Bất chấp những chiến dịch truy quét quy mô lớn, các trung tâm lừa đảo mạng ở Myanmar và nhiều nước Đông Nam Á vẫn âm thầm mở rộng, nhờ vào một “vũ khí công nghệ” mới – Starlink, dịch vụ internet vệ tinh toàn cầu thuộc tập đoàn hàng không vũ trụ SpaceX do tỷ phú Elon Musk sáng lập và điều hành.
Starlink – công nghệ kết nối vượt rào kiểm soát
Starlink, mạng internet vệ tinh toàn cầu do SpaceX triển khai, được xem là một bước tiến mang tính cách mạng trong việc kết nối các vùng hẻo lánh, nơi hạ tầng viễn thông truyền thống khó tiếp cận. Tuy nhiên, chính ưu thế này cũng khiến Starlink trở thành công cụ đắc lực cho các tổ chức tội phạm mạng tại Đông Nam Á.
Theo dữ liệu từ Cơ quan đăng ký Internet khu vực châu Á – Thái Bình Dương (APNIC), lưu lượng truy cập Starlink tại Myanmar gần như bằng 0 vào tháng 2/2025, thời điểm chính quyền mở chiến dịch truy quét quy mô lớn nhằm triệt phá các “nhà máy lừa đảo” dọc biên giới Thái Lan. Thế nhưng chỉ vài tháng sau, Starlink bất ngờ trở thành nhà cung cấp internet lớn nhất tại Myanmar, duy trì vị thế dẫn đầu hằng ngày từ 3/7 – 1/10.
Dịch vụ này hiện chưa được cấp phép hoạt động tại Myanmar, song các thiết bị thu sóng Starlink vẫn xuất hiện tràn lan trên thị trường chợ đen, với giá gấp nhiều lần so với giá niêm yết chính thức. Khả năng truy cập internet tốc độ cao, khó kiểm soát và không phụ thuộc vào cơ sở hạ tầng nhà nước khiến Starlink trở thành công cụ lý tưởng cho các tổ chức tội phạm xuyên quốc gia muốn duy trì hoạt động mà không bị phát hiện.
Tháng 2/2025, một chiến dịch phối hợp giữa chính quyền Thái Lan, Trung Quốc và Myanmar đã giải cứu khoảng 7.000 lao động bị buôn bán và cưỡng ép làm việc trong các khu phức hợp được bảo vệ nghiêm ngặt. Những trung tâm lừa đảo này gây thiệt hại hàng chục tỷ USD cho nạn nhân khắp thế giới.
Tuy nhiên, cuộc điều tra độc quyền của hãng tin AFP công bố gần đây cho thấy các trung tâm lừa đảo ở Myanmar đang phục hồi và mở rộng nhanh chóng chỉ vài tháng sau chiến dịch “xóa sổ” đó.
Hình ảnh vệ tinh và video do máy bay không người lái ghi lại cho thấy hàng loạt tòa nhà mới được xây dựng hoặc cải tạo tại KK Park và Shwe Kokko, hai trung tâm lừa đảo lớn nhất ở khu vực Myawaddy – thị trấn biên giới giữa Myanmar và Thái Lan.
Nhiều cơ sở được phát hiện gắn các thiết bị thu sóng Starlink trên mái nhà, cung cấp kết nối ổn định cho các đường dây lừa đảo vận hành suốt ngày đêm.
Các hình ảnh vệ tinh cho thấy hoạt động xây dựng vẫn tiếp tục diễn ra, với hàng chục công trình mới mọc lên trong giai đoạn từ tháng 3 đến tháng 9.
Theo Liên hợp quốc, có tới 120.000 người bị cưỡng ép tham gia các hoạt động lừa đảo tại Myanmar, và 100.000 người khác ở Campuchia. Nhiều người trong số họ bị giam giữ, đánh đập, thậm chí bị tra tấn nếu không đạt chỉ tiêu.
Theo truyền thông nhà nước Myanmar, trong đợt truy quét gần nhất tại KK Park, quân đội đã thu giữ 30 bộ thiết bị Starlink và phụ kiện, đồng thời phát hiện gần 2.200 lao động đang làm việc trong khoảng 200 tòa nhà của khu phức hợp.
Theo báo cáo của Văn phòng Liên hợp quốc về Ma túy và Tội phạm (UNODC), các hoạt động lừa đảo mạng ở Đông Nam Á đã chiếm đoạt tới 37 tỷ USD trong năm 2023. Hàng trăm nghìn người bị ép buộc làm việc cho các tổ chức tội phạm, nhiều người trong số đó bị đánh đập, tra tấn hoặc buộc lao động khổ sai.
Phần lớn các trung tâm lừa đảo này được điều hành bởi các băng nhóm tội phạm người Trung Quốc, từng hoạt động trong lĩnh vực cờ bạc trực tuyến. Khi các chính phủ siết chặt hoạt động cá cược và đánh bạc qua mạng, các nhóm này nhanh chóng chuyển sang các mô hình lừa đảo tài chính, đầu tư và tình cảm – thường được gọi là “pig butchering” (lừa tình – giết lợn).
Để tránh bị phát hiện, các nhóm này sử dụng Starlink như một đường truyền riêng, tách biệt hoàn toàn với mạng internet nội địa. Điều này cho phép họ duy trì các chiến dịch lừa đảo quy mô toàn cầu, nhắm tới nạn nhân ở Mỹ, Hàn Quốc, Nhật Bản và châu Âu.
Các chuyên gia cảnh báo rằng Starlink đã vô tình trở thành hạ tầng kỹ thuật của “công nghiệp lừa đảo” đang bùng nổ tại khu vực. Một cựu công tố viên Mỹ, bà Erin West, người hiện lãnh đạo nhóm Operation Shamrock chuyên truy quét các tổ chức lừa đảo quốc tế, cho hay: “Chúng tôi đã cảnh báo Starlink từ tháng 7/2024 rằng các tổ chức tội phạm Trung Quốc đang lợi dụng dịch vụ này, nhưng họ không phản hồi”.
Làn sóng trừng phạt và điều tra quốc tế
Trước mối lo lan rộng, Anh và Mỹ đã đồng loạt áp đặt lệnh trừng phạt nhằm vào “những kẻ chủ mưu đứng sau các trung tâm lừa đảo quy mô lớn ở Đông Nam Á”. Các biện pháp bao gồm đóng băng 19 bất động sản tại London, trong đó có một dinh thự trị giá gần 16 triệu USD và một tòa nhà văn phòng khoảng 130 triệu USD ở trung tâm tài chính London.
Tại Mỹ, các công tố viên cũng mở vụ kiện tịch thu 15 tỷ USD tiền điện tử được cho là do doanh nhân gốc Trung Quốc Chen Zhi – người bị cáo buộc điều hành “đế chế lừa đảo” tại Campuchia – nắm giữ. Hàng nghìn lao động bị buôn bán sang các khu phức hợp của ông này, nơi họ bị giam giữ và ép thực hiện các vụ lừa đảo quy mô lớn.
Bộ Tài chính Mỹ cho biết, thiệt hại của riêng công dân Mỹ lên tới 10 tỷ USD trong năm 2024, tăng 66% so với năm trước. Trước tình hình đó, Ủy ban Kinh tế Liên hợp của Quốc hội Mỹ đã mở cuộc điều tra chính thức về vai trò của Starlink trong việc hỗ trợ kết nối cho các trung tâm lừa đảo mạng ở Myanmar và Campuchia.
Thượng nghị sĩ Maggie Hassan – thành viên cấp cao của ủy ban – cho biết bà đã gửi thư cho tỷ phú Elon Musk yêu cầu làm rõ trách nhiệm của Starlink: “Người dân Mỹ nhận được hàng loạt tin nhắn và cuộc gọi lừa đảo, nhưng ít ai biết rằng những hành vi này được thực hiện nhờ kết nối internet từ Starlink, ở cách nửa vòng trái đất”.
Dù các chiến dịch truy quét đã được tiến hành rầm rộ, các trung tâm lừa đảo ở Myanmar và Campuchia vẫn đang “tái sinh” mạnh mẽ hơn. Theo phân tích hình ảnh vệ tinh của Planet Labs PBC, hàng chục tòa nhà mới được xây dựng trong khu vực Myawaddy chỉ trong nửa đầu năm 2025.
Các chuyên gia cho rằng, chính sự phổ biến của Starlink – với đặc điểm phi tập trung và gần như không thể giám sát – đã làm vô hiệu hóa nỗ lực kiểm soát truyền thống của các quốc gia. Điều này đặt ra câu hỏi lớn về trách nhiệm của các doanh nghiệp công nghệ toàn cầu, đặc biệt là trong việc ngăn chặn tội phạm mạng, buôn người và rửa tiền xuyên biên giới.
T.P