Trong nhiều thập kỷ, Trung Quốc luôn là đối tác kinh tế then chốt đối với doanh nghiệp Đức. Điều này đến nay vẫn không thay đổi, và ngành công nghiệp Đức vẫn chưa sẵn sàng chuyển hướng dù bối cảnh kinh tế – chính trị giữa hai bên đã nhiều biến động.
Bối cảnh địa chính trị dần thay đổi
Đối với ông Matthias Rüth, việc “rời xa” Trung Quốc gần như không nằm trong lựa chọn, bất chấp những cảnh báo ngày càng tăng từ chính phủ Đức về rủi ro của tình trạng phụ thuộc đầu tư quá lớn vào thị trường này.
Với tư cách là Giám đốc điều hành Tradium, công ty giao dịch hàng hóa và đất hiếm đặt trụ sở tại Frankfurt, ông cho rằng Trung Quốc vẫn giữ vai trò cốt lõi trong hoạt động kinh doanh, khi nước này gần như thống trị hoàn toàn thị trường đất hiếm đang ngày càng quan trọng.
“Ví dụ, với việc Trung Quốc chiếm hơn 95% thị trường đất hiếm, bạn không thể thay thế nguồn cung này trong thời gian ngắn. Đây là những mối quan hệ thương mại lâu dài và đáng tin cậy, dựa trên nguyên liệu và quy trình đã được kiểm chứng”, ông Rüth nói với DW.
Theo ông Rüth và rất nhiều doanh nghiệp Đức khác, Trung Quốc vẫn là điểm đến lý tưởng để làm ăn. Trong một thời gian dài, chính phủ Đức cũng hoàn toàn ủng hộ và cổ vũ điều này.
Tuy nhiên, bối cảnh địa chính trị đã dịch chuyển, và trong vài năm trở lại đây, Berlin bắt đầu thúc đẩy chính sách “giảm thiểu rủi ro”, tức giảm sự phụ thuộc vào một quốc gia duy nhất về linh kiện, hàng hóa hay nguyên liệu thô, từ Trung Quốc, nhất là khi nguy cơ doanh nghiệp nước ngoài phải đối mặt với các biện pháp cứng rắn từ chính quyền Bắc Kinh ngày càng hiện hữu.
Gần đây, Thủ tướng Đức Friedrich Merz nói về rủi ro của các công ty Đức tại Trung Quốc: “Tôi luôn nói với họ khi gặp mặt: đó là rủi ro của các bạn. Nếu có sự cố xảy ra, xin đừng tìm đến chính phủ”.
Đầu tuần này, Bộ trưởng Tài chính Đức Lars Klingbeil tới thăm Trung Quốc để thảo luận về mối quan hệ kinh tế đang thay đổi giữa hai bên.
Tại Bắc Kinh, ông nhận định Đức đang chứng kiến “nguy cơ cạnh tranh không công bằng và nguy cơ mất việc làm công nghiệp”, nhưng đồng thời nhấn mạnh nhu cầu đối thoại: “Chúng ta phải nói chuyện với Trung Quốc, thay vì nói về Trung Quốc”.
Những mâu thuẫn trong lĩnh vực ô tô
Không khó hiểu khi Đức rất khó dứt khỏi Trung Quốc. Gần đây, Trung Quốc đã vượt Mỹ để trở lại vị trí đối tác thương mại lớn nhất của Đức. Kim ngạch thương mại song phương đạt 185,9 tỷ euro từ tháng 1 đến tháng 9 năm nay.
Trong nhiều thập kỷ, các tập đoàn công nghiệp hàng đầu của Đức ưu tiên thị trường Trung Quốc rộng lớn, với dòng vốn đầu tư luôn duy trì ở mức cao.
Theo nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Trung Quốc Mercator (Berlin), đầu tư trực tiếp của Đức chiếm 57% tổng FDI của EU vào Trung Quốc trong nửa đầu 2024, tương đương khoảng 2,3% GDP Đức. Khối lượng đầu tư tiếp tục tăng, với mức tăng thêm 1,3 tỷ euro trong giai đoạn 2023–2024.
Ngành ô tô là lĩnh vực gắn kết nhất giữa hai nước. Volkswagen, BMW hay Mercedes-Benz đã đầu tư và thu về hàng tỷ USD từ Trung Quốc suốt nhiều năm qua, và bất chấp khó khăn gần đây, họ vẫn đặt cược vào triển vọng lâu dài.
BMW mới đây đầu tư 3,8 tỷ euro vào dự án pin tại Thẩm Dương và khẳng định chưa có kế hoạch chuyển hướng khỏi Trung Quốc.
“Tại thị trường đơn lẻ lớn nhất thế giới, chúng tôi theo đuổi chiến lược dài hạn, thường xuyên rà soát và điều chỉnh khi cần thiết. Hiện không có thay đổi cơ bản nào trong hoạt động của chúng tôi tại đây”, BMW trả lời DW.
Tuy nhiên, mối quan hệ đó đang thay đổi căn bản – không chỉ vì địa chính trị, mà còn vì cạnh tranh.
Các nhà sản xuất ô tô Đức đang đối mặt sức ép gay gắt từ các đối thủ Trung Quốc, vốn phát triển mạnh xe điện, trong khi nhiều ý kiến lo ngại sự cạnh tranh này dựa trên chính sách công nghiệp làm méo mó thị trường.
Hiệp hội Công nghiệp Ô tô Đức (VDA) nhấn mạnh cần “đảm bảo điều kiện cạnh tranh bình đẳng”, đồng thời kêu gọi Trung Quốc đưa ra những đề xuất mang tính xây dựng, ngăn chặn hành vi phản cạnh tranh và duy trì thương mại tự do.
Trung Quốc: Vừa là đối tác, vừa là đối thủ
Dù Trung Quốc vẫn rất quan trọng, áp lực tài chính đang gia tăng từ nhiều phía. Xuất khẩu của Đức sang Trung Quốc đã giảm 25% kể từ năm 2019. Thị phần của Volkswagen, Mercedes và BMW tại Trung Quốc cũng lao dốc, khi nước này thúc đẩy mạnh mẽ ngành xe điện nội địa.
Theo VDA, chiến lược giảm thiểu rủi ro cần song hành cả ở cấp doanh nghiệp lẫn chính sách công, và “giảm thiểu rủi ro không có nghĩa là đóng cửa thị trường”.
“Chính sách tốt nhất là củng cố năng lực cạnh tranh, tạo môi trường thuận lợi cho tăng trưởng và đổi mới trong nước”, VDA cho biết.
Theo ông Matthias Rüth, cần nhớ rằng các đối tác kinh doanh của ông tại Trung Quốc cũng bị ảnh hưởng bởi căng thẳng địa chính trị.
“Những khó khăn hiện nay chủ yếu đến từ các quyết định chính trị, không phải từ chính các nhà cung cấp”, ông nói.
Hoạt động kinh doanh của Tradium bị tác động mạnh khi Trung Quốc siết hạn chế xuất khẩu đất hiếm, khiến cả doanh nghiệp và nhà cung cấp đều gặp khó.
Ông cho biết Tradium chưa từng nhận áp lực chính trị yêu cầu giảm phụ thuộc vào Trung Quốc, mà là áp lực thực tế từ thị trường, thuế quan và các hạn chế xuất khẩu.
“Các quy trình tìm nguồn cung ứng lâu năm không còn đáng tin cậy như trước. Chúng tôi vẫn phụ thuộc vào các đối tác Trung Quốc, vì với nhiều loại nguyên liệu, gần như không có lựa chọn thay thế”, ông Rüth cho hay.
Tuy nhiên, công ty đang tìm cách mở rộng nguồn cung ngoài Trung Quốc.
“Không ai cần phải ra lệnh. Chính thị trường đang buộc mọi doanh nghiệp nghiêm túc phải xem lại chiến lược. Áp lực này sẽ tiếp tục tăng. Đó là thực tế hằng ngày”, ông Rüth nhấn mạnh thêm.
T.P