Sau nhiều năm tranh luận về an ninh dữ liệu, Nhà Trắng đã tiến thêm một bước quan trọng khi xác nhận thuật toán đề xuất nội dung, trái tim của TikTok, sẽ do Oracle giám sát tại Mỹ sau khi thương vụ chuyển giao hoàn tất. Đây là bước đi được coi là bước ngoặt trong nỗ lực đưa TikTok dưới quyền kiểm soát của các nhà đầu tư Mỹ, giảm thiểu rủi ro từ công ty mẹ ByteDance (Trung Quốc), và khép lại một trong những thương vụ công nghệ – chính trị gây chú ý nhất toàn cầu.
Oracle giám sát, ByteDance giữ cổ phần thiểu số
Ngày 22/9, theo quan chức cấp cao của Nhà Trắng, khi thương vụ kết thúc, một liên doanh mới đặt trụ sở tại Mỹ sẽ nắm quyền kiểm soát toàn bộ hoạt động TikTok tại thị trường này, cùng với bản sao mã nguồn thuật toán. Nhóm đầu tư mới do các cổ đông Mỹ nắm đa số và hội đồng quản trị cũng do người Mỹ chiếm ưu thế. Trong khi đó, ByteDance chỉ giữ dưới 20% cổ phần trong TikTok Global, giảm mạnh vai trò điều hành.
Thỏa thuận này cũng yêu cầu lưu trữ toàn bộ dữ liệu người dùng Mỹ trên các máy chủ đặt tại nước này. Các biện pháp kiểm toán và giám sát thường xuyên sẽ được triển khai, nhằm ngăn mọi nguy cơ can thiệp từ bên ngoài.
Cụ thể, nếu được hoàn tất, thương vụ sẽ chuyển quyền kiểm soát hoạt động của TikTok tại Mỹ cho Oracle. Công ty này sẽ không chỉ giám sát thuật toán mà còn tiếp tục đảm nhận lưu trữ dữ liệu người dùng Mỹ, vốn là trách nhiệm công ty này đã gánh vác từ các thỏa thuận an ninh trước đây.
Ngoài Oracle, quyền sở hữu của Tiktok cũng sẽ thuộc về nhóm cổ đông có tên ruổi như Silver Lake, Fox Corp., cùng một số nhà đầu tư công nghệ – truyền thông khác.
Trước đó, hôm 21/9, Tổng thống Donald Trump cho biết các lãnh đạo công nghệ và truyền thông như Michael Dell cũng như Lachlan và Rupert Murdoch cũng có thể sẽ tham gia nhóm sở hữu mới.
Bước đi này không chỉ củng cố vai trò của Oracle như một “lá chắn công nghệ” của Mỹ, mà còn mở đường để doanh nghiệp phần mềm lâu năm mở rộng sang lĩnh vực mạng xã hội. Với các nhà đầu tư, đây là cơ hội hiếm có để tham gia một nền tảng có sức hút toàn cầu, trong khi ByteDance buộc phải lùi về thế thiểu số.
Thông tin mới được đưa ra khi Nhà Trắng thúc đẩy hoàn tất thương vụ TikTok, sau khi ông Trump cho biết đã đạt tiến triển trong cuộc điện đàm với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình hôm 19/9. Thỏa thuận vẫn cần một số phê duyệt chính thức từ phía Trung Quốc, nhưng các lãnh đạo Mỹ tỏ ra tin tưởng việc này sẽ sớm xong.
“Chúng tôi hoàn toàn tin tưởng thương vụ sẽ được ký kết”, Thư ký Báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt cho biết, đồng thời chia sẻ việc ký kết có thể diễn ra “trong vài ngày tới”.
Theo vị quan chức này, Tổng thống Donald Trump dự kiến sẽ ký một sắc lệnh hành pháp trong tuần này, xác nhận rằng thỏa thuận đáp ứng yêu cầu “thoái vốn đủ điều kiện” theo luật cấm hoặc buộc bán đã được thông qua năm ngoái. Ngoài ra, ông chủ Nhà Trắng cũng được cho là sẽ gia hạn thêm 120 ngày thời gian tạm hoãn thi hành luật để hoàn tất các thủ tục giấy tờ và phê duyệt. Đồng thời, ByteDance dự kiến ký thỏa thuận khung với một hoặc nhiều nhà đầu tư mới.
Tuần trước, ông Trump đã gia hạn lệnh cấm đến ngày 16/12, đồng nghĩa thương vụ nhiều khả năng sẽ hoàn tất vào đầu năm sau. Đây sẽ là bước kết thúc cho nỗ lực kéo dài nhiều năm nhằm đưa TikTok về quyền kiểm soát của Mỹ, xuất phát từ lo ngại công ty mẹ tại Trung Quốc gây rủi ro an ninh quốc gia.
An ninh quốc gia: động cơ chính của Washington
Động thái cứng rắn của Nhà Trắng xuất phát từ lo ngại Bắc Kinh có thể tiếp cận dữ liệu cá nhân của hàng chục triệu người Mỹ. Chính phủ Mỹ từ lâu coi thuật toán đề xuất nội dung của TikTok là “hộp đen” tiềm ẩn rủi ro an ninh, bởi khả năng định hướng dư luận hoặc thu thập dữ liệu quy mô lớn.
Theo các chuyên gia công nghệ, việc yêu cầu kiểm soát thuật toán thay vì chỉ dữ liệu người dùng cho thấy Washington nhận thức sâu sắc rằng thuật toán mới là “trái tim” của TikTok, yếu tố quyết định sức lan tỏa và tác động xã hội của ứng dụng này.
Trước đó, Mỹ đã nhiều lần cảnh báo ByteDance có thể bị buộc điều chỉnh luồng thông tin để gây ảnh hưởng hoặc kích động bất đồng chính trị trong nội bộ nước Mỹ.
Luật cấm hoặc buộc bán TikTok đã ghi rõ: “Không được phép hợp tác trong vận hành thuật toán đề xuất nội dung” giữa ByteDance và chủ sở hữu mới của Mỹ. Vì vậy, việc chuyển giao mã nguồn và huấn luyện lại trên dữ liệu người dùng Mỹ là điều kiện bắt buộc. Oracle sẽ giám sát liên tục cách thức thuật toán phân phối nội dung, đảm bảo mọi quyết định nằm trong biên giới pháp lý Mỹ.
Tuy nhiên, hàng loạt câu hỏi vẫn chưa được giải đáp. Người dùng Mỹ có phải cài một ứng dụng TikTok riêng biệt sau khi thương vụ hoàn tất hay không vẫn là ẩn số. Việc Trung Quốc cho phép chuyển giao một tài sản công nghệ cốt lõi như thuật toán cũng chưa chắc chắn.
Phía ByteDance chưa đưa ra bình luận chi tiết, song một số nguồn tin từ Bắc Kinh cho biết chính phủ Trung Quốc đang xem xét kỹ lưỡng thỏa thuận, do liên quan tới luật xuất khẩu công nghệ mà Trung Quốc ban hành năm 2020.
Bên cạnh đó, sự thay đổi nhân sự cấp cao tại Oracle, khi CEO Safra Catz rời vị trí để nhường chỗ cho bộ đôi đồng CEO mới, cũng có thể ảnh hưởng tới tiến độ đàm phán, dù cũng mở khả năng bà Catz, một đồng minh của ông Trump sẽ tham gia quản trị liên doanh mới.
Đáng chú ý, Nhà Trắng chưa quyết định liệu có thu phí đàm phán thương vụ này hay không. Dù vậy, chính phủ Mỹ khẳng định sẽ không nắm “cổ phần vàng” hay bất kỳ tỷ lệ sở hữu nào, nhằm tránh xung đột lợi ích.
Từ góc nhìn rộng hơn, đây không chỉ là một thương vụ kinh doanh. Mỹ đang đặt tiền lệ về quản trị công nghệ xuyên biên giới, khẳng định “công nghệ là an ninh quốc gia”. Việc buộc một nền tảng toàn cầu như TikTok chuyển giao thuật toán cho nhà đầu tư Mỹ cho thấy Washington sẵn sàng sử dụng sức mạnh pháp lý và đòn bẩy chính trị để bảo vệ dữ liệu công dân.
Thành công của thỏa thuận sẽ tác động sâu rộng tới quan hệ thương mại Mỹ – Trung, đồng thời trở thành ví dụ điển hình cho cách các quốc gia có thể kiểm soát nền tảng số nước ngoài trong kỷ nguyên cạnh tranh dữ liệu.
T.P