Trung Quốc tung thị thực K nhằm thu hút chuyên gia công nghệ toàn cầu, đối lập với việc Mỹ siết chặt H-1B, tạo nên cuộc đua gay gắt giành nhân tài.
Thời điểm “vàng” để ra mắt
Chương trình thị thực mới của Trung Quốc nhằm thu hút nhân tài công nghệ nước ngoài sẽ chính thức khởi động trong tuần này. Giới quan sát nhận định, đây là động thái có thể giúp Bắc Kinh gia tăng lợi thế trong cuộc cạnh tranh địa chính trị với Washington, trong bối cảnh chính sách thị thực mới của Mỹ đang khiến nhiều người nộp đơn tìm kiếm lựa chọn thay thế.
Mặc dù không thiếu kỹ sư lành nghề trong nước, Bắc Kinh coi chương trình này là một phần trong nỗ lực khẳng định hình ảnh một quốc gia cởi mở với đầu tư và nhân tài quốc tế, giữa lúc căng thẳng thương mại với Mỹ gia tăng và triển vọng kinh tế bị phủ bóng bởi các đòn thuế quan.
Trong thời gian qua, Trung Quốc đã thực hiện hàng loạt biện pháp nhằm khuyến khích đầu tư và du lịch quốc tế, từ mở cửa nhiều lĩnh vực hơn cho nhà đầu tư nước ngoài đến miễn thị thực cho công dân của hầu hết các quốc gia châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc và nhiều nước khác.
Luật sư di trú Matt Mauntel-Medici tại Iowa (Mỹ) cho rằng, động thái này mang tính biểu tượng rõ rệt: trong khi Mỹ dựng thêm rào cản, thì Trung Quốc lại mở cửa dễ dàng hơn với loại thị thực K sẽ ra mắt vào ngày 1/10.
Được công bố từ tháng 8, thị thực K hướng đến nhóm sinh viên quốc tế mới tốt nghiệp các ngành khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học (STEM). Điểm nổi bật là loại thị thực này cho phép nhập cảnh, cư trú và làm việc mà không cần lời mời làm việc – yếu tố có thể hấp dẫn nhiều nhân sự quốc tế đang tìm kiếm cơ hội ngoài Mỹ.
Trung Quốc chính thức khởi động thị thực K trong bối cảnh Tổng thống Mỹ Donald Trump vừa thông báo sẽ yêu cầu các doanh nghiệp trả 100.000 USD/năm cho mỗi thị thực lao động H-1B – loại visa vốn được các tập đoàn công nghệ sử dụng rộng rãi để tuyển dụng nhân sự tay nghề cao.
“Washington rõ ràng đã tự bắn vào chân mình với H-1B, và thời điểm ra mắt của thị thực K là cực kỳ thuận lợi cho Trung Quốc”, ông Michael Feller, chiến lược gia trưởng tại Geopolitical Strategy, nhận định.
Không chỉ Trung Quốc, nhiều quốc gia như Hàn Quốc, Đức hay New Zealand cũng đang nới lỏng quy định thị thực nhằm thu hút nhân tài toàn cầu.
Các chuyên gia di trú đánh giá, sức hút lớn nhất của thị thực K chính là không yêu cầu doanh nghiệp bảo lãnh, vốn là rào cản lớn nhất đối với người xin visa H-1B. Hiện visa H-1B chỉ có 85.000 suất mỗi năm, cấp theo hình thức xổ số và buộc phải có nhà tuyển dụng bảo lãnh. Với mức phí mới 100.000 USD, rào cản này càng trở nên nặng nề.
“Đây là lựa chọn thay thế hấp dẫn cho các chuyên gia STEM Ấn Độ đang tìm kiếm loại thị thực linh hoạt và hợp lý hơn”, Bikash Kali Das, sinh viên Ấn Độ tại Đại học Tứ Xuyên, chia sẻ. Năm ngoái, Ấn Độ là quốc gia hưởng lợi lớn nhất từ H-1B, chiếm tới 71% số visa được cấp.
Thách thức ngôn ngữ và khoảng trống chính sách
Dù hứa hẹn, thị thực K vẫn tồn tại không ít điểm chưa rõ ràng. Hướng dẫn của chính phủ Trung Quốc mới chỉ nêu mơ hồ về “tuổi tác, trình độ học vấn và kinh nghiệm làm việc”. Chưa có chi tiết về hỗ trợ tài chính, cơ chế tìm việc, khả năng thường trú nhân hay bảo lãnh gia đình.
Khác với Mỹ, Trung Quốc gần như không cấp quyền công dân cho người nước ngoài, ngoại trừ một số trường hợp đặc biệt. Hội đồng Nhà nước Trung Quốc hiện chưa đưa ra bình luận về các chi tiết hậu cần và chiến lược cơ bản của thị thực K.
Rào cản ngôn ngữ cũng là vấn đề lớn: phần lớn các công ty công nghệ Trung Quốc vận hành bằng tiếng Quan Thoại, hạn chế cơ hội cho những lao động quốc tế không thành thạo ngôn ngữ này. Ngoài ra, căng thẳng chính trị giữa New Delhi và Bắc Kinh cũng có thể khiến số lượng ứng viên Ấn Độ được chấp nhận bị hạn chế.
“Trung Quốc cần đảm bảo công dân Ấn Độ cảm thấy được chào đón và có thể thực hiện công việc có ý nghĩa ngay cả khi không biết tiếng Quan Thoại”, ông Feller nhấn mạnh.
Trong nhiều năm qua, các chương trình tuyển dụng nhân tài của Trung Quốc chủ yếu tập trung vào người gốc Hoa ở nước ngoài và các nhà khoa học sinh ra tại Trung Quốc đang làm việc tại các quốc gia khác.
Bắc Kinh thậm chí tung ra các gói hỗ trợ lớn, từ trợ cấp mua nhà đến thưởng ký hợp đồng lên tới 5 triệu nhân dân tệ (khoảng 702.000 USD), qua đó thu hút nhiều nhân tài STEM người Trung Quốc đang làm việc tại Mỹ trở về nước.
Tuy nhiên, những nỗ lực nhắm đến cộng đồng công nghệ Ấn Độ vẫn ở mức khiêm tốn so với các sáng kiến quy mô lớn và được đầu tư mạnh nhằm “hồi hương” trí thức Trung Quốc.
Một sinh viên tốt nghiệp ngành STEM người Trung Quốc gần đây nhận lời mời từ một công ty công nghệ ở Thung lũng Silicon bày tỏ sự hoài nghi: “Các quốc gia châu Á như Trung Quốc không dựa vào nhập cư để phát triển. Chính quyền địa phương cũng có nhiều cách để thu hút nhân tài trong nước”.
Sự khác biệt về quy mô nhập cư cũng rất rõ. Mỹ hiện có hơn 51 triệu người nhập cư, chiếm khoảng 15% dân số, trong khi con số này ở Trung Quốc chỉ khoảng 1 triệu, chưa đến 1%.
Dù khó có khả năng Bắc Kinh thay đổi toàn diện chính sách nhập cư để mở cửa đón hàng triệu lao động nước ngoài, các nhà phân tích cho rằng thị thực K vẫn có thể giúp Trung Quốc cải thiện vị thế trong cuộc cạnh tranh công nghệ.
“Nếu Trung Quốc thu hút được dù chỉ một phần nhỏ nhân tài công nghệ toàn cầu, họ sẽ nâng cao năng lực cạnh tranh trong các lĩnh vực công nghệ tiên tiến”, ông Feller khẳng định.
T.P