Kế hoạch 5 năm lần thứ 15 của Trung Quốc sẽ đóng vai trò then chốt trong sứ mệnh hướng tới mục tiêu cơ bản hoàn thành hiện đại hóa xã hội chủ nghĩa vào năm 2035.
Từ ngày 20 đến 23/10, Hội nghị toàn thể lần thứ 4 Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc khóa XX (Hội nghị) được tổ chức tại thủ đô Bắc Kinh với sự tham gia của 168 Ủy viên Trung ương, 147 Ủy viên Trung ương dự khuyết cùng các Ủy viên Thường vụ Ủy ban Kiểm tra kỷ luật Trung ương và các học giả, chuyên gia… trong nhiều lĩnh vực.
Tại Hội nghị, Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc đã thiết lập các nguyên tắc chỉ đạo cho phát triển kinh tế – xã hội trong 5 năm tới đó là: Duy trì sự lãnh đạo toàn diện của Đảng, đặt người dân lên hàng đầu, theo đuổi phát triển chất lượng cao, đi sâu cải cách trên mọi phương diện, cân bằng giữa thị trường hiệu quả và chính quyền chủ động, và phối hợp phát triển với an ninh.
Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc cũng đưa ra các đề xuất mang tầm chiến lược cho Kế hoạch 5 năm lần thứ 15 về Phát triển Kinh tế và Xã hội (2026-2030).
Ông Giang Kim Tuyền – Trưởng Ban Nghiên cứu Chính sách Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc – cho biết văn kiện này là kết quả quan trọng nhất của Hội nghị.
Thông cáo công bố sau bế mạc Hội nghị đề cập rằng: “Giai đoạn của Kế hoạch 5 năm lần thứ 15 sẽ rất quan trọng trong quá trình này, khi chúng ta nỗ lực củng cố nền tảng và thúc đẩy trên mọi mặt trận, hướng tới mục tiêu cơ bản đạt được hiện đại hóa xã hội chủ nghĩa vào năm 2035”.
Các đề xuất được thông qua tại Hội nghị đã đặt ra khuôn khổ cho Kế hoạch 5 năm lần thứ 15, dự kiến sẽ được chính thức công bố và triển khai vào tháng 3/2026 bao gồm các điểm chính sau:
Nâng cấp các ngành công nghiệp truyền thống và thúc đẩy các ngành mới nổi
Các đề xuất của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc nhấn mạnh rằng, hệ thống công nghiệp hiện đại là nền tảng vật chất và công nghệ cho quá trình hiện đại hóa của Trung Quốc cũng như tầm quan trọng của việc xây dựng công nghiệp làm nền tảng cho nền kinh tế trong giai đoạn Kế hoạch 5 năm lần thứ 15.
Trên thực tế, phát triển chất lượng cao có nghĩa là đưa nền kinh tế lên cao hơn trong chuỗi giá trị, chuyển đổi từ việc phụ thuộc vào sản xuất truyền thống, thâm dụng lao động và tăng trưởng dựa trên cơ sở hạ tầng sang một mô hình tinh vi hơn, giá trị cao hơn và dựa trên đổi mới sáng tạo. Điều này bao gồm các nỗ lực số hóa, tự động hóa và xanh hóa các ngành công nghiệp truyền thống, đồng thời thúc đẩy sản xuất tiên tiến, công nghệ cao và dịch vụ hiện đại làm động lực tăng trưởng mới.
Các ngành công nghiệp truyền thống như khai khoáng, luyện kim, hóa chất, công nghiệp nhẹ, dệt may, máy móc, đóng tàu và xây dựng của Trung Quốc sẽ được tối ưu hóa và nâng cấp về công nghệ, số hóa; đồng thời thúc đẩy phát triển sản xuất thông minh, xanh và hướng đến dịch vụ.
Các ngành công nghiệp mới nổi sẽ được thúc đẩy tạo ra trụ cột tăng trưởng chiến lược mới, trong đó tập trung vào đẩy nhanh phát triển năng lượng mới, vật liệu mới, hàng không vũ trụ và kinh tế vùng thấp, đồng thời thúc đẩy đổi mới công nghệ, nghiên cứu và phát triển và nâng cấp sản phẩm. Các dự án trình diễn quy mô lớn cho các công nghệ và ứng dụng mới sẽ giúp mở rộng quy mô các ngành công nghiệp mới nổi và củng cố hệ sinh thái công nghiệp tổng thể.
Bên cạnh đó, Kế hoạch 5 năm cũng phác thảo bố cục hướng tới tương lai cho các ngành công nghiệp tương lai, thúc đẩy đột phá trong công nghệ lượng tử, sản xuất sinh học, năng lượng hydro và nhiệt hạch, giao diện não-máy tính, trí tuệ nhân tạo và truyền thông 6G. Trong đó, các doanh nghiệp vừa và nhỏ chuyên biệt và sáng tạo sẽ được hỗ trợ, các doanh nghiệp kỳ lân sẽ được thúc đẩy, cùng với việc cải thiện chất lượng, tính cởi mở và số hóa của lĩnh vực dịch vụ để hội nhập tốt hơn với sản xuất tiên tiến và nông nghiệp hiện đại.
Tăng cường tự chủ về khoa học và công nghệ
Tự chủ về công nghệ đã trở thành trụ cột cốt lõi trong chiến lược phát triển và an ninh quốc gia của Trung Quốc, nhất là trong bối cảnh tình hình thế giới có nhiều biến động làm lộ rõ những điểm yếu trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của nước này.
Trung Quốc hướng tới xây dựng khả năng tự chủ về khoa học và công nghệ thông qua tăng cường nghiên cứu cơ bản, đổi mới sáng tạo và các công nghệ lõi nhằm đột phá nhanh chóng trong các lĩnh vực quan trọng như chất bán dẫn, máy móc công nghiệp, vật liệu tiên tiến, công nghệ sinh học và phần mềm nền tảng; đồng thời mở rộng các lĩnh vực mà Trung Quốc có thể dẫn đầu toàn cầu và tăng cường hội nhập giữa đổi mới khoa học và công nghiệp.
Đáng chú ý, các đề xuất cho Kế hoạch 5 năm lần thứ 15 còn nhấn mạnh tới việc xây dựng lực lượng sản xuất chất lượng mới, trong đó đổi mới là động lực, tận dụng các công nghệ tiên tiến để tạo ra các ngành công nghiệp mới, hiện đại hóa các ngành truyền thống và nâng cao năng lực cạnh tranh toàn cầu. Năng lực đổi mới sáng tạo dài hạn gắn liền với giáo dục và phát triển nhân tài, với các trường đại học, viện nghiên cứu và doanh nghiệp cùng nhau đào tạo các nhà khoa học, kỹ sư và công nhân lành nghề phù hợp với các ưu tiên quốc gia.
Những nỗ lực này của Trung Quốc nhằm tích hợp nền kinh tế số và nền kinh tế thực, ứng dụng AI, internet công nghiệp và công nghệ dữ liệu trong các ngành công nghiệp, quản trị và xã hội.
Tự chủ về công nghệ và việc xây dựng xây dựng lực lượng sản xuất chất lượng mới báo hiệu nhiều cơ hội hơn cho quan hệ đối tác nước ngoài trong các lĩnh vực tiên phong như khoa học sự sống, năng lượng tái tạo, công nghệ số và sản xuất tiên tiến. Đồng thời, nỗ lực hướng tới sự độc lập dựa trên đổi mới sáng tạo của Trung Quốc đồng nghĩa với việc các công ty nước ngoài có thể phải đối mặt với việc giảm sự phụ thuộc vào công nghệ nhập khẩu trong dài hạn và sự giám sát chặt chẽ hơn về quy định trong các lĩnh vực nhạy cảm hoặc chiến lược.
Thúc đẩy tiêu dùng và nhu cầu nội địa
Việc khôi phục tiêu dùng nội địa đã trở thành ưu tiên kinh tế hàng đầu của Trung Quốc, do đó, các đề xuất cho Kế hoạch 5 năm lần thứ 15 kêu gọi thúc đẩy tiêu dùng, mở rộng đầu tư hiệu quả và xóa bỏ các nút thắt cản trở sự phát triển của một thị trường quốc gia thống nhất.
Những đề xuất này phù hợp với chiến lược rộng hơn của Trung Quốc nhằm củng cố nhu cầu nội địa như một động lực trung tâm cho tăng trưởng và khả năng phục hồi trong khuôn khổ chính sách kinh tế “tuần hoàn kép” mà nước này đang triển khai.
Mục tiêu trong thời gian tới của Trung Quốc là tăng cơ hội việc làm, mở rộng chi tiêu dịch vụ công so với chi tiêu tài khóa một cách hợp lý và cải thiện phúc lợi xã hội. Chi tiêu của chính phủ sẽ tập trung nhiều hơn vào sinh kế của người dân, các chiến lược quốc gia quan trọng và các dự án liên quan đến an ninh. Kế hoạch cũng kêu gọi mở rộng sự tham gia của khu vực tư nhân vào các dự án lớn, sử dụng vốn đầu tư của chính phủ để thúc đẩy đầu tư tư nhân và cải cách sâu rộng hơn nữa việc phê duyệt đầu tư nhằm tăng cường tính minh bạch và hiệu quả.
Việc kích thích nhu cầu nội địa mang lại nhiều cơ hội hơn trong các lĩnh vực gắn liền với nâng cao đời sống, dịch vụ chăm sóc sức khỏe, giáo dục và tiêu dùng kỹ thuật số. Nếu thành công, việc mở rộng chi tiêu tiêu dùng có thể mở rộng thị trường cho hàng hóa và dịch vụ nước ngoài, đặc biệt là những mặt hàng phù hợp với xu hướng tiêu dùng chất lượng, bền vững và ứng dụng công nghệ. Tuy nhiên, sự cạnh tranh từ các ngành công nghiệp trong nước đang phát triển và các ưu đãi chính sách sẽ đòi hỏi các công ty nước ngoài phải thích nghi với một môi trường thị trường phức tạp hơn.
Các nhà quan sát đánh giá, sự chuyển dịch sang cải cách về phía cầu phản ánh sự hiệu chỉnh chiến lược của các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc, báo hiệu sự xuất hiện của các mô hình kinh doanh và kịch bản tiêu dùng mới của đất nước tỷ dân trong thời gian tới.
Thúc đẩy phát triển chất lượng cao thông qua tối ưu hóa thị trường
Trung Quốc sẽ đẩy nhanh việc xây dựng nền kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa cấp cao làm nền tảng cho hiện đại hóa và phát triển chất lượng cao. Trong bối cảnh thế giới có nhiều biến động như hiện nay, những thách thức về cơ cấu kinh tế và nhu cầu liên tục chuyển dịch sang tăng trưởng dựa trên tiêu dùng và đổi mới sáng tạo nhằm huy động tất cả các chủ thể kinh tế, tối ưu hóa phân bổ nguồn lực và tăng cường quản trị kinh tế vĩ mô, đồng thời duy trì vai trò chiến lược của nhà nước trong các lĩnh vực then chốt.
Để thực hiện được mục tiêu này, Trung Quốc sẽ tăng cường cải cách doanh nghiệp nhà nước nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh và tối ưu hóa cơ cấu, đồng thời thúc đẩy khu vực tư nhân. Bên cạnh đó, cải thiện việc phân bổ các yếu tố sản xuất dựa trên thị trường, huy động các nguồn lực chưa được sử dụng hết để đảm bảo sử dụng hiệu quả nhất, tăng hiệu quả kinh tế và khả năng cạnh tranh tổng thể.
Bên cạnh đó, các chính sách tài khóa, tiền tệ, công nghiệp, thương mại và xã hội sẽ được phối hợp nhằm thúc đẩy tăng trưởng. Việc phát triển một hệ thống tài chính vững mạnh, bao gồm tăng cường giám sát ngân hàng trung ương, mở rộng tài chính xanh và dựa trên công nghệ, cải thiện chức năng thị trường vốn và thúc đẩy đồng Nhân dân tệ kỹ thuật số, nhằm đảm bảo ổn định tài chính và phân bổ vốn hiệu quả.
Các chuyên gia đánh giá, mục tiêu này cho thấy trong giai đoạn Kế hoạch 5 năm lần thứ 15, Trung Quốc sẽ đẩy mạnh nỗ lực cải thiện môi trường kinh doanh quốc tế, định hướng thị trường và dựa trên luật pháp. Các lĩnh vực bảo vệ sở hữu trí tuệ, đối xử quốc gia đối với đầu tư nước ngoài và thúc đẩy cạnh tranh công bằng giữa các loại hình chủ thể thị trường dự kiến sẽ đạt được nhiều tiến bộ.
Mở rộng mở cửa ở cấp độ cao
Mở rộng mở cửa ở cấp độ cao và tăng cường hợp tác quốc tế là một phần cốt lõi trong chiến lược hiện đại hóa của Trung Quốc. Theo Bộ trưởng Thương mại Trung Quốc Vương Văn Đào, nước này sẽ chủ động mở cửa rộng rãi hơn trong 5 năm tới.
Trong bối cảnh thế giới đang chứng kiến sự thay đổi mô hình thương mại và chủ nghĩa bảo hộ gia tăng, Trung Quốc đặt mục tiêu cởi mở để thúc đẩy cải cách, đổi mới và khả năng phục hồi kinh tế trong nước, đồng thời khẳng định vị thế trên trường quốc tế một cách tích cực hơn.
Kế hoạch 5 năm lần thứ 15 đề ra mục tiêu mở rộng tự chủ mở cửa bằng cách tuân thủ các quy tắc thương mại quốc tế tiêu chuẩn cao, cải thiện khả năng tiếp cận thị trường dịch vụ và đẩy nhanh các hiệp định thương mại và đầu tư song phương và khu vực. Các sáng kiến bao gồm tăng cường các khu vực thương mại tự do, xây dựng Cảng Thương mại Tự do Hải Nam; tích hợp công nghệ, thương mại dịch vụ và các nền tảng phát triển công nghiệp là trọng tâm của nỗ lực này. Trung Quốc cũng đặt mục tiêu thúc đẩy quốc tế hóa đồng Nhân dân tệ và tham gia vào các cải cách quản trị kinh tế toàn cầu nhằm thúc đẩy một trật tự kinh tế quốc tế công bằng, toàn diện và hợp tác.
Đổi mới và đa dạng hóa thương mại, khuyến khích xuất nhập khẩu cân bằng, tăng trưởng thương mại xanh và trung gian, mở rộng thương mại dịch vụ và phát triển thương mại số, bao gồm thương mại điện tử xuyên biên giới sẽ tiếp tục được chú trọng. Kiểm soát xuất khẩu và đánh giá an ninh sẽ được tăng cường để bảo vệ lợi ích kinh tế.
Hơn nữa, việc nhấn mạnh vào mở rộng hợp tác đầu tư hai chiều cho thấy trong giai đoạn triển khai Kế hoạch 5 năm lần thứ 15 sắp tới, chính quyền trung ương Trung Quốc sẽ tích cực hỗ trợ các doanh nghiệp nội địa “vươn ra toàn cầu”, đồng thời thu hút vốn nước ngoài vào thị trường nội địa. “Dòng vốn vào và ra lớn” và “kết nối lẫn nhau” sẽ trở thành chuẩn mực mới. Đặc biệt, các quốc gia tham gia Sáng kiến Vành đai và Con đường được kỳ vọng sẽ trở thành điểm tập trung cho đầu tư ra nước ngoài của Trung Quốc, mở ra một kỷ nguyên cởi mở và hợp tác mới cho nước này.
Thấy gì từ các đề xuất cho Kế hoạch 5 năm lần thứ 15 của Trung Quốc?
Tầm nhìn mới về phát triển kinh tế – xã hội của Trung Quốc đang được định hình nhưng nước này cũng đồng thời phải đối mặt với 3 thách thức lớn:
Một là, biến động toàn cầu ngày càng gia tăng: Các quan chức Trung Quốc mô tả rằng, môi trường hiện nay là “những cơ hội chiến lược tồn tại song song với rủi ro và thách thức, trong khi những bất ổn và yếu tố không lường trước đang gia tăng”.
Hai là, mô hình tăng trưởng nội địa của Trung Quốc đang chuyển dịch: Với những thay đổi về dân số, sự điều chỉnh của lĩnh vực bất động sản và lợi nhuận giảm dần từ đầu tư cơ sở hạ tầng, cần có những động lực mới để duy trì đà tăng trưởng.
Ba là, công nghệ đang trở thành một đấu trường trung tâm cho cạnh tranh: Điều này vừa đòi hỏi vừa tạo áp lực buộc Trung Quốc thúc đẩy đổi mới sáng tạo, tự chủ và khả năng phục hồi của nền công nghiệp.
Có thể nói, nếu Kế hoạch 5 năm lần thứ 14 (2020-2025) của Trung Quốc tập trung vào việc giảm thiểu những cú sốc sau một thập kỷ đầy biến động, Kế hoạch 5 năm lần thứ 15 (2026-2030) đặt mục tiêu định vị Trung Quốc ở vị thế phục hồi và trong nỗ lực nỗ lực hoàn thành quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế tiên tiến, đổi mới sáng tạo, tăng cường phúc lợi xã hội và mức sống, đồng thời đẩy mạnh cải cách cơ cấu để hỗ trợ tăng trưởng bền vững và cân bằng.
Bên cạnh đó, các đề xuất cho Kế hoạch 5 năm lần thứ 15 của Trung Quốc cũng cho thấy, một Trung Quốc dường như “ôn hòa hơn” về các vấn đề an ninh. Từ “an ninh” chỉ được nhắc đến 15 lần, so với 22 lần trong Kế hoạch 5 năm lần thứ 14. Cụm từ “kiên trì phát triển kinh tế là trọng tâm chính” cũng được tái sử dụng.
Các đề xuất cho Kế hoạch 5 năm lần thứ 15 của Trung Quốc đã cung cấp nhiều góc nhìn sâu sắc về các mục tiêu phát triển tiếp theo của nước này; đồng thời cũng cho thấy những tín hiệu ban đầu về sự điều chỉnh chiến lược của Trung Quốc về hướng đi cho tương lai của đất nước trong thời kỳ then chốt trước một thế giới nhiều biến động và khó lường hơn bao giờ hết.
Việc hiểu rõ và đánh giá được sự chuyển hướng này của Trung Quốc là rất quan trọng vì những chính sách về kinh tế – xã hội của Trung Quốc được đưa ra trong những năm tới sẽ góp phần không nhỏ định hình nền công nghiệp toàn cầu, dòng vốn đầu tư và mạng lưới đổi mới sáng tạo trong nhiều thập niên tới.
T.H