Gia tộc cựu Tổng thống Bashar al-Assad ở Syria được cho là tích lũy hàng tỉ USD tài sản trong suốt nửa thế kỷ cầm quyền.
Tờ Wall Street Journal đưa tin, cuộc săn lùng trên phạm vi toàn cầu đã chính thức khởi động nhằm tìm kiếm hàng tỉ USD tài sản mà gia tộc Assad bí mật tích trữ trong suốt nửa thế kỷ cầm quyền. Từ các khu bất động sản đắt đỏ ở Nga, khách sạn boutique tại Vienna, đến phi cơ riêng tại Dubai – đế chế tài sản của gia tộc Assad đang bị đưa vào tầm ngắm.
Gia tộc Assad: Từ quyền lực đến “Kế hoạch B”
Ông Hafez al-Assad, cha của ông Bashar al-Assad, từng nắm quyền lực tối cao tại Syria từ năm 1970. Trong suốt 30 năm cầm quyền, ông đã đặt nền móng cho một mạng lưới tài chính bí mật, dựa vào người thân để che giấu tài sản tại nước ngoài. Sau khi ông Hafez qua đời năm 2000, ông Bashar al-Assad tiếp quản và tiếp tục mở rộng khối tài sản khổng lồ này.
Một số tài sản lớn được phát hiện gần đây bao gồm biệt thự sang trọng ở Dubai, khách sạn cao cấp ở châu Âu và các khoản đầu tư ẩn danh tại Nga. Andrew Tabler, cựu quan chức Nhà Trắng, nhận định: “Họ đã chuẩn bị kỹ cho cuộc sống lưu vong và có kế hoạch B để rửa tiền từ lâu trước khi bạo loạn nổ ra”.
Dù ông Bashar al-Assad tháo chạy khỏi Syria tới Nga vào ngày 8.12, kết thúc 24 năm nắm quyền, gia tộc Assad vẫn tiếp tục gây tranh cãi khi quyền lực tan rã nhưng tài sản của họ lại nằm rải rác khắp thế giới.
Hệ thống làm giàu từ tham nhũng và ma túy
Báo cáo của Bộ Ngoại giao Mỹ năm 2022 ước tính tài sản của gia tộc Assad có thể dao động từ 1 đến 12 tỉ USD, phần lớn tích lũy qua độc quyền nhà nước và buôn bán ma túy, đặc biệt là captagon – loại amphetamine mang lại lợi nhuận khổng lồ cho chế độ trong giai đoạn bị trừng phạt kinh tế.
Điển hình là Maher al-Assad, em trai ông Bashar, chỉ huy Sư đoàn Thiết giáp số 4 và điều hành mạng lưới buôn lậu captagon ra khắp Trung Đông. Tổ chức nghiên cứu kinh tế của Syria cho biết hoạt động này từng mang về trung bình 2,4 tỉ USD mỗi năm trong giai đoạn 2020-2022.
Ngoài ma túy, mối quan hệ thân cận giữa gia tộc Assad và gia đình Makhlouf cũng đóng vai trò quan trọng. Rami Makhlouf, anh em họ của Bashar, từng là “két sắt” của chế độ với tài sản ước tính lên đến 10 tỉ USD. Ông ta đầu tư vào ngân hàng, truyền thông và viễn thông, trở thành mục tiêu trừng phạt của Mỹ từ năm 2008.
Tuy nhiên, mối quan hệ này đã đổ vỡ vào năm 2020, khi Bashar al-Assad ra tay thâu tóm tài sản của Rami trong nước, một phần vì hình ảnh xấu của gia đình Makhlouf khi các con trai ông khoe cuộc sống xa hoa ở Dubai.
Cuộc chiến pháp lý truy tìm tài sản
Giới luật sư nhân quyền và các tổ chức quốc tế đang nỗ lực lần theo dấu vết khối tài sản khổng lồ của gia tộc Assad. Một tòa án ở Paris năm 2019 từng đóng băng 95 triệu USD bất động sản của Rifaat al-Assad, chú của ông Bashar. Tòa án kết luận số tài sản này có được nhờ rửa tiền công quỹ.
Dù vậy, việc truy tìm và thu hồi tài sản vẫn đầy rẫy khó khăn. William Bourdon, luật sư nhân quyền nổi tiếng, nhấn mạnh rằng những khoản tiền giấu trong các “thiên đường thuế” như Dubai sẽ khó thu hồi hơn cả.
Bài học từ việc tìm kiếm tài sản của các nhà lãnh đạo như Saddam Hussein của Iraq hay Muammar Gaddafi của Libya cho thấy cuộc chiến pháp lý này có thể kéo dài hàng năm trời.
Trong khi đó, câu hỏi ai sẽ sở hữu những tài sản thu hồi được vẫn còn bỏ ngỏ, khi Syria hiện rơi vào tình trạng hỗn loạn với các phe phái đối lập tranh giành quyền lực.
Cuộc săn lùng “kho báu tỉ USD” của gia tộc Assad sẽ còn kéo dài và đầy thách thức. Một số người dân Syria đang tự mình giải quyết vấn đề, họ cướp phá một cung điện lộng lẫy của gia tộc Assad, lấy đi đồ đạc. Một số người đã quay video về chính mình trong một gara đầy siêu xe của ông Assad, bao gồm cả Aston Martins và Lamborghini.
T.P