương mại khởi sắc
Quan hệ thương mại Việt Nam – Cuba đã đạt được những thành tựu đáng kể, đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế của cả 2 nước. Việt Nam hiện là đối tác thương mại đến từ châu Á lớn thứ 2 của Cuba.
Năm 2024, kim ngạch trao đổi thương mại song phương đạt khoảng 199,3 triệu USD, tăng 28,1% so với năm 2023, trong đó Việt Nam xuất khẩu 193,7 triệu USD, tăng 24,5% và nhập khẩu 5,6 triệu USD từ Cuba.
Các mặt hàng xuất khẩu chính của Việt Nam sang Cuba bao gồm gạo, cà phê, đồ điện, điện tử, quần áo, giày dép, mỹ phẩm, vật liệu xây dựng, gia dụng, văn phòng phẩm… Trong đó, gạo là mặt hàng xuất khẩu chiến lược, giúp Cuba đảm bảo an ninh lương thực. Ngoài ra, các sản phẩm như xi măng, thép, thiết bị y tế và các mặt hàng dệt may cũng có nhu cầu cao tại thị trường Cuba.
Ngược lại, Việt Nam nhập khẩu các sản phẩm mà Cuba có thế mạnh như dược phẩm, vaccine, than hoạt tính và rượu rum. Đặc biệt, Cuba có thế mạnh trong công nghệ sinh học và y dược, với nhiều sản phẩm giá trị cao được Việt Nam tin tưởng sử dụng.
Hiện tại, mặc dù trao đổi thương mại song phương vẫn chưa đạt mức cao, nhưng sự hiện diện của hàng hóa Việt Nam tại Cuba đã được củng cố vững vàng và ngày càng đa dạng hóa. Trước đây, quan hệ thương mại với Cuba chỉ có sự góp mặt của một vài doanh nghiệp. Hiện nay, phạm vi đã được mở rộng với sự tham gia của doanh nghiệp nhà nước, khu vực tư nhân và cả các tập đoàn lớn.
Việt Nam và Cuba đã ký kết nhiều hiệp định thương mại quan trọng, trong đó nổi bật là Hiệp định Thương mại song phương năm 2018. Hiệp định Thương mại Việt Nam – Cuba là hiệp định thương mại đầu tiên mà Cuba ký với một quốc gia châu Á. Theo cam kết từ hiệp định, hầu hết các dòng thuế trong trao đổi thương mại song phương được xóa bỏ hoặc cắt giảm theo lộ trình. Đây là lợi thế rất lớn cho doanh nghiệp xuất nhập khẩu của 2 nước.
Trong chuyến thăm đến Cuba vào tháng 9 năm ngoái, Tổng Bí thư Tô Lâm và Bí thư thứ nhất, Chủ tịch nước Cuba Miguel Díaz-Canel Bermúdez đã nhất trí, phát huy Hiệp định thương mại giữa 2 nước nhằm nâng kim ngạch thương mại lên 500 triệu USD trong 5 năm tới.
Việt Nam dẫn đầu châu Á về đầu tư FDI tại Cuba
Không chỉ dừng lại ở trao đổi thương mại, Việt Nam và Cuba còn có nhiều dự án hợp tác đầu tư. Việt Nam hiện là nhà đầu tư nước ngoài (FDI) lớn nhất của khu vực châu Á tại Cuba.
Doanh nghiệp Việt Nam đang quan tâm và từng bước mở rộng hợp tác đầu tư tại Cuba, đặc biệt là vào đặc khu kinh tế Mariel (ZEDM). ZEDM là dự án trọng điểm của Cuba trong thu hút đầu tư nước ngoài.
Tính đến tháng 9/2024, Việt Nam có 7 dự án do doanh nghiệp đầu tư tại ZEDM, trong đó có dự án nhượng địa đầu tiên của Cuba cho doanh nghiệp 100% vốn đầu tư của Việt Nam. Các dự án tại ZEDM bao gồm cơ sở hạ tầng khu công nghiệp, sản xuất vật liệu xây dựng, sản xuất bột giặt, bỉm tã lót, năng lượng Mặt trời, thức ăn chăn nuôi và sản xuất lúa gạo.
Bên cạnh đó, một số doanh nghiệp của Việt Nam đang quan tâm, nghiên cứu đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp và sản xuất hàng tiêu dùng tại Cuba – phù hợp với ưu tiên của Cuba nhằm thực hiện “Chiến lược phát triển kinh tế – xã hội đến năm 2030”. Các công ty Việt Nam đã bắt đầu tham gia vào sản xuất phân bón và thức ăn chăn nuôi. Điều này đặc biệt quan trọng khi Cuba đặt ưu tiên vào việc sản xuất thực phẩm trong nước, nhằm nâng cao sản lượng thịt gà, thịt lợn và trứng.
Ngoài ra, dự án trồng lúa của doanh nghiệp Việt Nam tại Cuba mở ra tiềm năng hợp tác tích cực. Theo kế hoạch, đến cuối năm 2025, hàng nghìn héc-ta lúa năng suất cao sẽ được thu hoạch, góp phần cải thiện an ninh lương thực cho Cuba.
Ở mảng năng lượng, Việt Nam đang đồng hành cùng Cuba trong phát triển nguồn năng lượng tái tạo, tiêu biểu là dự án công viên điện Mặt trời. Trong khi đó, ở lĩnh vực công nghệ sinh học và y tế, Cuba nắm giữ nhiều thành tựu tiên tiến, đặc biệt là các loại vắc xin hỗ trợ điều trị ung thư, và bày tỏ mong muốn tăng cường hợp tác chuyển giao công nghệ với Việt Nam.
Thông qua các dự án đầu tư tại Cuba, doanh nghiệp Việt cũng có thể kết nối với thị trường khu vực Mỹ Latinh, Caribe và Nam Mỹ với nhiều tiềm năng tăng trưởng trong tương lai.
Còn nhiều dư địa hợp tác
Bên cạnh những thành tựu đã đạt được, vẫn còn tồn tại những khó khăn cản trở hai nước hợp tác sâu rộng hơn về kinh tế.
Do khoảng cách địa lý khá lớn, chi phí vận tải giữa Việt Nam và Cuba thường cao, đồng thời thời gian giao hàng cũng bị kéo dài. Ngoài ra, những hạn chế về khả năng thanh toán và cung ứng năng lượng từ phía Cuba cũng tạo ra không ít trở ngại cho doanh nghiệp Việt Nam.
Tuy nhiên, theo lãnh đạo 2 nước, dư địa hợp tác còn nhiều và triển vọng quan hệ kinh tế 2 nước đầy hứa hẹn.
Trong thời gian tới, nhu cầu nhập khẩu hàng hóa của Cuba được cho là vẫn sẽ duy trì, mở ra cơ hội cho các sản phẩm truyền thống của Việt Nam thâm nhập thị trường này. Về đầu tư FDI, lãnh đạo hai nước nhất trí thúc đẩy và mở rộng hợp tác trong các lĩnh vực mới như năng lượng, công nghệ sinh học, y tế, du lịch, viễn thông, xây dựng.
Để khai thác tốt hơn thị trường Cuba, theo Bộ Công Thương khuyến nghị, các doanh nghiệp nên chủ động tìm hiểu thông tin về thị trường và cập nhật chính sách kinh tế – thương mại – đầu tư của Cuba thông qua các cơ quan, đơn vị hỗ trợ của nhà nước…; Tích cực tham gia các hoạt động xúc tiến thương mại – đầu tư, kết nối giao thương với các đối tác Cuba để tìm kiếm các cơ hội hợp tác kinh doanh. Cùng với đó, nghiên cứu kỹ các quy định và cam kết của Hiệp định Thương mại Việt Nam – Cuba.
“Không chỉ riêng Cuba mà các nước Mỹ Latinh – Caribe được xác định là thị trường tiềm năng… Do đó, việc thâm nhập thành công thị trường Cuba sẽ mở ra những cơ hội cho doanh nghiệp Việt tiếp cận sâu vào các thị trường khác thuộc châu Mỹ Latinh”, ông Hoàng Minh Chiến, Phó Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại, Bộ Công thương cho biết.
T.P