Thị trường máy bán hàng tự động thông minh ở Trung Quốc và Đông Nam Á đang tăng trưởng mạnh nhờ sự phổ biến của thanh toán di động – thói quen mua sắm “không chạm” của người dân do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, và chi phí nhân công tăng cao.
Thị trường bùng nổ
Thị trường máy bán hàng tự động thông minh đang phát triển bùng nổ ở Thái Lan với số lượng máy mới được lắp đặt tại các địa điểm công cộng ngày càng tăng cao. Theo tờ Nikkei Asia, tính đến cuối tháng 5, có khoảng 6.000 máy bán hàng tự động hiệu Tao Bin được lắp đặt tại các nhà ga và tòa nhà chung cư trên cả nước Thái Lan và bán được 200.000 món đồ uống mỗi ngày.
Máy bán hàng tự động Tao Bin của công ty sản xuất thiết bị điện tử Forth phổ biến và nổi tiếng ở Thái Lan vì sự đa dạng về đồ uống và giá cả hợp lý. Việc nhận đơn và thanh toán cũng rất tiện lợi thông qua bảng điều khiển cảm ứng của máy và cả việc chấp nhận thanh toán di động. Một máy bán hàng Tao Bin có thể pha chế tới 170 loại đồ uống khác nhau với giá dao động từ 15 baht đến 65 baht (từ 10.000 – 44.000 đồng), chưa bằng một nửa chi phí trả cho đồ uống tương tự tại một quán cà phê thông thường.
Một khách du lịch người Mỹ 30 tuổi lần đầu tiên sử dụng máy bán hàng Tao Bin cho biết: “Tôi chưa bao giờ thấy một chiếc máy bán hàng tự động nào có nhiều loại đồ uống như vậy”.
Với sự thành công của máy bán hàng tự động Tao Bin, Forth dự kiến sẽ tách riêng mảng kinh doanh máy bán hàng tự động và tiến hành việc niêm yết trên sàn chứng khoán vào đầu năm tới. Trước mắt, Forth đặt mục tiêu mở rộng kinh doanh ra các thị trường nước ngoài như Úc và các quốc gia trong khu vực Đông Nam Á như Indonesia và Malaysia.
Trong khi đó tại Trung Quốc, số lượng máy bán hàng tự động thông minh chấp nhận thanh toán di động như Alipay và WeChat Pay của Ant Group và thậm chí cả thanh toán qua nhận dạng khuôn mặt đang gia tăng. Những chiếc máy bán hàng này chủ yếu được lắp đặt ở các nhà ga và khu vực công cộng.
Shanghai Hi-Dolphin Robot Technology đã sản xuất ra một loại máy bán hàng tự động có robot đảm nhiệm việc chuẩn bị đồ uống phía sau cửa sổ. Loại máy này hiện đang có mặt ở khoảng 30 thành phố ở Trung Quốc, đồng thời được xuất khẩu sang 12 quốc gia như Mỹ, Anh, Đức và Malaysia.
Theo thống kê của công ty nghiên cứu thị trường Euromonitor International có trụ sở tại London (Anh), trong vòng 5 năm tính đến năm 2022, máy bán hàng tự động thông minh đã thúc đẩy tổng doanh số máy bán hàng tự động tăng 70% ở Malaysia, 40% ở Trung Quốc và khoảng 10% ở Singapore và Thái Lan.
Hơn nữa, máy bán hàng tự động thông minh ngày nay không chỉ bán các loại đồ uống thông thường. Công ty SmartRx có trụ sở tại Singapore đã ra mắt máy bán thuốc theo đơn hồi tháng 3 năm nay. Thông qua máy này, bệnh nhân có thể được bác sĩ tư vấn từ xa và nhận đơn thuốc ngay tại chỗ.
Ở Malaysia, máy bán hàng tự động còn bán cả các chất bổ sung dinh dưỡng như vitamin. Từ tháng 3.2022 đến nay, công ty YesHealth đã lắp đặt hơn 30 máy bán hàng kiểu này và dự kiến sẽ tiếp tục lắp đặt máy ở hơn 100 địa điểm trên khắp Malaysia trong tương lai gần.
Tại Thái Lan, CP All – chuỗi cửa hàng tiện lợi lớn nhất đất nước đang giới thiệu các máy bán hàng tự động bán đồ ăn nhẹ và cơm hộp tại hơn 10.000 cửa hàng tiện lợi 7-Eleven của mình nhằm tăng hiệu quả trong bối cảnh chi phí lao động tăng cao.
Kenichi Shimomura, Giám đốc hãng tư vấn Roland Berger khu vực châu Á – Nhật Bản, đánh giá máy bán hàng tự động thông minh là tài sản hữu ích đối với ngành bán lẻ vì có thể xác định xu hướng tiêu dùng và mua sắm tại các khu vực khác nhau với khoản đầu tư tối thiểu.
Động lực thúc đẩy sự nở rộ của thị trường
Thứ nhất, các chuyên gia đánh giá, yếu tố thúc đẩy sự phổ biến và tính đa dạng của máy bán hàng tự động thông minh ở châu Á nói chung, khu vực Đông Nam và Trung Quốc nói riêng là tỷ lệ thanh toán di động ngày càng cao. Theo công ty nghiên cứu Dịch vụ Thông tin Quốc gia Fidelity có trụ sở tại Mỹ, 44% lượng thanh toán tại cửa hàng ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương là thanh toán di động, vượt qua Bắc Mỹ và châu Âu.
Hiện nay, tại các nước phát triển mà các máy bán hàng truyền thống chủ yếu nhận tiền mặt đang thịnh hành, tỷ lệ sử dụng máy đang giảm dần. Từ năm 2017 – 2022, việc sử dụng các máy này đã giảm 14% ở Nhật Bản và 17% ở Mỹ, trong khi đó ở Đức, Pháp tỷ lệ sử dụng chúng cũng giảm nhiều.
Thứ hai, yếu tố quan trọng không nhỏ thúc đẩy sự phát triển nở rộ của các loại máy bán hàng tự động thông minh ở khu vực châu Á là do mức độ an toàn tương đối cao. Người ta ít lo ngại về việc các máy bán hàng tự động bị đập phá hoặc trộm cắp. Chỉ số Luật pháp và Trật tự của Gallup (đo mức độ an toàn theo nhận thức của người dân) của khu vực Đông Á và Đông Nam Á lần lượt là 94 và 86, cao hơn chỉ số ở châu Âu và Mỹ.
Thứ ba, những đợt tăng lương và thiếu hụt lao động do đại dịch cũng thúc đẩy sự tăng trưởng của thị trường máy bán hàng tự động thông minh. Loại máy này không làm phát sinh chi phí lao động, cần ít không gian nên giá thuê mặt bằng thấp, dễ vận hành và có thể hoạt động 24/24 giờ. Ở các quốc gia như Trung Quốc và Thái Lan, với tỷ lệ sinh giảm và dân số già hóa, nhu cầu tự động hóa rất cao.
Các chuyên gia nhận định, trong bối cảnh ngành công nghiệp bán lẻ đang tìm kiếm các loại hình bán hàng thế hệ mới, máy bán hàng tự động thông minh ở châu Á sẽ còn phát triển hơn nữa và sẽ tiếp tục dẫn đầu thế giới.