Đòn trừng phạt kinh tế của Mỹ chính là sức ép ghê gớm đối với Trung Quốc. Thực ra thì Bắc Kinh đã tính đến khả năng Washington sẽ cản phá khi xuất khẩu các mặt hàng công nghiệp lưỡng dụng sang Nga và các nước khác. Thế nhưng vì những cam kết hợp tác chiến lược và vì lợi ích kinh tế quá lớn nên Trung Quốc vẫn phải dấn tới.
Các mặt hàng xuất khẩu lưỡng dụng đó dùng cho hai mục đích, được định nghĩa “những hàng hóa, công nghệ và dịch vụ có cả mục đích dân sự lẫn quân sự, hoặc có thể nâng cao tiềm lực quân sự, đặc biệt là có thể được sử dụng để thiết kế, phát triển, sản xuất hoặc sử dụng vũ khí hủy diệt hàng loạt và phương tiện vận chuyển của chúng, bao gồm cả tài liệu kỹ thuật và dữ liệu liên quan”.
Nếu đúng như thế thế thì quá nguy hiểm! Nó sẽ nuôi dưỡng mầm mống chiến tranh, duy trì chiến tranh, hòa bình sẽ chỉ là lời kêu gọi trên đầu lưỡi. Vì thế khi Mỹ tuyên bố phải mạnh tay với việc cung cấp vũ khí trá hình này thì phương Tây nhất loạt ủng hộ.
Hôm 17/10, Mỹ đã công bố các lệnh trừng phạt mới đối với Công ty Cổ phần Động cơ Hàng không Lâm Ba Hạ ở Hạ Môn, Công ty TNHH Công nghệ Vector Hồng Thố ở Thâm Quyến. Cùng trong “gói trừng phạt” này còn có TSK Vektor của Nga, vì đơn vị này đã tham gia thiết kế, sản xuất và vận chuyển các máy bay không người lái, gây ra thương vong lớn ở Ukraine.
Dịp này Mỹ cũng đưa hơn 20 thực thể, bao gồm 6 công ty Trung Quốc vào danh sách đen thương mại. Các công ty này bị nghi ngờ hỗ trợ các chương trình phát triển vũ khí và máy bay không người lái của Iran và Pakistan, cũng như giúp đỡ Nga trong cuộc chiến ở Ukraine. Bộ Thương mại Mỹ cho biết, việc làm này đã tham gia vào “các chương trình vũ khí đáng lo ngại”, hoặc trốn tránh các lệnh trừng phạt và kiểm soát xuất khẩu của Mỹ.
Phân tích dữ liệu hải quan của Trung Quốc từ Quỹ Carnegie cho thấy, Bắc Kinh đã xuất khẩu hàng hóa được gọi là lưỡng dụng trị giá hơn 300 triệu USD mỗi tháng sang Nga. Đáng lưu ý, những hàng hóa này vừa có mục đích thương mại vừa có mục đích quân sự.
Với những bằng cớ xác đáng, lập tức Nhà Trắng ra tay với Trung Nam Hải. Đương nhiên, Trung Quốc bị thiệt hại nặng và phải tìm cách đối phó. Các doanh nghiệp xuất khẩu của Trung Quốc như những con rùa phải tụt cổ vào trong chiếc mai kiên cố.
Và thế là, chính quyền Bắc Kinh đã kịp trở tay. Ngày 22/10, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đến Kazan, Nga tham dự hội nghị BRICS, thì vào ngày 19/10, Thủ tướng Lý Khắc Cường đã ký quyết định nóng. Quyết định này quy định về việc “kiểm soát xuất khẩu hàng hóa lưỡng dụng của nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa”, có hiệu lực từ ngày 1/12/2024. Công tác kiểm soát xuất khẩu đặc biệt lưu ý việc chuyển giao hàng hóa lưỡng dụng từ Trung Quốc ra nước ngoài.
Theo đó, “việc xuất khẩu hàng hóa lưỡng dụng và các hoạt động liên quan phải tuân thủ pháp luật và không được gây tổn hại đến an ninh và lợi ích quốc gia”. Nếu có sự vi phạm các yêu cầu quản lý đối với người sử dụng cuối hoặc mục đích cuối cùng, có thể gây nguy hại đến an ninh và lợi ích quốc gia, hoặc sử dụng hàng hóa lưỡng dụng cho mục đích khủng bố, các cơ quan quản lý thương mại của Hội đồng Nhà nước có thể quyết định đưa họ vào danh sách kiểm soát”.
Vậy là xong. Xong về mặt hình thức. Rằng phía Trung Quốc đã rút kinh nghiệm nghiêm túc. Mỹ và các quốc gia liên quan cần có thái độ hành xử đúng, chấm dứt ngay việc áp đặt các lệnh trừng phạt đối với Trung Quốc.
Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc tuyên bố hùng hồn: “Trung Quốc luôn có thái độ thận trọng và có trách nhiệm trong việc xuất khẩu sản phẩm quân sự, và kiểm soát nghiêm ngặt việc xuất khẩu hàng hóa lưỡng dụng”. Thế nhưng không ai còn lạ gì sự ra đời của “Quy định về kiểm soát xuất khẩu hàng hóa lưỡng dụng” chỉ vì cái gân gà nuốt không trôi. Chỉ vì việc xuất khẩu hàng hóa lưỡng dụng sang Nga và Iran, với số lượng lớn đã bị lộ tẩy.
Liệu rồi việc xuất khẩu hàng hóa quân sự lưỡng dụng từ Trung Quốc sang Nga, Iran sắp tới sẽ ra sao? Thật ra văn bản quy định nêu trên của Trung Quốc chỉ là cách “rút củi đáy nồi”. Hôm16/10, Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường và Thủ tướng Nga Mikhail Vladimirovich Mishustin đã công bố kế hoạch mở rộng hợp tác Hội nghị Thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) ở Islamabad, Pakistan. Tiếp đó, chuyến đi của ông Tập Cận Bình đến Kazan cũng đã có những thảo luận với ông Putin về việc tăng cường hợp tác. Sự hợp tác xuất khẩu các mặt hàng lưỡng dụng sẽ không thể thiếu, vì đó mới là thứ mà Nga, Iran đang cần.
Nếu tinh ý, đọc kỹ bản Quy định, chúng ta thấy, nó được bổ sung các biện pháp thuận lợi, như: “Các doanh nghiệp xuất khẩu không cần đăng ký trước cho việc xuất khẩu hàng hóa lưỡng dụng, mà có thể trực tiếp xin cấp phép xuất khẩu. Đối với những trường hợp xuất khẩu nhất định, chẳng hạn như sửa chữa hoặc tham gia triển lãm, doanh nghiệp xuất khẩu có thể “nhận chứng từ xuất khẩu bằng cách điền vào thông tin đăng ký”, tự mình khai báo xuất khẩu.
Chính là “lỗ hổng” lớn được tạo ra một cách có chủ ý.
Dẫu sao thì Mỹ cũng đã thắng một bước. Sức ép từ Mỹ vẫn khiến chính quyền Bắc Kinh và các doanh nghiệp phải dè chừng. Điều đó một lần nữa chứng minh rằng, Mỹ và phương Tây chỉ có thể chiến thắng khi Trung Quốc thất bại. Thất bại ở đây là chịu thiệt hại lớn về kinh tế và bị vạch trần âm mưu con dao nhọn giấu trong chiếc bánh.
H.Đ