Theo các nhà quan sát, quyết định áp thuế chống bán phá giá tạm thời đối với thép Trung Quốc là một bước đi chiến lược chủ động bảo vệ ngành sản xuất trong nước trước sức ép thương mại ngày càng gia tăng của Việt Nam.
Ngày 21/2/2025, Bộ Công Thương Việt Nam chính thức công bố quyết định áp thuế chống bán phá giá tạm thời đối với thép cán nóng nhập khẩu từ Trung Quốc, với mức thuế dao động từ 19,38% đến 27,83%.
Việc áp thuế chống bán phá giá tạm thời có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Nó cho thấy Việt Nam không vội vàng đưa ra một quyết định vĩnh viễn mà vẫn để ngỏ khả năng điều chỉnh dựa trên diễn biến thực tế. Điều này không chỉ giúp chính phủ có thời gian đánh giá tác động của biện pháp mà còn thể hiện sự linh hoạt trong chính sách thương mại. Trong trường hợp thị trường ổn định và doanh nghiệp trong nước thích ứng tốt, Việt Nam có thể cân nhắc duy trì thuế suất hoặc chuyển đổi thành một biện pháp dài hạn. Ngược lại, nếu các tác động tiêu cực vượt quá dự đoán, khả năng điều chỉnh hoặc dỡ bỏ thuế cũng không bị loại trừ.
Từ nhiều năm nay, thép Trung Quốc vốn được xuất khẩu ồ ạt ra thế giới với mức giá thấp nhờ sự hỗ trợ từ chính phủ và năng lực sản xuất dư thừa. Điều này gây ra không ít tranh cãi và dẫn đến hàng loạt biện pháp phòng vệ thương mại từ các quốc gia khác, trong đó có Mỹ, EU và Ấn Độ. Việt Nam, với tư cách là một thị trường quan trọng trong khu vực, không thể mãi đứng ngoài cuộc chơi khi ngành thép nội địa liên tục bị đe dọa.
Việc áp thuế chống bán phá giá không phải là hành động bột phát mà được thực hiện theo đúng quy trình điều tra của WTO. Bộ Công Thương đã mở cuộc điều tra từ tháng 7/2024 và xác định rằng thép Trung Quốc được bán vào Việt Nam với giá thấp hơn giá thành sản xuất, gây thiệt hại nghiêm trọng cho các doanh nghiệp trong nước. Nếu không có biện pháp can thiệp, nhiều doanh nghiệp thép nội địa có thể rơi vào cảnh phá sản hoặc mất thị phần ngay trên sân nhà.
Không dừng lại ở việc bảo vệ doanh nghiệp trong nước, quyết định này còn mang một ý nghĩa chiến lược sâu xa hơn: Việt Nam đang thể hiện một chính sách thương mại cứng rắn và sẵn sàng đối mặt với các phản ứng từ phía Trung Quốc. Tuy nhiên, việc chỉ áp thuế tạm thời cũng là một cách để giảm thiểu nguy cơ xung đột thương mại toàn diện. Trung Quốc chắc chắn sẽ theo dõi chặt chẽ động thái này và có thể đưa ra phản ứng, nhưng việc duy trì một biện pháp tạm thời giúp Việt Nam có cơ hội đàm phán và linh hoạt trong cách ứng phó.
Chắc chắn Trung Quốc sẽ không ngồi yên trước động thái này. Trong quá khứ, khi Mỹ và EU áp thuế chống bán phá giá lên các sản phẩm Trung Quốc, Bắc Kinh thường có những biện pháp đáp trả như hạn chế nhập khẩu hàng hóa từ các nước đó hoặc tăng cường hỗ trợ cho doanh nghiệp nội địa để bù đắp tổn thất. Việt Nam, với vai trò là một đối tác thương mại lớn của Trung Quốc, cũng có thể phải đối mặt với những phản ứng tương tự.
Một kịch bản có thể xảy ra là Trung Quốc siết chặt nhập khẩu nông sản, thủy sản hoặc hàng công nghiệp nhẹ từ Việt Nam – những lĩnh vực mà Việt Nam phụ thuộc khá nhiều vào thị trường Trung Quốc. Bắc Kinh cũng có thể áp dụng các biện pháp hành chính, như kéo dài thời gian kiểm dịch hoặc đưa ra các tiêu chuẩn kỹ thuật khắt khe hơn để làm khó doanh nghiệp Việt Nam.
Tuy nhiên, Việt Nam dường như đã lường trước. Với việc đa dạng hóa thị trường xuất khẩu trong những năm qua, đặc biệt là tận dụng các hiệp định thương mại tự do như CPTPP, EVFTA và RCEP, Việt Nam có nhiều lựa chọn hơn để giảm thiểu tác động từ bất kỳ biện pháp trả đũa nào từ Trung Quốc.
Một điểm đáng chú ý trong quyết định lần này là Việt Nam không đơn thuần chạy theo các biện pháp của các nước lớn mà thực sự đang chủ động đặt ra luật chơi riêng. Việc chọn đánh thuế thép Trung Quốc nhưng không áp thuế đối với thép Ấn Độ (do tỷ lệ nhập khẩu thấp) cho thấy Việt Nam đã có sự tính toán kỹ lưỡng, tránh rủi ro mở rộng xung đột thương mại không cần thiết.
Điều này cũng phản ánh sự trưởng thành của nền kinh tế Việt Nam trong bối cảnh hội nhập sâu rộng. Không còn là một thị trường dễ bị thao túng, Việt Nam đang khẳng định vị thế của mình như một nền kinh tế có khả năng tự vệ và bảo vệ lợi ích quốc gia trước những sức ép từ bên ngoài.
Việc áp thuế chống bán phá giá tạm thời đối với thép Trung Quốc là một động thái quyết liệt nhưng vẫn mang tính chiến lược, giúp Việt Nam có thêm thời gian đánh giá và điều chỉnh chính sách khi cần thiết. Dù có thể phải đối mặt với những phản ứng từ Trung Quốc, nhưng với sự chuẩn bị kỹ lưỡng và chiến lược đa dạng hóa thương mại, Việt Nam đang cho thấy rằng mình sẵn sàng “chơi rắn” khi cần thiết.
Câu chuyện này không chỉ đơn thuần là một cuộc chiến về thuế suất, mà còn là bài kiểm tra về bản lĩnh và sự chủ động của Việt Nam trong sân chơi kinh tế toàn cầu. Và, với những bước đi ngày càng chắc chắn, Việt Nam đang cho thế giới thấy rằng mình không còn là “kẻ đứng ngoài” trong cuộc chiến thương mại, mà là một người chơi thực sự.
T.V