Một ngày sau khi Tổng thống Ukraine Zelensky tuyên bố thay thế Bộ trưởng Quốc phòng Oleksii Reznikov, ông Reznikov đã viết đơn xin từ chức. Có vẻ như ông ta đã chuẩn bị cho ngày này từ lâu và không có vẻ gì luyến tiếc.
Thật ra những lời đồn đoán về ông Bộ trưởng Quốc phòng sớm muộn cũng bị sa thải đã rộ lên từ mấy tháng nay. Trong đơn xin từ chức, Reznikov viết: “Tôi thật vinh hạnh khi được phục vụ người dân và quân đội Ukraine trong 22 tháng qua, giai đoạn khó khăn nhất trong lịch sử Ukraine hiện đại”.
Ông đưa ra đánh giá tổng quan về quãng thời gian ngắn ngủi trên cương vị lãnh đạo Bộ Quốc phòng Ukraine; ca ngợi sự kháng cự của Ukraine trước lực lượng Nga và nỗ lực vận động hành lang của Bộ Quốc phòng Ukraine, giúp Kiev nhận được nhiều viện trợ quân sự từ phương Tây.
Trong gần hai năm qua, Reznikov đã giúp Kiev nhận được hàng chục tỷ USD viện trợ quân sự từ phương Tây. Khoản viện trợ khổng lồ này đóng vai trò quan trọng giúp Ukraine đối phó với chiến dịch quân sự của Nga suốt một năm rưỡi qua, và dốc sức vào cuộc tổng phản công từ tháng 6/2023 đến nay.
Trong cuộc phản công, các lực lượng Ukraine đã xây dựng một kho vũ khí đáng kể gồm xe tăng, xe bọc thép và các loại vũ khí khác do Mỹ và các đồng minh NATO cung cấp nhằm thực hiện một “cú đấm thép” xuyên thủng các phòng tuyến của Nga. Tuy nhiên, Nga đã vận hành các hệ thống phòng thủ được xếp chồng lên nhau và có thể kéo dài vài chục km. Các hệ thống này đã tạo ra 8 lớp công sự nguy hiểm mà Ukraine phải trả giá bằng thiết giáp hạng nặng và binh lính nếu tìm cách vượt qua.
Vì lẽ đó, cuộc phản công của Ukraine ngày càng lún sâu vào thất bại.
Trở lại lý do khiến cho vị Bộ trưởng quốc phòng 56 tuổi mất chức là do để xảy ra nhiều vụ bê bối tham nhũng. Tệ nạn này chủ yếu liên quan đến việc mua sắm thiết bị và thực phẩm cho quân đội đất nước với giá tăng cao bất thường. Ngoài ra cũng có những thông tin cho rằng, có nhiều sai phạm trong các hợp đồng quân sự, tuyển quân. Hiện chính phủ bắt đầu tiến hành điều tra về tệ tham nhũng của các quan chức trong Bộ quốc phòng.
Theo số liệu của chính phủ, có thời điểm, số vũ khí trị giá 986 triệu USD mà Bộ Quốc phòng Ukraine đã ký hợp đồng đã không được giao đúng thời hạn quy định trong hợp đồng, nhiều lô vũ khí bị giao trễ hẹn từ một đến vài tháng. Có những khoản thanh toán vượt mức rất lớn, đặc biệt là các loại nhu yếu phẩm cơ bản cho quân đội, như trứng, đậu đóng hộp và áo ấm.
Hai quan chức của Bộ quốc phòng, gồm một thứ trưởng và một người đứng đầu bộ phận thu mua đã bị bắt giữ sau khi có báo cáo về giá trứng quá cao. Đầu năm 2023, ông Reznikov từng than phiền rằng, áp lực mà ông chịu đựng trong năm qua “khó mà đo lường chính xác, tuy nhiên, tôi không xấu hổ về bất cứ điều gì, lương tâm tôi tuyệt đối trong sạch”.
Điều mà dư luận quan tâm không chỉ là chuyện nhân sự, bởi Tổng thống Zelensky đã chọn được người thay thế là ông Rustem Umerov, 41 tuổi. Hiện ông này là Chủ tịch Quỹ Tài sản Nhà nước Ukraine. Ông Umerov lãnh đạo Quỹ này từ tháng 9/2022 và đóng vai trò quan trọng trong các đàm phán nhạy cảm thời chiến, như thỏa thuận ngũ cốc Biển Đen.
Chuyện thay ngựa giữa dòng khiến cho các tướng lĩnh và binh sĩ Ukraine không khỏi lo lắng. Quyết định sa thải Reznikov được đưa ra trong bối cảnh chiến sự Nga – Ukraine sắp tròn 600 ngày, nhưng chưa có dấu hiệu hạ nhiệt. Lối thoát bằng con đường hòa giải vẫn hoàn toàn bế tắc. Quân đội Ukraine liên tục thay đổi chiến thuật trong chiến dịch phản công bắt đầu từ tháng 6 đến này và liên tục kêu gọi phương Tây tiếp tục viện trợ.
Trong khi cấp dưới tỏ ra hoang mang thì Reznikop lại cảm thấy nhẹ nhõm như trút được gánh nặng. Ông nói: “Tôi không phải người muốn làm quan cả đời. Tôi không có tham vọng chính trị. Tổng thống biết kế hoạch của tôi và mong muốn của tôi”. Ông chua chát nói thêm: “Tôi xin từ chức vì không còn sức lực và khiếu hài hước để cười nhạo những người muốn tôi phải ra đi” (!).
Giữ thái độ lạnh lùng, Tổng thống Volodymyr Zelensky nói, việc cách chức Bộ trưởng Quốc phòng Oleksii Reznikov là nhằm chuẩn bị cho đợt cải tổ nhân sự lớn nhất kể từ khi Nga mở chiến dịch quân sự. “Ông Reznikov đã trải qua hơn 550 ngày xung đột Nga – Ukraine. Tôi tin rằng Bộ Quốc phòng cần những cách tiếp cận mới và các hình thức tương tác khác với cả quân đội và xã hội nói chung” – Tổng thống Zelensky nói.
Cần thay đổi người đứng đầu Bộ quốc phòng khi có bê bối tham nhũng là cần thiết. Nhưng thay vào lúc nào và thay bằng ai là một điều không đơn giản. Thế nhưng, Tổng thống đã quyết và Quốc hội sẽ quyết chỉ còn là thủ tục.
Một kết cục thuận lợi cho cuộc phản công của Ukraine sẽ ngày càng xa. Nó sẽ chỉ dừng lại ở những quyết tâm vội vã, thiếu cân nhắc tổng thể. Phương Tây chỉ cần lơi lỏng, dừng lại việc cung cấp tiền bạc, vũ khí là cuộc chiến sẽ kết thúc. Một kết thúc chả vui vẻ gì, nhưng còn hơn là tiếp tục kéo dài một cách vô nghĩa.
H.Đ