Cho đến nay, người chiến thắng trong cuộc đua xe điện toàn cầu không ai khác chính là Trung Quốc. Theo Diễn đàn Kinh tế Thế giới (IMF), nền kinh tế lớn thứ hai thế giới chiếm 64% khối lượng sản xuất xe điện vào năm 2022. Tuy nhiên, trước những phản ứng mạnh mẽ của Mỹ, châu Âu và nhiều khu vực khác, các chuyên gia cho rằng thế thống trị của Trung Quốc sắp kết thúc.
Trung Quốc “nắm đằng chuôi” chuỗi cung ứng pin xe điện
Trung Quốc hiện là một trong những nhà sản xuất pin LFP (lithium, sắt, phốt phát) lớn nhất được sử dụng trong nhiều xe điện. Trong đó, CATL là nhà sản xuất pin lớn nhất Trung Quốc và đã giúp nước này giành được vị trí dẫn đầu bằng cách đảm bảo pin LFP của họ có giá rẻ nhất có thể.
Cách tiếp cận đó trái ngược với các nhà sản xuất ô tô và pin ở Mỹ và châu Âu, vốn “ưu tiên hiệu suất chứ không phải khả năng chi trả”, ông Bill Russo, người từng là giám đốc điều hành Chrysler tại Trung Quốc, chia sẻ với Financial Times .
Ông nói thêm: “Những gì chúng tôi phát hiện ra ở Trung Quốc là điện khí hóa và dân chủ hóa xe điện ưu tiên khả năng chi trả của người tiêu dùng. Bằng cách làm cho nó rẻ hơn, Trung Quốc sẽ thắng”.
Được thành lập vào năm 2011, CATL đã vượt qua các đối thủ cạnh tranh từ Hàn Quốc, Mỹ và châu Âu để giành vị trí dẫn đầu với lượng pin hiện có được sử dụng trong 1/3 xe điện trên toàn cầu.
Chia sẻ với Business Insider, ông Ilaria Mazzocco, thành viên cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế ở Washington, cho hay: “Lợi thế rõ ràng” của Trung Quốc trong lĩnh vực này cũng phản ánh quyền kiểm soát của nước này đối với nhiều chuỗi cung ứng cần thiết để sản xuất pin.
Trong báo cáo tháng 7, Morgan Stanley cho biết “có tới 90% chuỗi cung ứng pin xe điện phụ thuộc vào Trung Quốc, trong đó hai công ty pin lớn nhất Trung Quốc kiểm soát hơn một nửa thị trường toàn cầu”.
Ngân hàng đầu tư này nói thêm rằng Trung Quốc thống trị “cơ sở hạ tầng lao động và sản xuất, cũng như khai thác các vật liệu quan trọng cần thiết để sản xuất xe điện”.
Ông Mazzocco cho hay “chúng ta đang hướng tới một thế giới nơi các chính phủ ngày càng quan tâm hơn đến chuỗi cung ứng tích hợp toàn cầu hóa”, đồng thời cho biết thêm đây “không phải là vấn đề đối với chính phủ Trung Quốc” khi họ thiết lập chuỗi cung ứng của mình.
Thận trọng khi đầu tư vào Trung Quốc
Tập đoàn Ford của Mỹ mới đây công bố kế hoạch sử dụng công nghệ CATL trong một nhà máy sản xuất pin mới trị giá 3,5 tỷ USD ở Michigan.
Tuy nhiên, một số thành viên quốc hội Mỹ lo ngại nhà máy này có thể khiến Ford phải phụ thuộc vào bí quyết sản xuất của Trung Quốc và gửi trợ cấp thuế của Mỹ sang Trung Quốc.
Tháng trước, Ford đã tạm dừng việc xây dựng cơ sở này trong bối cảnh các thành viên Nghiệp đoàn công nhân ngành ô tô Mỹ (UAW) đình công, mặc dù Chủ tịch nghiệp đoàn Shawn Fain nói rằng quyết định đó là một “mối đe dọa cắt giảm việc làm đáng xấu hổ, gần như không được che đậy của Ford”, Reuters đưa tin .
Mối lo ngại về việc sử dụng công nghệ pin của Trung Quốc phản ánh mối lo ngại rộng hơn trên toàn cầu về sự thống trị của Trung Quốc đối với thị trường pin xe điện, khi các chính phủ bắt đầu chặn đầu tư của Trung Quốc vào các mỏ và nhà máy.
Vào tháng 2, chính phủ Úc đã ngăn chặn Quỹ Yuxiao của Trung Quốc tăng cổ phần tại công ty khai thác đất hiếm Northern Minerals, vì lợi ích quốc gia, Reuters đưa tin.
Úc là nhà sản xuất lithium (nguyên liệu chính cho pin xe điện) lớn nhất thế giới và là nhà sản xuất chính các loại đất hiếm khác. Bộ trưởng Ngân khố Úc Jim Chalmers cho biết nước này sẽ có chọn lọc hơn về những người có thể đầu tư vào lĩnh vực khoáng sản của mình.
Ông Ariel Cohen, chuyên gia cấp cao tại Trung tâm Âu-Á của Hội đồng Atlantic, cho hay Ấn Độ thời gian gần đây cũng đã có những động thái nhằm “thách thức” ảnh hưởng của Trung Quốc và ông kỳ vọng nước này sẽ “chủ động hơn nhiều để bảo vệ ngành công nghiệp của chính họ và những người chơi khác trước sự cạnh tranh của Trung Quốc”.
Hồi tháng 7, các quan chức Ấn Độ đã từ chối kế hoạch của nhà sản xuất ô tô Trung Quốc BYD về việc xây dựng một nhà máy trị giá 1 tỷ USD ở Ấn Độ.
Phản ứng mạnh của Mỹ và châu Âu
Theo các nhà phân tích của Bernstein, sự thống trị trong chuỗi cung ứng của Trung Quốc cho phép nước này sản xuất pin rẻ hơn so với các đối thủ – ít hơn 60 triệu USD cho mỗi gigawatt giờ pin được sản xuất, thấp hơn nhiều so với 88 triệu USD của các nhà sản xuất Hàn Quốc, trong khi Panasonic của Nhật Bản chi 103 triệu USD.
Các đối thủ cạnh tranh về xe điện cũng đang tìm kiếm công nghệ mới để cạnh tranh với Trung Quốc, đặc biệt là trong bối cảnh doanh số bán xe điện chậm lại trong tháng 9, dẫn đến giá các vật liệu chính được sử dụng trong pin như lithium, niken và coban giảm.
Trong khi đó, Cohen nói rằng ông đặc biệt “lạc quan” về sự đổi mới của Mỹ. “Chính quyền Tổng thống Mỹ Biden đang mạnh tay cho hàng chục tỷ USD vào vấn đề này”, ông Cohen cho hay.
Châu Âu đang gặp khó khăn trong việc quyết định cách đối phó với xe điện nhập khẩu từ Trung Quốc, nhưng ông Cohen cho biết châu Âu hiện đang “phản ứng chậm theo hướng” của Mỹ.
Tháng trước, Liên minh châu Âu (EU) đã công bố một cuộc điều tra, trong đó Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen nói rằng “thị trường toàn cầu hiện đang tràn ngập ô tô điện Trung Quốc rẻ hơn” được bán với giá thấp giả tạo do “các khoản trợ cấp khổng lồ của nhà nước. Điều này đang bóp méo thị trường của chúng tôi”.
Cũng đã có những cuộc biểu tình ở Hungary, nơi CATL và Mercedes-Benz đang lên kế hoạch xây dựng một nhà máy pin trị giá 7,9 tỷ USD để sản xuất đủ năng lượng cho một triệu ô tô, do tác động môi trường của nó, theo Bloomberg. Đất nước này hiện ngập tràn nhà máy ô tô và nhà máy sản xuất pin vì chính phủ nước này đang đặt mục tiêu đưa Hungary trở thành nhà sản xuất xe điện lớn.
Ông Cohen cũng cho rằng cuộc bầu cử tổng thống Mỹ vào năm tới có thể ảnh hưởng đến lập trường của châu Âu. Nếu cựu Tổng thống Donald Trump trở lại Nhà Trắng có thể đẩy nhanh bất kỳ hành động nào của EU chống lại Trung Quốc vì Mỹ có thể sẽ “gây thêm áp lực lên châu Âu”.
“Trung Quốc có thể đã dẫn đầu thế giới trong cuộc đua xe điện, nhưng những ngày tháng đó đang dần được đếm ngược”, ông Cohen cho hay.
T.P