Quan hệ Mỹ – Trung Quốc đối mặt với sóng gió thời gian qua và chuyến công du của Ngoại trưởng Antony Blinken được kỳ vọng sẽ xoa dịu căng thẳng giữa hai cường quốc.
Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken dự kiến có chuyến thăm Trung Quốc vào hôm 18/6 khi Bắc Kinh và Washington cố gắng tìm kiếm điểm chung, nối lại quan hệ hữu nghị sau một năm đặc biệt căng thẳng.
Ban đầu, Ngoại trưởng Blinken dự kiến thăm Trung Quốc vào tháng 2 nhưng chuyến đi của ông đã bị hoãn lại sau khi Mỹ bắn hạ khinh khí cầu do thám Trung Quốc. Tại thời điểm đó, khinh khí cầu do thám Trung Quốc bay qua lãnh thổ Mỹ và được cho là đang thu thập thông tin tình báo về các địa điểm quân sự trên đất Mỹ.
Ông Blinken là quan chức cấp cao nhất của Mỹ đến thăm Trung Quốc kể từ năm 2019 và là Ngoại trưởng Mỹ đầu tiên công du tới Bắc Kinh kể từ chuyến đi của Ngoại trưởng Mike Pompeo dưới thời Tổng thống Donald Trump vào năm 2018.
Theo chương trình dự kiến, Ngoại trưởng Blinken sẽ gặp Ngoại trưởng Trung Quốc Tần Cương, Chủ nhiệm Văn phòng Ủy ban Công tác đối ngoại trung bù Đảng Cộng sản Trung Quốc.
Tuy nhiên, không rõ liệu Ngoại trưởng Blinken có gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình như ông Pompeo đã làm vào tháng 6/2018 hay không. Tuy nhiên, đáng chú ý, ông Tập sẽ gặp người sáng lập tập đoàn Microsoft Bill Gates tại Bắc Kinh vào hôm 16/6.
Theo Daniel Kritenbrink, Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ về các vấn đề Đông Á và Thái Bình Dương, trọng tâm chính trong chuyến đi của ông Blinken sẽ là thiết lập lại “các kênh liên lạc” để “giải quyết những nhận thức sai lầm và ngăn chặn tính toán sai lầm”, đồng thời đảm bảo sự cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc không biến thành “xung đột”.
Tháng trước, một máy bay chiến đấu của Trung Quốc suýt va chạm với một máy bay do thám Mỹ trên không phận quốc tế ở Biển Đông, Bộ Tư lệnh Thái Bình Dương của Mỹ tuyên bố chiến đấu cơ Trung Quốc hành xử một cách “hung hăng không cần thiết”.
Vụ việc chỉ là một trong số rất nhiều vấn đề nổi cộm, khiến quan hệ Mỹ – Trung trở nên căng thẳng. Quan hệ hai nước xấu đi dưới thời chính quyền Tổng thống Donald Trump và vẫn tiếp diễn dưới thời Tổng thống Joe Biden.
Ryan Hass, thành viên cao cấp tại Viện Brookings, cho biết Washington và Bắc Kinh giờ đây có thể đã sẵn sàng cho sự tan băng. “Cả Tổng thống Biden và Chủ tịch Tập Cận bình đều không được lợi từ sự leo thang mất kiểm soát trong quan hệ Mỹ – Trung”, ông Ryan Hass nhận định.
“Hiện vẫn chưa rõ về kết quả chuyến thăm. Câu hỏi được quan tâm là liệu chuyến thăm của ông Blinken có thể vạch ra con đường phía trước cho mối quan hệ quản lý cạnh tranh và duy trì các kênh liên lạc mở giữa Mỹ – Trung hay không?”, Ryan Hass nói.
Chuyến thăm của Ngoại trưởng Mỹ diễn ra sau các cam kết gần đây, trong đó có cuộc điện đàm giữa ông Blinken và ông Tần Cương và cuộc gặp giữa các quan chức hàng đầu của Mỹ và Trung Quốc tại Bắc Kinh. Vào tháng 5, Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ Jake Sullivan gặp, có cuộc “đàm phán thẳng thắn” với nhà ngoại giao cấp cao Trung Quốc Vương Nghị tại Vienna (Áo).
Tuy nhiên, Bắc Kinh đã từ chối cuộc gặp giữa các quan chức quân sự Mỹ và Trung Quốc tại diễn đàn an ninh Shangri-La ở Singapore vào tháng trước. Lý do được cho là Tổng thống Biden từ chối dỡ bỏ lệnh trừng phạt đối với Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Trung Quốc Lý Thượng Phúc, vốn đã được áp đặt từ năm 2018.
Qinduo Xu, thành viên cấp cao tại Viện Pangoal, cho biết hai bên cũng có thể đang thăm dò khả năng tổ chức một cuộc gặp giữa Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Joe Biden vào cuối năm nay tại Hội nghị thượng đỉnh APEC 2023 tại Mỹ.
Trong chuyến thăm Trung Quốc, ông Blinken cũng có khả năng sẽ nêu ra các vấn đề như việc người Mỹ bị giam giữ ở Trung Quốc và dòng fentanyl bất hợp pháp từ Trung Quốc tuồn sang Mỹ…
Về phần mình, Bắc Kinh sẵn sàng thảo luận về thuế quan của Mỹ đối với hàng hóa Trung Quốc và các biện pháp trừng phạt đối với các quan chức cấp cao, cũng như số lượng ngày càng tăng của các công ty Trung Quốc bị cấm kinh doanh với Mỹ hoặc bị Bộ Thương mại Mỹ liệt vào danh sách đen trừng phạt.
Ông Qinduo Xu cho biết Bắc Kinh và Washington cũng cáo buộc lẫn nhau về hành vi đối đầu ở Biển Đông và biển Hoa Đông cũng như eo biển Đài Loan. Điều này làm gia tăng nguy cơ “cạnh tranh chiến lược” giữa Mỹ và Trung Quốc có thể biến thành xung đột.
Andy Mok, nhà nghiên cứu cấp cao tại Trung tâm Trung Quốc và Toàn cầu hóa, Mỹ và Trung Quốc sẽ phải làm việc cùng nhau song với mức độ tin cậy thấp. Ngoại trưởng Tần Cương liên tục yêu cầu Mỹ tôn trọng “chủ quyền, an ninh và lợi ích phát triển của Trung Quốc”, đồng thời thúc giục Mỹ ngừng can thiệp vào lợi ích của Trung Quốc.
Chuyên gia Andy Mok nhận định, trong bối cảnh Mỹ vẫn thực thi chính sách cưỡng ép kinh tế cũng như có những hành động khiêu khích với Trung Quốc thời gian qua, không có nhiều kỳ vọng về việc cải thiện mối quan hệ song phương qua chuyến thăm của ông Blinken.
T.P