Cigar (xì gà) Cuba, được mệnh danh là “viên ngọc đen” của xuất khẩu, từ lâu đã trở thành niềm tự hào kinh tế của “trái tim vùng Caribe”. Với doanh thu hàng trăm triệu USD và đang hướng tới mốc 1 tỷ USD mỗi năm.
Năm 2024, tập đoàn Habanos S.A. – nhà phân phối độc quyền xì gà Cuba tại hơn 150 quốc gia – đã đạt doanh thu 827 triệu USD, tăng 16% so với năm trước, đồng thời nắm giữ 40% thị phần thuốc lá cao cấp thế giới và 70% thị phần xì gà cuốn tay toàn cầu, theo Reuters.
Bước sang năm 2025, theo Bộ Nông nghiệp Cuba, sản lượng xì gà xuất khẩu trong 6 tháng đầu năm đã vượt hơn 6 triệu đơn vị so với cùng kỳ năm ngoái, trong khi thị trường nội địa cũng ghi nhận 201 triệu bao thuốc lá, tương đương 103,4% kế hoạch.
Những con số này cho thấy, giữa muôn vàn khó khăn kinh tế, ngành công nghiệp xì gà vẫn giữ vai trò một trong bốn trụ cột chính của GDP Cuba, đồng thời khẳng định vị thế “ngôi vương” trong ngành cigar toàn cầu.
Sức mạnh kinh tế từ những điếu xì gà cuốn tay
Xì gà từ lâu đã trở thành một biểu tượng của Cuba, được những người sành điệu trên thế giới đánh giá là ngon nhất, mang hương vị độc đáo khó nơi nào sánh kịp. Nguyên liệu chính làm nên thương hiệu ấy là những lá thuốc lá được tuyển chọn khắt khe, trải qua quá trình phơi, ủ và xử lý công phu, để rồi dưới bàn tay khéo léo của nghệ nhân, chúng trở thành những điếu xì gà mịn màng, sáng bóng, đồng đều từng thớ lá.
Theo ông Odelbis Carrazana Lorenzo, giám đốc Tập đoàn Tabacuba, quy trình sản xuất đã phục hồi sau sự gián đoạn tại nhà máy BrasCuba ở Mariel và hiện vận hành tối đa công suất.
Đặc biệt, vùng Pinar del Río – nơi cung cấp hơn 70% nguyên liệu cao cấp cho ngành xì gà – dù từng hứng chịu bão Ian năm 2022, nay đang cho thấy tín hiệu phục hồi rõ rệt. Ông Lorenzo cho biết, sản lượng thuốc lá tại đây đã đạt khoảng 80% kế hoạch và dự kiến cân bằng trở lại trước cuối năm 2025.
Ở góc độ thị trường, doanh số của Habanos S.A. đã liên tục lập kỷ lục. Trung Quốc hiện là thị trường quan trọng nhất, chiếm 27% doanh thu toàn cầu. Các quốc gia tiêu thụ lớn khác là Tây Ban Nha, Pháp, Đức và Thụy Sĩ. Tính theo khu vực, châu Âu chiếm 54% giá trị doanh thu xì gà Cuba, châu Á – Thái Bình Dương 24%, Mỹ 12% và châu Phi – Trung Đông 10%.
Một yếu tố quan trọng khác là chiến lược nâng cấp phân khúc cao cấp. Trong năm 2024, Habanos đã tung ra 33 sản phẩm mới, bao gồm nhiều dòng giới hạn và phiên bản kỷ niệm, như Romeo y Julieta Amantes kỷ niệm 150 năm thương hiệu, dòng Línea Behike 58 của Cohiba tích hợp công nghệ NFC chống hàng giả, hay Trinidad Cabildos Edición Limitada 2024.
Giá sản phẩm cao cấp tăng mạnh, thậm chí gấp đôi hoặc gấp ba, nhưng vẫn được thị trường đón nhận nồng nhiệt.
Từ cánh đồng đến bàn đàm phán toàn cầu
Đằng sau sự thành công thương mại, ngành xì gà Cuba vẫn gắn liền với hình ảnh người nông dân cần mẫn. Cây thuốc lá được gieo trồng vào cuối năm, phát triển trong ba tháng trước khi được thu hoạch thủ công từng lá. Mỗi cây có thể cho khoảng 30 lá, và sau đó toàn bộ đều phải được phơi trong điều kiện nghiêm ngặt suốt ba tháng. Đó là giai đoạn quyết định hương vị, trước khi lá được chuyển đến các xưởng cuốn.
Kỹ thuật cuốn xì gà Cuba được xem là nghệ thuật. Mỗi điếu được cuốn thủ công hoàn toàn, đòi hỏi sự tập trung cao độ và kỹ năng dày dặn. Một điếu xì gà ngon phải cuốn mịn, đều, sáng bóng, không chỉ đảm bảo chất lượng hút mà còn là “tấm danh thiếp” khẳng định thương hiệu quốc gia.
Trong bối cảnh Cuba đối diện khủng hoảng năng lượng, người trồng thuốc lá ở Pinar del Río đã lắp đặt tấm pin mặt trời để vận hành hệ thống tưới tiêu. Đây vừa là giải pháp giúp duy trì sản xuất, vừa thể hiện sự linh hoạt trong thích ứng với biến đổi thời đại.
Song song, sự kiện Festival del Habano – lễ hội thường niên lớn nhất của ngành – tiếp tục khẳng định giá trị văn hóa và thương mại. Tại đây, những phiên đấu giá humidor (hộp bảo quản xì gà) đã thu về tới 19,3 triệu USD trong năm 2024, theo AP News.
Một nghệ nhân từng chia sẻ: “Humidor không chỉ là một chiếc hộp; nó là lâu đài dành cho một vị hoàng tử, mà ở đây chính là lá thuốc lá”.
Trong nhiều thập kỷ, Cuba luôn giữ vị thế là quốc gia sản xuất xì gà nguyên chất cuốn tay lớn nhất thế giới. Ngành này không chỉ đem về ngoại tệ mà còn tạo việc làm cho hàng trăm nghìn lao động nông thôn. Việc duy trì sản lượng ổn định và phát triển các dòng sản phẩm cao cấp đã biến xì gà trở thành “tấm hộ chiếu kinh tế” giúp Cuba có tiếng nói trên bàn đàm phán thương mại quốc tế.
Nhìn về tương lai, giới quan sát cho rằng nếu Cuba tiếp tục mở rộng thị trường châu Á, đẩy mạnh công nghệ chống hàng giả và duy trì chất lượng thủ công, ngành xì gà hoàn toàn có thể đạt ngưỡng doanh thu trên 1 tỷ USD mỗi năm.
Với một nền kinh tế đang vật lộn trong khủng hoảng, đây chính là “viên ngọc đen” giúp đất nước là trái tim vùng Caribe này vượt khó, khẳng định thương hiệu không thể thay thế trên bản đồ kinh tế toàn cầu.
T.P