Các đe dọa trừng phạt từ Washington đã vô tình khiến Jakarta quay lưng với F-15 và Su-35, mở đường cho Trung Quốc giành được thương vụ xuất khẩu tiêm kích lớn nhất trong lịch sử.
Indonesia vừa ký hợp đồng mua 42 tiêm kích J-10C với Trung Quốc, đánh dấu bước ngoặt lớn trong định hướng quốc phòng của quốc gia Đông Nam Á này. Quyết định được Bộ Quốc phòng Indonesia công bố ngày 16/10, sau nhiều năm lưỡng lự giữa hàng loạt lựa chọn, từ F-15 của Mỹ, Su-35 của Nga đến KF-21 của Hàn Quốc. Đây là lần đầu tiên Jakarta chọn máy bay chiến đấu do Trung Quốc sản xuất, phản ánh sự dịch chuyển chiến lược sâu sắc trong bối cảnh căng thẳng công nghệ – an ninh giữa các cường quốc ngày càng gay gắt.
Nguồn tin quân sự Indonesia xác nhận hợp đồng trị giá hơn 9 tỷ USD, trong đó lô đầu tiên dự kiến được bàn giao từ năm 2027. Mẫu J-10C mà Jakarta chọn là biến thể hiện đại nhất trong dòng J-10, trang bị radar mảng pha chủ động (AESA), động cơ WS-10B, hệ thống điện tử hàng không số hóa và khả năng tác chiến vượt trội với tên lửa không đối không tầm xa PL-15, loại được đánh giá là ngang hoặc hơn AIM-120D của Mỹ.
Hệ quả của sức ép trừng phạt từ Washington
Thương vụ này khó có thể thành hiện thực nếu Mỹ không từng đe dọa trừng phạt Indonesia dưới Đạo luật CAATSA. Năm 2018, Jakarta đã ký hợp đồng mua 11 tiêm kích Su-35S của Nga, trị giá 1,1 tỷ USD, với kế hoạch thanh toán bằng hình thức hàng đổi hàng – xuất khẩu hàng hóa nông sản và nguyên liệu. Tuy nhiên, chỉ vài tháng sau, Washington cảnh báo sẽ áp đặt biện pháp trừng phạt kinh tế nếu Indonesia tiến hành giao dịch với Moskva. Trước sức ép đó, Jakarta buộc phải đóng băng hợp đồng.
Việc Washington can thiệp được coi là nguyên nhân trực tiếp khiến Indonesia tìm cách “miễn dịch trừng phạt”, đặc biệt sau năm 2022 khi nước này đẩy mạnh phi đô la hóa và giảm phụ thuộc vào hệ thống thanh toán phương Tây. Khi lựa chọn từ Nga bị chặn, Mỹ không sẵn sàng chuyển giao F-35 và F-15EX lại có giá thành quá cao, Trung Quốc lập tức nổi lên như một phương án khả thi và “an toàn chính trị” hơn.
Trung Quốc thắng lớn – Mỹ mất điểm
Theo giới quan sát, Mỹ không chỉ mất hợp đồng mà còn đánh mất ảnh hưởng chiến lược tại Đông Nam Á. Việc Indonesia chọn J-10C đồng nghĩa với hàng tỷ USD sẽ chảy vào ngành công nghiệp quốc phòng Trung Quốc – đối thủ cạnh tranh trực tiếp với Washington. Hơn nữa, Bắc Kinh vốn đã là đối tác thương mại, hạ tầng và công nghệ lớn nhất của Jakarta, nên hợp đồng này củng cố thêm sự gắn kết chiến lược song phương, đặc biệt trong lĩnh vực quốc phòng công nghệ cao.
Về mặt kỹ thuật, J-10C là chiến đấu cơ thế hệ 4+ với khả năng tác chiến không đối không và không đối đất mạnh mẽ. Máy bay có thể mang theo tên lửa PL-10 tầm ngắn, PL-15 tầm xa, cùng nhiều loại bom dẫn đường chính xác. Thiết kế khí động học cánh tam giác kết hợp canard giúp nó đạt tốc độ Mach 2 và có khả năng cơ động cao ở độ cao lớn. Với radar AESA và hệ thống tác chiến điện tử tiên tiến, J-10C được đánh giá có thể phát hiện và theo dõi nhiều mục tiêu cùng lúc trong môi trường gây nhiễu mạnh.
Giới chuyên gia nhận định, với 42 chiếc J-10C, Indonesia sẽ lần đầu tiên sở hữu phi đội tiêm kích thế hệ 4+ có năng lực so sánh được với các nước hàng đầu khu vực. Điều này cũng tạo ra thế cân bằng mới với các quốc gia láng giềng như Singapore (với F-15SG), Malaysia (với Su-30MKM). Đáng chú ý, Jakarta có thể tích hợp các khí tài Trung Quốc vào mạng chỉ huy kiểm soát (C4ISR) đang được nâng cấp, mở ra hướng hợp tác kỹ thuật sâu hơn trong tương lai.
Lợi thế công nghệ và ảnh hưởng khu vực
Thành công của Trung Quốc tại Indonesia diễn ra chỉ vài tháng sau khi dòng J-10C ghi dấu ấn chiến đấu đầu tiên cùng Không quân Pakistan, được cho là đã hạ nhiều tiêm kích Ấn Độ trong giao tranh ngắn hồi tháng 5. Hiệu quả thực chiến đó góp phần thuyết phục Jakarta tin tưởng năng lực của dòng máy bay này – vốn được đánh giá là đối trọng khu vực của F-16V và Rafale.
Ngoài giá thành cạnh tranh, Trung Quốc còn cung cấp gói hỗ trợ đào tạo, bảo dưỡng và chuyển giao công nghệ tương đối rộng, điều mà Mỹ hay Hàn Quốc thường hạn chế. Đây là yếu tố then chốt với một quốc gia có chính sách “đa nguồn vũ khí” như Indonesia, vốn tránh phụ thuộc hoàn toàn vào bất kỳ bên nào.
Hợp đồng J-10C cũng được cho là mở đường cho các dự án hợp tác quốc phòng khác, như tên lửa không đối hạm, radar cảnh giới và tàu ngầm. Bắc Kinh hiện đã đưa Indonesia vào danh sách đối tác chiến lược mở rộng trong lĩnh vực công nghiệp quốc phòng – một bước tiến đáng kể so với chỉ vài năm trước.
Tác động chiến lược dài hạn
Theo các chuyên gia, việc Mỹ sử dụng công cụ trừng phạt đã phản tác dụng: không chỉ mất hợp đồng mà còn giúp Trung Quốc mở rộng ảnh hưởng ở Đông Nam Á. Nếu Su-35 từng bị ngăn cản do sợ vi phạm CAATSA, thì giờ đây chính CAATSA lại tạo điều kiện cho J-10C xuất hiện trong biên chế Không quân Indonesia.
Việc Jakarta chọn máy bay Trung Quốc còn có ý nghĩa biểu tượng, lần đầu tiên trong lịch sử, một quốc gia Đông Nam Á lớn chọn mua tiêm kích thế hệ mới của Trung Quốc thay vì phương Tây. Điều này có thể tạo tiền lệ cho các quốc gia khác trong khu vực – đặc biệt là những nước muốn tránh phụ thuộc vào Washington.
T.P