Nửa đầu năm 2023, số du khách nước ngoài nhập cảnh Trung Quốc đã giảm đến mức đáy của đồ thị hình sin, gây ảnh hưởng tiêu cực tới nền kinh tế đứng thứ hai thế giới.
Lượng du khách sụt giảm
Về tổng thể, năm 2023, du khách nước ngoài nhập cảnh Trung Quốctăng trưởng chậm hơn so với người Trung Quốc đi du lịch nước ngoài. Theo Cục Thống kê Bắc Kinh công bố mới đây, từ tháng 1 đến tháng 6 năm nay, Bắc Kinh đã đón tổng cộng 1,931 triệu lượt khách du lịch nhập cảnh (bao gồm cả người Hong Kong, Macau và Đài Loan), chỉ bằng 29% so với cùng kỳ năm 2019 trước dịch (6,6502 triệu lượt người).
Tình hình ở Thượng Hải cũng tương tự, theo số liệu của Cục thống kê Thượng Hải, từ tháng 1 đến tháng 6, có 1,2415 triệu người nước ngoài và người Hong Kong, Macau và Đài Loan nhập cảnh Thượng Hải qua các cảng hàng không và cửa khẩu khác, chưa bằng 1/3 cùng kỳ năm 2019. Trong số đó, người nước ngoài đến du lịch Thượng Hải là 756.200, chưa bằng 1/4 cùng kỳ năm 2019.
Chỉ tính riêng tháng 6, số lượng người nước ngoài đến Thượng Hải chưa bằng 40% so với cùng kỳ năm 2019. Con số này bao gồm những người đi du lịch, thăm thân nhân, bạn bè và cả tham gia hoạt động kinh tế, tham dự hội nghị, khảo sát.
Có thể thấy, dù dịch bệnh COVID-19 đã trở thành dĩ vãng nhưng tình trạng vắng khách du lịch nước ngoài vẫn nổi bật ở Bắc Kinh và Thượng Hải, hai thành phố cửa sổ đối ngoại quan trọng.
Nếu xét từ góc độ toàn quốc, do Trung Quốc chỉ mới nối lại việc cấp thị thực các loại cho người nước ngoài từ tháng 3 năm nay nên thị trường du lịch quý I còn kém hơn Bắc Kinh và Thượng Hải.
Báo cáo điều tra thống kê của các hãng lữ hành do Bộ Văn hóa &Du lịch công bố cho thấy, trong quý I năm nay, lượng khách nhập cảnh do các hãng lữ hành đón chỉ đạt 52.000 người, trong khi đó cùng kỳ năm 2019 là 3,7 triệu.
Các chỉ số liên quan cho thấy thị phần của du lịch nội địa, khách du lịch nhập cảnh và đi du lịch nước ngoài lần lượt là 98,32%, 0,10% và 1,58%. Có thể dễ dàng nhận thấy tỷ trọng khách du lịch nhập cảnh thậm chí còn kém xa khách đi du lịch nước ngoài.Vào tháng 5 năm nay, ông Tiêu Tiềm Huy, Chủ tịch chi hội Du lịch Thông minh của Hiệp hội Du lịch Trung Quốc, đã có bài phát biểu với tiêu đề “Sự cấp bách phải chấn hưng du lịch nhập cảnh”, nói thẳng rằng “du lịch nhập cảnh hiện nay rất khó khăn, nhưng trên thực tế vấn đề này không hoàn toàn do dịch bệnh COVID-19 gây nên”.Du khách nhập cảnh ít cũng có thể dẫn đến việc đầu tư vào Trung Quốc giảm đi. Ông Mark Witzke đến từ công ty nghiên cứu Rhodium Group phân tích dữ liệu của chính phủ Trung Quốc cho thấy đầu tư trực tiếp của nước ngoài vào Trung Quốc đã giảm từ 100 tỉ USD quý I/2022 xuống còn 20 tỉ USD trong quý I/2023.
Hàng loạt dấu hiệu cho thấy trong nửa đầu năm nay, thị trường du lịch nhập cảnh thực sự đã chạm đáy, thậm chí còn ảnh hưởng nhất định đến nền kinh tế trong nước. Dịch bệnh là chất xúc tác khiến du lịch nhập cảnh không phát triển, nhưng đã có một số manh mối từ trước khi dịch bệnh bùng phát.
Trong bảng xếp hạng quốc tế, năm 2016, lượng khách du lịch qua đêm quốc tế đến Trung Quốc đứng thứ 4 thế giới, nhưng điều đáng chú ý là trong số hơn 60 triệu người nhập cảnh, người Hong Kong chiếm 27,75 triệu, người Macau chiếm 5,22 triệu và người Đài Loan chiếm 5,29 triệu. Số lượng khách du lịch thực sự là người nước ngoài đến Trung Quốc là hơn 29 triệu (hơn 22 triệu là khách qua đêm), ít hơn so với Thái Lan.
Người nước ngoài không muốn đến Trung Quốc
Một vấn đề trực tiếp khiến du lịch nhập cảnh chậm phát triển là thâm hụt rất lớn. Năm 2017, doanh thu du lịch quốc tế của Trung Quốc chỉ đạt 123,4 tỉ USD. Nếu loại trừ mức chi tiêu của du khách đến từ Hong Kong, Macau và Đài Loan, mức chi tiêu của khách du lịch nước ngoài tại Trung Quốc chỉ 69,5 tỉ USD. So với mức 189,5 tỉ USD mà du khách Trung Quốc chi khi đi du lịch nước ngoài, mức thâm hụt lên tới hơn 100 tỉ USD.
Một số cơ quan truyền thông chỉ ra rằng việc thiếu khách du lịch quốc tế đến Trung Quốc một phần là do thiếu các chuyến bay đến Trung Quốc và dịch vụ của các hãng hàng không cho các tuyến Trung Quốc vẫn chưa trở lại mức trước khi có dịch.
Ví dụ, theo dữ liệu của Air China, năm 2019, số chuyến bay giữa Trung Quốc và Mỹ đã vượt quá 300 chuyến mỗi tuần, nhưng tính đến thời điểm hiện nay mới chỉ có 24 chuyến được khôi phục, tỷ lệ chưa bằng 10% giai đoạn trước dịch bệnh.
Ngoài ra, sau khi chiến sự ở Ukraine bùng phát, các hãng hàng không của nhiều quốc gia, trong đó có các hãng của Mỹ, đã ngừng các đường bay qua lãnh thổ Nga, dẫn đến gia tăng khoảng cách di chuyển, mất thêm thời gian và tăng chi phí nhiên liệu.
Tuy nhiên, các hãng hàng không Trung Quốc vẫn có thể bay qua không phận Nga, gây khó khăn cho việc tăng ca và giá vé máy bay vẫn rất cao.
Vé máy bay chỉ là một nguyên nhân khách quan
Xét từ các chuyến bay giữa Trung Quốc và Đức, theo trang tin Hàng không Dân dụng Trung Quốc ngày 2/7, hãng Lufthansa Đức cho biết số chuyến bay mùa hè ở Trung Quốc đã tăng lên hơn 40, tức gần 50% so với trước dịch bệnh, nhưng số người Đức đi Trung Quốc du lịch lại không hồi phục đến mức gần một nửa.
Ông Tiêu Tiềm Huy cho rằng dư luận chính thống hiện nay ở phương Tây ngày càng ác cảm với Trung Quốc, ông đã sử dụng một biểu đồ để minh họa tâm lý tiêu cực chung đối với Trung Quốc ở Mỹ từ năm 2005 đến năm 2022: “Có thể thấy rằng nó đã tăng lên 82 (%?), cái nhìn về Trung Quốc của họ rất tiêu cực”.
PEW, một công ty thăm dò ý kiến độc lập ở Mỹ, cũng chỉ ra rằng từ năm 2002 đến 2020 tại các nước phát triển lớn ở phương Tây, dư luận chính thống đối với Trung Quốc ngày càng trở nên tiêu cực.
Trước đó vào tháng 6, chính quyền Washington đã đưa ra cảnh báo người Mỹ xem xét lại việc đi du lịch Trung Quốc. Thái độ của chính phủ Mỹ đã thực sự có tác động lớn đối với một số khách du lịch.
Theo The Wall Street Journal, bà Peggy Goldman, người sáng lập và chủ tịch của công ty Friendly Planet Travel, một hãng du lịch ở bang Pennsylvania, từng đưa 1.500 khách du lịch đến Trung Quốc mỗi năm, cho biết công ty đã không nhận được đề nghị đi Trung Quốc nào kể từ sau đại dịch.
Khi nhóm của bà nghiên cứu những điểm đến mà mọi người đang tìm kiếm trên mạng, thì “phát hiện thấy Trung Quốc hiện ở vị trí cuối cùng”. Bà nói: “Có rất nhiều sự ác ý xung quanh chủ đề Trung Quốc.”
Công ty này hiện vẫn chưa đưa sản phẩm du lịch Trung Quốc trở lại các tuyến du lịch, nhưng Goldman nói bà tin rằng Trung Quốc cuối cùng sẽ được hoan nghênh trở lại.
Du lịch nhập cảnh giảm xuống mức đóng băng
Cho đến nay, Trung Quốc mới chỉ đơn phương miễn thị thực vô điều kiện cho 3 quốc gia: Singapore (nước đông người Hoa + thu hút đầu tư chính của Trung Quốc), Nhật Bản và Brunei.
Trong thời kỳ hậu dịch bệnh, Trung Quốc đã nối lại miễn thị thực cho khách du lịch Singapore, nhưng việc miễn thị thực cho khách Nhật Bản vẫn chưa được khôi phục.
Một số du khách nước ngoài phàn nàn quá trình xin visa Trung Quốc tốn nhiều thời gian và tiền bạc, làm giảm ham muốn tới đây du lịch. Trong khi hộ chiếu của du khách nước ngoài đến Trung Quốc chính (Nhật Bản, Hàn Quốc, Malaysia, Singapore, Mỹ, Australia, Canada) về cơ bản có thể đi đến hầu hết các quốc gia trên thế giới mà không cần thị thực.
Một cư dân mạng chỉ ra trên Zhihu: “Nếu một người Mỹ muốn đi du lịch đến Đông Á và không có sở thích cụ thể về điểm đến, anh ta sẽ chọn đến Hàn Quốc và Nhật Bản, hai nơi miễn thị thực chứ không tốn năng lượng để xin thị thực đến Trung Quốc”.
Điều đáng nói là đại đa số du khách nước ngoài trên thế giới đều được miễn thị thực nhập cảnh Hong Kong và Macau, nhiều du khách nước ngoài cũng nghĩ rằng họ đã đến Hong Kong và Macau thì cũng đã đến Trung Quốc, nên sẽ không lãng phí thời gian xin thị thực Trung Quốc đại lục.
Ngoài ra, có nhiều điểm du lịch ở Bắc Kinh chỉ chấp nhận đặt chỗ qua điện thoại di động. Nếu người nước ngoài không có số điện thoại di động Trung Quốc, họ không thể đặt lịch hẹn đến tham quan.
Giải quyết vướng mắc
Vào cuối tháng 7, cả WeChat và Alipay đều thông báo họ đã hoàn thành việc hỗ trợ dịch vụ cho người dùng nước ngoài sử dụng thanh toán qua di động ở Trung Quốc. Các vận động viên, du khách nước ngoài có thể sử dụng Alipay để mua đồ, đi taxi, tàu điện, mua vé vào cửa cảnh điểm trên toàn quốc một cách thuận lợi.
Về thị thực, ngày 3/8, Bộ Công an Trung Quốc họp báo, công bố thực hiện 26 biện pháp để đảm bảo phục vụ tốt hơn; trong đó viết: “Đối với người nước ngoài đến Trung Quốc để đàm phán làm ăn, trao đổi kinh doanh, lắp đặt và bảo trì máy móc, tham gia triển lãm, đầu tư…nếu quá muộn để xin thị thực vào Trung Quốc ở nước ngoài, có thể xin thị thực nhập cảnh tại cửa khẩu với thư mời của công ty và các tài liệu hỗ trợ.
Đồng thời, đối với những người có nhu cầu đi lại nhiều lần do công tác kinh doanh thương mại có thể đổi cấp thị thực công tác, thương mại nhập cảnh nhiều lần hiệu lực trong vòng 3 năm”.
Theo Bloomberg, đây là một phần trong nỗ lực thúc đẩy nền kinh tế phát triển của Trung Quốc. Trên thực tế, khách du lịch và doanh nhân nước ngoài đến Trung Quốc giảm đi đồng nghĩa với việc ít cơ hội hơn cho người nước ngoài thấy những gì đang diễn ra ở Trung Quốc và giao tiếp với người dân Trung Quốc, đây là một nhân tố quan trọng trong việc giảm bớt căng thẳng địa chính trị.
Mad Shaun cũng đề cập đến tình cảm không hữu hảo gần đây giữa hai nước. Ông thừa nhận rằng sự thù địch này thực tế là mật mã của sự giao lưu. Nhưng Shaun không thích điều này, ông cho rằng ý nghĩa của du lịch là để người ta trực tiếp trải nghiệm những điều tốt và xấu. “Những người đi du lịch nước ngoài đều cảm thấy như vậy.”
T.P