Giới khảo cổ và tài chính quốc tế đang dồn sự chú ý vào một trong những phát hiện ngoạn mục nhất nhiều thập kỷ qua: Colombia lần đầu trục vớt được hiện vật từ con tàu San José – “Con tàu đắm chứa kho báu khổng lồ nhất lịch sử”, ẩn chứa khối tài sản ước tính hơn 17 tỷ USD.
Các nhà khảo cổ Colombia vừa công bố loạt hiện vật được đưa lên mặt nước từ con tàu San José, bị hải quân Anh đánh chìm năm 1708 khi đang vận chuyển kho báu từ Peru về Tây Ban Nha. Đây là bước tiến quan trọng trong nỗ lực khảo cổ biển sâu tại vùng biển Caribe, nơi xác tàu nằm yên ở độ sâu khoảng 600m suốt hơn 3 thế kỷ.
Những vật phẩm đầu tiên được trục vớt gồm đồng xu, tiền vàng, đồ gốm Trung Hoa và một khẩu thần công, tất cả đều trong tình trạng được lưu giữ tốt một cách đáng kinh ngạc. Đặc biệt, những đồng xu bạc kiểu macuquinas mang niên đại 1707 và ký hiệu của quan giám định Francisco de Hurtado đã trở thành bằng chứng xác nhận gần như chắc chắn danh tính của con tàu.
San José được mệnh danh là “holy grail” của các vụ đắm tàu bởi lượng tài sản khổng lồ chở theo. Theo các tài liệu lịch sử và định giá hiện đại, kho báu trên tàu gồm khoảng 90 tấn vàng, 237 tấn bạc và nhiều ngọc lục bảo quý, với tổng giá trị ước tính 17 tỷ USD, tương đương hơn 416 nghìn tỷ đồng. Con số này đưa San José trở thành vụ đắm tàu giá trị nhất mà nhân loại từng ghi nhận.
Không chỉ là vấn đề khảo cổ, giá trị khổng lồ của kho báu khiến San José trở thành tâm điểm tranh chấp quốc tế kéo dài hàng thập kỷ. Chính phủ Colombia, Tây Ban Nha, công ty săn tìm kho báu Mỹ Sea Search Armada và một nhóm cộng đồng bản địa ở Bolivia đều khẳng định quyền sở hữu một phần di sản. Năm 2011, tòa án Mỹ từng tuyên bố xác tàu thuộc về Colombia, song các lợi ích kinh tế xoay quanh khối tài sản hàng tỷ USD khiến tranh chấp chưa có dấu hiệu hạ nhiệt.
Hiện Colombia triển khai kế hoạch trục vớt theo hai giai đoạn: khảo cổ – bảo tồn trước, phân định quyền sở hữu sau. Giới nghiên cứu kỳ vọng các hiện vật từ San José sẽ mở ra góc nhìn toàn diện hơn về hệ thống thương mại kim loại quý giữa Nam Mỹ và châu Âu đầu thế kỷ 18, đồng thời tạo tác động kinh tế, văn hóa và du lịch đáng kể.
Việc lần đầu đưa được hiện vật lên mặt nước sau hơn 300 năm được đánh giá là cột mốc quan trọng, mở đường cho quá trình trục vớt toàn diện kho báu trong thời gian tới. Với giá trị lên tới hàng chục tỷ USD, San José không chỉ là “mỏ vàng dưới biển” mà còn có thể định hình lại ngành khảo cổ biển sâu và thúc đẩy cuộc đua công nghệ khám phá đại dương của nhiều quốc gia.
Liệu kho báu San José có thay đổi cách thế giới nhìn nhận các con tàu đắm giàu có? Đây là câu hỏi đang nhận được sự quan tâm của giới khảo cổ, nhà đầu tư và cộng đồng quốc tế.
T.P