Có một tin vui về Biển Đông, Philippines và Trung Quốc đã đồng ý “xuống thang” căng thẳng. Tin vui này không chỉ có hai nước mà nói rộng ra, tất cả các nước/vùng lãnh thổ có tranh chấp đều bày tỏ hoan nghênh động thái này.
Chẳng là hôm 2/7 vừa qua, Philippines và Trung Quốc đã tổ chức cuộc họp “Cơ chế Tham vấn Song phương – BCM” đầu tiên về Biển Đông sau sự cố Bãi Cỏ Mây. Thông tin lan truyền từ Manila, khi kết thúc cuộc họp, Bắc Kinh đồng ý “xuống thang”.
Vì sao phải xuống thang? Vì rằng suốt mấy tháng qua Bắc Kinh và Manila cùng đổ lỗi cho nhau leo thang căng thẳng, nhưng chẳng bên nào tự nhận mình là người bắc thang. Philippines chỉ trích hải cảnh Trung Quốc mang theo dao, búa và đã hành động ngông cuồng tấn công vào lực lượng dân quân biển của Philippines.
Ngược lại, Bắc Kinh cáo buộc hành động tiếp tế cho tàu của Philippines trên bãi cạn Sabin đã làm suy yếu hòa bình và ổn định trên Biển Đông. Đại diện phía Trung Quốc nói rằng họ đã “theo dõi và giám sát toàn bộ quá trình” các tàu tuần duyên Philippines chuyển nhân sự và vật liệu cho con tàu trên bãi Sabin.
Bãi cạn Sabin nằm cách tỉnh Palawan của Philippines 200 km, tọa lạc ở quần đảo Trường Sa, thuộc chủ quyền Việt Nam. Sabin là nơi tập trung của các tàu thực hiện nhiệm vụ tiếp tế cho quân đội Philippines đồn trú trên xác tàu chiến ở bãi Cỏ Mây cũng thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam.
Bãi Sa bin là đối tượng tranh chấp giữa Việt Nam, Đài Loan, Philippines và Trung Quốc. Hiện chưa rõ nước nào thực sự kiểm soát rạn vòng này. Chỉ biết rằng, Trung Quốc đã tăng cường sự hiện diện tại bãi Sa bin thông qua việc cho tàu tuần tra và đặt một ụ nổi ở đây, dù bị Philippines kiên quyết phản đối.
Bên cạnh đó, khu vực bãi Cỏ Mây cũng là nơi ghi nhận một loạt sự cố va chạm giữa Manila và Bắc Kinh trong suốt thời gian qua.
Cuộc họp bàn cách “xuống thang” diễn ra tại Manila với sự tham dự của thứ trưởng Ngoại Giao Philippines Theresa Lazaro và người đồng cấp Trung Quốc Trần Hiểu Đông. Thông tin của cả hai bên là, đã có những cuộc thảo luận “thẳng thắn và mang tính xây dựng”.
Manila và Bắc Kinh cùng cam kết giảm căng thẳng mà “không làm ảnh hưởng quan điểm”. Mặc dù thừa nhận có những “tiến bộ” đáng kể trong việc tìm ra các giải pháp nhằm quản lý tình hình khu vực, nhưng đôi bên cho rằng, “còn nhiều điểm khác biệt lớn”. Sắp tới cần tiếp tục thảo luận “tìm kiếm giải pháp chung có thể chấp nhận được”.
“Cơ chế Tham vấn Song phương – BCM ” được thành lập từ năm 2016. Và đây không phải lần đầu Manila và Bắc Kinh ngồi lại thảo luận với nhau. Hồi tháng Giêng năm 2024, tại Thượng Hải, hai bên đã họp lần thứ 8 và cũng nhất trí rằng, cùng nhau cải thiện liên lạc “giữa bộ Ngoại Giao và lực lượng tuần duyên giữa hai nước”.
Quan điểm chung của cả hai bên là: Các tranh chấp ở Biển Đông không phải là toàn bộ mối quan hệ song phương. Việc duy trì liên lạc thường xuyên và đối thoại thẳng thắn sẽ là cách tốt nhất để duy trì hòa bình và ổn định trên biển.
Ngay từ cuộc gặp mặt Tháng Giêng, các nhà ngoại giao đã nói chắc như đinh đóng cột: Nhất trí cải thiện hơn nữa cơ chế liên lạc trên biển. Giải quyết hợp lý các xung đột và khác biệt trên biển thông qua tham vấn hữu nghị, xử lý kịp thời các tình huóng khẩn cấp.
Các văn bản hợp tác còn nóng hổi nhưng rất tiếc đã không đi vào cuộc sống, mà nhiều vấn đề còn căng thẳng hơn. Ngay như cuộc họp hôm 2/7, nó diễn ra vài tuần sau vụ hải cảnh Trung Quốc có những hành động “hung hăng và bất hợp pháp” ngăn chặn lực lượng Philippines đến tiếp tế cho các binh sĩ đồn trú trên tầu mắc cạn BRP Sierra Madre, thực chất là một đống sắt rỉ, ở Bãi Cỏ Mây.
Vào dịp đại diện hai nước bàn cách hạ hỏa, Ngoại trưởng Tòa Thánh Vatican, Đức Tổng giám mục Paul Richard Gallagher tới thăm Philippines. Ông kêu gọi một giải pháp hòa bình thật sự cho các cuộc xung đột, chứ không phải là những “tham vấn” mang tính lễ nghi, hình thức, một kiểu vuốt ve, xoa đầu nhau. Như thế chả khác nào hạ thang rồi lại bắc thang, lần sau cao hơn lần trước.
H.Đ