Trong hơn 2 năm kể từ khi xung đột Nga-Ukraine bùng phát, giới chức phương Tây và nhiều chuyên gia thường dự đoán rằng Nga “sắp cạn tên lửa”. Nhưng thực tế đã chứng minh điều ngược lại.
Nga đã tiến hành cuộc tấn công tên lửa quy mô lớn vào các thành phố của Ukraine đêm 7-8/5, sau hai tuần tạm dừng. Nếu định nghĩa các cuộc tập kích quy mô lớn là những cuộc tấn công liên quan đến máy bay ném bom chiến lược và phóng hơn 10 tên lửa, thì đây là vụ oanh tạc thứ 15 của Nga vào Ukraine kể từ đầu năm nay.
Cùng thời kỳ năm 2023, Nga tiến hành 9 cuộc tấn công tên lửa quy mô lớn vào Ukraine. Sự khác biệt là rất rõ ràng.
Hơn nữa, số liệu thống kê tổng thể về số lượng tên lửa đã phóng, cho thấy, so với những tháng đầu năm 2023, Nga đã tăng gần gấp đôi cường độ tấn công bằng tên lửa tầm ngắn và tầm trung. Tổng cộng có 466 tên lửa đã được sử dụng từ ngày 1/1 đến ngày 9/5/2023 và hơn 800 tên lửa đã được phóng trong cùng kỳ năm nay.
Số liệu thống kê về việc Nga sử dụng UAV Shahed cho thấy, số lượng đã tăng gấp 4 lần: 425 từ ngày 1/1-9/5/2023 và 1664 trong cùng kỳ năm 2024.
Nga có bao nhiêu tên lửa tầm xa?
Theo Cơ quan Tình báo Quốc phòng Ukraine (DIU), tính đến tháng 4/2024, Nga có khoảng 950 tên lửa chiến lược-chiến thuật (tầm bắn trên 350 km).
Trước đó, Phó Giám đốc DIU Vadym Skibitskyi nói rằng, Nga sản xuất khoảng 115-130 tên lửa chiến lược mỗi tháng.
Dữ liệu nguồn mở cho thấy Nga đã phóng khoảng 200 tên lửa tầm ngắn và tầm trung vào Ukraine mỗi tháng kể từ đầu năm nay (không bao gồm tên lửa S-300/400 và bom dẫn đường). Đánh giá theo tốc độ sản xuất và số lượng tên lửa được phóng, có thể dự đoán rằng kho dự trữ của Nga sẽ cạn kiệt; nhưng thực tế không như vậy.
Hồi tháng 1, DIU báo cáo rằng ngoài 115-130 tên lửa chiến lược mỗi tháng, Nga cũng sản xuất tên lửa chiến lược-chiến thuật (như Kh-31, Kh-59… tầm bắn từ 100-400 km) với số lượng tương đương.
Những dữ liệu này có thể đưa ra câu trả lời về lý do tại sao Nga phóng nhiều tên lửa hơn trước và vì sao kho dự trữ của nước này vẫn chưa cạn kiệt.
Những thay đổi trong chiến thuật tập kích mùa đông
Mùa thu năm 2023, hầu hết các chuyên gia cho rằng Nga sẽ tập trung vào cơ sở hạ tầng năng lượng của Ukraine giống như mùa đông năm trước đó. Tuy nhiên, thực tế không như những gì họ nhận định.
Trong những tháng mùa đông, Nga chủ yếu nhắm mục tiêu vào các cơ sở công nghiệp và các công ty quốc phòng của Ukraine. Khi mùa đông sắp kết thúc, lực lượng Nga bất ngờ thay đổi chiến thuật và bắt đầu nhắm vào lĩnh vực năng lượng của Ukraine.
Vì sao Nga thay đổi chiến lược như vậy?
Nga đã liên tiếp tấn công để làm suy yếu khả năng phòng không của Ukraine kể từ đầu năm 2024 trong bối cảnh các gói viện trợ từ phương Tây bị trì hoãn. UAV Shahed xuất hiện ở Ukraine gần như hàng ngày, nhưng nhiệm vụ của chúng không phải là tấn công các mục tiêu cụ thể mà là nhằm đánh lạc hướng phòng không Ukraine.
Với việc Nga đã thiết lập cơ sở sản xuất UAV Shahed ở Tatarstan vào mùa hè năm ngoái và lên kế hoạch sản xuất 6.000 UAV vào mùa hè năm 2025, không có lý do gì để dự đoán họ sẽ thiếu UAV. (Tatarstan cách vùng chiến sự ở Ukraine hơn 1.000km).
Nga vẫn tích cực tìm kiếm và phá hủy các hệ thống phòng không của Ukraine cùng thời điểm tiến hành các cuộc tấn công bằng UAV Shahed.
Nga sử dụng các tên lửa chiến lược-chiến thuật như Kh-31 hay Kh-59 cho mục đích như vậy. Những tên lửa này, mặc dù có tầm bắn tương đối ngắn (từ 100-300 km tùy biến thể), được sử dụng chủ yếu để tấn công các cơ sở phòng không và đặc biệt là các trạm radar, vốn cần phải bị phá hủy trước hoặc trong các cuộc tấn công quy mô lớn.
“Kh-31 là tên lửa chống radar điển hình, trong khi Kh-59 có thể được phóng từ hầu hết các loại máy bay Sukhoi. Vì thế, bất cứ khi nào có thể, lực lượng Nga sẽ sử dụng chúng để tấn công các thành phố tiền tuyến”, chuyên gia hàng không Valerii Romanenko nói với Ukrainska Pravda.
Đầu năm 2023, số lượng các cuộc tấn công liên quan đến tên lửa chiến lược-chiến thuật của Nga chỉ đếm trên đầu ngón tay. Trong khi đó, chỉ tính từ tháng 1/2024, Nga đã sử dụng hơn 100 tên lửa Kh-59.
Nga thay đổi cách sử dụng tên lửa tầm xa
Cách tiếp cận của Nga đối với các loại vũ khí tầm xa hơn cũng đã thay đổi.
Năm 2023, vũ khí tầm xa chính được Nga sử dụng là tên lửa Kh-101 và Kalibr. Năm 2024, tình hình đã khác. Sự khác biệt chủ yếu liên quan đến việc sử dụng tên lửa Kalibr.
Theo Bộ Tư lệnh Không quân Ukraine, từ đầu năm 2024, Nga phóng chưa đến 20 tên lửa Kalibr (3 quả vào tháng 1, 5 quả vào tháng 2, tháng 3 không có tên lửa nào, 7 quả vào tháng 4 và 4 vào tháng 5). Tổng cộng, kể từ tháng 2/2022, Nga đã phóng hơn 800 tên lửa Kalibr vào Ukraine.
Tình báo Quốc phòng Ukraine cho biết, Nga hiện có khoảng 270 quả tên lửa Kalibr nên không thiếu loại đạn dược này.
Vậy vì sao chúng ít được sử dụng hơn trước?
Phương tiện chính phóng tên lửa Kalibr là tàu chiến và tàu ngầm, nhưng chúng hiếm khi được Nga sử dụng sau các cuộc tấn công của lực lượng Ukraine nhằm vào Hạm đội Biển Đen. Chẳng hạn, hiện tại chỉ có 2 tàu mang tên lửa Kalibr ở Biển Đen với tổng cộng 12 quả.
Theo ông Valerii Romanenko, một vấn đề khác với tên lửa Kalibr là chúng dễ bị đánh chặn hơn.
“Tên lửa Kalibr đơn giản hơn Kh-101. Kh-101 có khả năng cơ động tốt hơn và được trang bị mồi bẫy nhiệt. Theo thống kê, tỷ lệ tên lửa Kalibr bị đánh chặn khá cao nên tôi cho rằng đây là lý do Nga không sử dụng loại tên lửa này nhiều”, chuyên gia Romanenko nhận định.
Nga đã thay thế Kalibr bằng loại tên lửa khác. Cụ thể, Moscow chuyển sang sử dụng tên lửa đạn đạo và hành trình Iskander, số lượng trên 200 và kho dự trữ có thể được bổ sung 40 quả mỗi tháng.
Nga cũng sử dụng tên lửa hành trình siêu thanh 3M22 Zircon. Việc sử dụng tên lửa này được ghi nhận lần đầu tiên vào tháng 2/2024 trong cuộc tấn công của Nga vào Khu vực Kiev. Tình báo Quốc phòng Ukraine cho rằng hiện Nga có 40 tên lửa Zircon, với khả năng bổ sung thêm 10 quả mỗi tháng.
“Trên thực tế, tên lửa Zircon vẫn đang trong quá trình thử nghiệm chiến đấu. Dù là tên lửa siêu thanh nhưng nó cũng là tên lửa hành trình và việc kết nối với vệ tinh chỉ được thực hiện khi nó giảm tốc độ xuống Mach 3-4 (Mach 1 tương đương với tốc độ 1.225 km/h). Nhưng khi đó độ chính xác có thể bị giảm xuống”, ông Romanenko giải thích.
Việc giảm tốc độ ở giai đoạn cuối của hành trình bay khiến Zircon trở thành mục tiêu dễ bị đánh chặn hơn đối với các hệ thống phòng không mặt đất thuộc lớp Patriot. Việc đánh chặn Kinzhal khó hơn nhưng Nga ít khi sử dụng tên lửa này do số lượng không nhiều.
Cuối mùa đông, Nga bắt đầu sử dụng tên lửa Kh-69 trong các cuộc tập kích. Đây là phiên bản sửa đổi của Kh-59. Theo tình báo quốc phòng Ukraine, Kh-69 được sử dùng trong cuộc tấn công vào Nhà máy Nhiệt điện Trypillia.
Các biến thể trước đây của Kh-59 đã được tăng tầm bắn lên 250-280 km, trong khi Kh-69 có thể tiếp cận mục tiêu ở khoảng cách lên tới 400 km.
Trong hơn 2 năm kể từ khi phát động chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine, giới chức Ukraine và phương Tây cũng như nhiều chuyên gia thường dự đoán rằng Nga “sắp cạn tên lửa”. Nhưng thực tế đã chứng minh điều ngược lại.
Việc bố trí các hệ thống phòng không tiên tiến trên khắp Ukraine vẫn là giải pháp khả thi nhất để đối phó với các cuộc tấn công tầm xa của Nga.
T.P