Theo Business Insider Philippines ngày 6/10/2025, một nhóm ngư dân ở tỉnh Palawan đã phát hiện và trục vớt một thiết bị lặn ngầm không xác định trôi dạt trong vùng biển phía tây đảo này, cách bờ khoảng 90 km.
Vật thể dài gần 2 mét, có gắn cánh quạt, cảm biến và bộ thu phát tín hiệu, được cho là một loại drone dưới nước (underwater drone) dùng cho mục đích khảo sát hoặc trinh sát.
Giới chức Philippines xác nhận Hải quân nước này đã thu giữ thiết bị để tiến hành giám định, đồng thời chưa công bố quốc gia sở hữu. Tuy nhiên, theo tờ Business Insider, một số chuyên gia quốc phòng nhận định các chi tiết kỹ thuật cho thấy nó “rất giống” mẫu Haiyan UUV – dòng thiết bị lặn không người lái do Trung Quốc sản xuất, từng được phát hiện ngoài khơi Indonesia năm 2021.
Sự kiện này lập tức làm dấy lên nhiều tranh luận trong dư luận Philippines. Trên mạng xã hội Twitter, hàng nghìn người dùng chỉ trích “sự xâm nhập thầm lặng” của Trung Quốc, yêu cầu chính phủ phải có phản ứng mạnh mẽ hơn. Một số nghị sĩ thuộc phe đối lập kêu gọi điều tra toàn diện và công khai kết quả phân tích thiết bị, cho rằng đây “có thể là hành động do thám”.
Phía Bộ Quốc phòng Philippines trong thông cáo ngắn ngày 7/10 cho biết “chưa thể kết luận nguồn gốc và mục đích vận hành” của vật thể. Chuẩn tướng Ramon Zagala, phát ngôn viên của Lực lượng Vũ trang Philippines, khẳng định: “Mọi thiết bị không rõ xuất xứ trôi vào vùng biển của chúng tôi đều phải được xem xét kỹ lưỡng. Nếu có bằng chứng liên quan đến hoạt động quân sự nước ngoài, chúng tôi sẽ thông báo và có biện pháp phù hợp”.
Theo Kyodo News (Nhật Bản) ngày 7/10, các nguồn tin tình báo khu vực không loại trừ khả năng thiết bị này thuộc chương trình khảo sát hải dương của Trung Quốc, vốn được triển khai dọc Biển Đông từ năm 2019 đến nay. Một số chuyên gia Nhật cho rằng, việc drone trôi đến gần Palawan “có thể phản ánh hoạt động do thám vùng biển gần tuyến tiếp tế quân sự của Philippines”.
Điều đáng chú ý là vụ việc xảy ra không lâu sau khi Philippines và Trung Quốc liên tiếp có các va chạm căng thẳng ở Bãi Cỏ Mây (Second Thomas Shoal), nơi Manila duy trì lực lượng đồn trú. Các nhà phân tích cho rằng, phát hiện thiết bị lặn lần này có thể làm phức tạp hơn cục diện an ninh ở Biển Đông, trong bối cảnh Manila đang tăng cường hợp tác quân sự với các đối tác. Từ tháng 6 năm nay, Philippines đã khởi động cuộc tập trận hải quân chung với Mỹ và Nhật Bản tại vùng Biển Tây Philippines — khu vực được xem là tuyến đầu trong chiến lược phòng thủ biển của họ.
Giáo sư Jay Batongbacal, Giám đốc Viện Luật Biển thuộc Đại học Philippines, nhận định: “Dù chưa thể kết luận thiết bị đó thuộc về ai, nhưng đây là tín hiệu cho thấy hoạt động công nghệ ngầm dưới biển đang trở thành lĩnh vực cạnh tranh mới ở Biển Đông. Nó mở ra câu hỏi: liệu còn bao nhiêu thiết bị tương tự đang hiện diện mà chúng ta chưa biết đến?”.
Theo ông, những thiết bị lặn như vậy không chỉ thu thập dữ liệu hải dương học mà còn có thể xác định tuyến hải trình, đo độ sâu, bản đồ đáy biển – phục vụ mục tiêu quân sự dài hạn. Điều này khiến nhiều quốc gia lo ngại về việc mất kiểm soát dữ liệu chiến lược trong khu vực.
Giới quan sát cho rằng vụ việc tại Palawan là “phép thử niềm tin” giữa các quốc gia trong khu vực. Nếu Manila công bố bằng chứng xác thực rằng thiết bị thuộc về Trung Quốc, căng thẳng ngoại giao chắc chắn sẽ leo thang. Ngược lại, nếu Philippines xử lý kín đáo để tránh đối đầu, điều đó có thể khiến dư luận trong nước bất mãn và tạo tiền lệ nguy hiểm cho các vụ tương tự.
Trong bối cảnh đó, sự kiện này không thể xem là đơn lẻ. Nó phản ánh một thực tế: cuộc cạnh tranh kiểm soát không gian dưới mặt nước ở Biển Đông đang tăng tốc. Khi các công nghệ tự hành – từ drone bay, tàu không người lái đến thiết bị lặn sâu – được sử dụng rộng rãi, ranh giới giữa nghiên cứu khoa học và hoạt động quân sự ngày càng mờ nhạt.
Từ góc nhìn rộng hơn, vụ việc là lời cảnh báo về tính dễ tổn thương của trật tự an ninh biển hiện nay. Biển Đông không chỉ là tuyến hàng hải nhộn nhịp, mà còn là “phòng thí nghiệm” cho những công nghệ giám sát hiện đại nhất. Việc một thiết bị trôi dạt tưởng chừng vô hại lại có thể kích hoạt phản ứng dây chuyền về chính trị – quân sự, cho thấy khu vực này đang bước vào giai đoạn cạnh tranh chiến lược tinh vi hơn bao giờ hết.
Sự kiện thiết bị lặn ở Palawan không chỉ làm nóng dư luận Philippines mà còn khiến các nước ASEAN thêm lo ngại về mức độ minh bạch và kiểm soát hoạt động dưới biển. Dù chưa khẳng định ai là chủ sở hữu, nhưng một điều chắc chắn: Biển Đông đang trở thành nơi mà mỗi đợt sóng đều mang theo tín hiệu của cạnh tranh và cảnh báo.
T.V