Khả năng sản xuất xe tăng, tên lửa và đạn pháo của Nga đã khiến phương Tây ngạc nhiên và gia tăng áp lực trên chiến trường Ukraine. Một số nhà quan sát phương Tây đặt ra câu hỏi rằng liệu Nga có thể duy trì năng lực sản xuất vũ khí trong bao lâu?
Nga dồn lực tăng tốc sản xuất vũ khí
Một số quan chức và nhà phân tích phương Tây cho rằng, số liệu sản xuất quân sự của Nga không phản ánh đúng thực tế và chưa nêu ra những thách thức mà Moscow đang phải đối mặt như thiếu lao động. Họ nói thêm rằng, việc Nga tăng cường sản xuất vũ khí có thể sẽ không bền vững vì làm hao mòn nguồn lực của nền kinh tế và sự sụt giảm số lượng vũ khí có thể khiến Moscow phải tìm đến vũ khí từ các đối tác như Iran, Trung Quốc.
“Nga đã thành công trong việc tăng cường sản xuất trong nhiều lĩnh vực quốc phòng. Nhưng tôi không biết Nga sẽ duy trì tốc độ đó trong bao lâu”, Oscar Jonsson, nhà nghiên cứu tại Đại học Quốc phòng Thụy Điển, cho biết.
Khả năng sản xuất vũ khí của Nga ngày càng trở nên quan trọng khi cuộc xung đột đã bước sang năm thứ ba và trong bối cảnh phương Tây chưa thể ngay lập tức tiếp tục cung cấp viện trợ cho Ukraine. Các chuyên gia quân sự cho rằng, việc Nga có nhiều đạn pháo hơn đã tạo cơ hội cho nước này chiếm ưu thế trên chiến trường và tiến tới giành quyền kiểm soát thành phố chiến lược Avdiivka. Quan chức quân đội Ukraine từng chia sẻ rằng, trên khắp phần lớn chiến tuyến phía Đông, số đạn pháo Nga bắn ra nhiều gấp 7 lần Ukraine.
Sau khi Nga triển khai chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine vào tháng 2/2022, Mỹ và châu Âu đã áp đặt một loạt lệnh trừng phạt nhằm gây khó khăn cho ngành công nghiệp vũ khí của Nga. Đáp lại, Nga đã nhanh chóng tăng cường nguồn lực vào ngành công nghiệp vũ khí. Năm 2023, Nga dành 21% tổng chi tiêu liên bang vào lĩnh vực quốc phòng, tăng từ mức gần 14% vào năm 2020. Ngân sách liên bang năm 2024 của Nga yêu cầu tỷ lệ chi tiêu cho quốc phòng trong năm nay thậm chí còn lớn hơn, ở mức 29%.
Nga cũng nhanh chóng thích ứng với các lệnh trừng bằng cách tìm nguồn cung ứng các linh kiện như vi mạch và thiết bị viễn thông của phương Tây mà Moscow không thể mua trực tiếp qua các nước khác.
Vào tháng 12/2023, Bộ trưởng Quốc phòng Sergei Shoigu cho biết, Nga đang sản xuất số lượng đạn dược gấp 17,5 lần, số lượng máy bay không người lái gấp 17 lần và số lượng xe tăng gấp 5,6 lần so với trước khi triển khai chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine.
Các quan chức phương Tây cho biết, Nga cũng đã tăng cường sản xuất tên lửa và các loại vũ khí khác. Sản lượng đạn pháo tăng từ 400.000 viên vào năm 2021 lên 600.000 viên vào năm 2025, nhiều hơn tổng sản lượng của Mỹ và EU, tình báo quân sự Estonia ước tính.
Mark Riisik, Phó giám đốc Cục Hoạch định Chính sách thuộc Bộ Quốc phòng Estonia, dự đoán, với sản lượng đạn pháo của Nga, với mức ước tính 2,5-5 triệu viên mỗi năm, Moscow có thể sản xuất hơn 4 triệu viên đạn pháo trong năm tới, chưa tính tới kho dự trữ với ít nhất hàng triệu viên đạn.
Theo một quan chức cấp cao của NATO, Nga có khả năng sản xuất vũ khí để duy trì hoạt động quân sự ở nước láng giềng từ 2-5 năm nữa với quy mô hiện tại. Hai cơ quan tình báo quân sự châu Âu cũng cho rằng, Nga có thể sản xuất đủ vũ khí để tiếp tục chiến dịch quân sự trong vài năm nữa.
Các nhà hoạch định chiến lược phương Tây bất ngờ trước năng lực sản xuất vũ khí của Nga. Những khoản đầu tư lớn vào quốc phòng ở Nga khiến các quan chức phương Tây lo ngại, cho rằng NATO đã đánh giá thấp năng lực duy trì chiến dịch quân sự dài hạn của Moscow.
Thách thức khi Nga duy trì năng lực sản xuất vũ khí
Theo một phân tích về số liệu thống kê của Nga từ Ngân hàng Trung ương Phần Lan, sản lượng từ một số ngành công nghiệp liên quan đến quân sự của Nga, bao gồm các sản phẩm quang học và kim loại chế tạo, đã tăng gấp đôi kể từ khi xung đột bùng phát.
Tuy nhiên, Ngân hàng Trung ương Phần Lan kết luận rằng việc tăng sản lượng và mức chi tiêu quân sự tổng thể của Nga có thể không bền vững do sự hao hụt về đầu tư, nhân lực và vật chất từ các lĩnh vực khác của nền kinh tế Nga.
Phân tích của Ngân hàng Trung ương Phần Lan cũng cho thấy phần lớn sự gia tăng sản lượng liên quan đến quốc phòng là ở các sản phẩm công nghệ thấp, như thép chế tạo, chứ không phải các sản phẩm phức tạp hơn như chất bán dẫn, mà Nga vốn phụ thuộc vào các nhà cung cấp nước ngoài.
Trong khi Nga có thể né tránh các lệnh trừng phạt đối với một số sản phẩm thì các linh kiện chuyên dụng khác mà Nga mua từ phương Tây, chẳng hạn như hệ thống quang học của xe tăng, lại khó mua hơn nhiều thông qua bên thứ ba.
Một số nhà phân tích đã đặt câu hỏi về sản lượng vũ khí của Nga. Chẳng hạn, số liệu sản lượng của Nga không phân biệt giữa xe bọc thép mới được sản xuất và các mẫu cũ từ kho dự trữ và tân trang lại.
Theo ước tính của Michael Gjerstad, nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế, dựa trên các hình ảnh vệ tinh trước và sau khi xung đột nổ ra, năm 2023, Nga đã đưa ít nhất 1.200 xe tăng cũ ra khỏi kho dự trữ. Điều đó có nghĩa là Nga đã sản xuất khoảng 330 xe tăng mới vào năm ngoái, nhưng con số thực tế có thể thấp hơn.
Chuyên gia Gjerstad trích dẫn hình ảnh do Planet Labs PBC cung cấp cho thấy, có tới 200 xe tăng ở bên ngoài nhà máy sản xuất xe tăng Omsktransmash ở Omsk, mặc dù nhà máy đã không sản xuất xe tăng mới trong vài năm trước khi xung đột Nga – Ukraine bùng phát.
Chuyên gia tư vấn quốc phòng Nicholas Drummond cho rằng, những chiếc xe tăng này trông giống như T-62, vốn không được sản xuất từ những năm 1970 và T-54/55, được thiết kế lần đầu tiên sau Thế chiến thứ hai.
Theo Wall Street Journal, Nga chưa lên tiếng bình luận về sản lượng và chất lượng vũ khí của nước này.
Nga cũng tăng cường dự trữ đạn pháo cũ. Theo Viện Dịch vụ Thống nhất Hoàng gia (RUSI), một cơ quan cố vấn của Vương quốc Anh, kho dự trữ đạn pháo của Nga hiện có khoảng 3 triệu viên, phần lớn trong số đó đã khá cũ.
RUSI và các nhà phân tích khác cho rằng sản lượng đạn dược trong nước của Nga có thể sẽ không đủ để chiến đấu lâu dài với Ukraine, nghĩa là Moscow sẽ phải nhận thêm nguồn cung từ các đối tác nước ngoài. Các nhà phân tích cho biết Triều Tiên, Iran và Belarus đã cung cấp đạn dược cho Nga.
Bộ trưởng Quốc phòng Hàn Quốc Shin Won-sik gần đây nói rằng, các nhà máy sản xuất vũ khí của Triều Tiên đang hoạt động hết công suất để cung cấp cho Nga. Theo ông Shin Won-sik, Triều Tiên có thể đã chuyển cho Nga khoảng 3 triệu viên đạn pháo 152mm, kể từ tháng 9/2023.
T.P