Hàng chục quốc gia nghèo đang đối mặt với sự bất ổn kinh tế và thậm chí là sự sụp đổ dưới sức nặng của hàng trăm tỷ đô la tiền vay nước ngoài, phần lớn là từ Trung Quốc.
Một phân tích của hãng tin AP về hàng chục quốc gia mắc nợ Trung Quốc nhiều nhất – bao gồm Pakistan, Kenya, Zambia, Lào và Mông Cổ – cho thấy việc trả nợ đang ngốn một lượng doanh thu thuế, cũng như vắt kiệt dự trữ ngoại tệ, khiến một số nước chỉ còn vài tháng nữa là cạn kiệt.
Đằng sau hậu trường là sự miễn cưỡng của Trung Quốc trong việc xóa nợ và giữ bí mật tuyệt đối về việc họ đã cho vay bao nhiêu tiền và kèm điều kiện nào, làm cản trở các nước cho vay lớn khác can thiệp để giúp đỡ.
Các quốc gia trong phân tích của AP có tới 50% khoản vay nước ngoài từ Trung Quốc và hầu hết đều dành hơn 1/3 doanh thu của chính phủ để trả nợ nước ngoài. Hai trong số đó, Zambia và Sri Lanka, đã vỡ nợ, thậm chí không thể trả lãi cho các khoản vay tài trợ cho việc xây dựng cảng, hầm mỏ và nhà máy điện.
Ở Pakistan, hàng triệu công nhân dệt may đã bị sa thải vì nước này nợ nước ngoài quá nhiều và không đủ khả năng duy trì điện và máy móc hoạt động.
Tại Kenya, chính phủ đã giữ lại tiền lương của hàng ngàn công chức để tiết kiệm tiền mặt để chi trả các khoản vay nước ngoài. Trưởng cố vấn kinh tế của tổng thống đã đăng trên Twitter rằng, “Tiền lương hay vỡ nợ? Quý vị chọn đi”.
Kể từ khi Sri Lanka vỡ nợ một năm trước, nửa triệu việc làm trong ngành công nghiệp đã biến mất, lạm phát đã vượt quá 50% và hơn một nửa dân số ở nhiều vùng của đất nước rơi vào cảnh nghèo đói.
Các chuyên gia dự đoán rằng, trừ khi Trung Quốc bắt đầu nới lỏng lập trường đối với các khoản vay dành cho các nước nghèo, sẽ có thêm nhiều vụ vỡ nợ và biến động chính trị.
Kinh tế gia Harvard Ken Rogoff nói: “Ở nhiều nơi trên thế giới, đồng hồ đã điểm”. “Trung Quốc đã tiến vào và để lại sự bất ổn địa chính trị có thể gây ra những ảnh hưởng lâu dài này”.
Một trường hợp điển hình là ở Zambia, một quốc gia không giáp biển với 20 triệu dân ở miền nam châu Phi, trong hai thập niên qua đã vay hàng tỷ đô la từ các ngân hàng quốc doanh Trung Quốc để xây dựng đập, đường sắt và đường bộ.
Các khoản vay đã thúc đẩy nền kinh tế của Zambia nhưng cũng làm tăng các khoản thanh toán lãi suất nước ngoài cao đến mức chính phủ còn lại rất ít, buộc chính phủ phải cắt giảm chi tiêu cho chăm sóc sức khỏe, dịch vụ xã hội và trợ cấp cho nông dân về hạt giống và phân bón.
T.P