Hiệp ước Phòng thủ chung Mỹ -Philippines được Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth nhắc lại trong chuyến thăm Philippines vào tháng 3/2025 rằng: Hiệp ước Phòng thủ chung của hai nước “vững như bàn thạch”. Hai bên cam kết triển khai các hệ thống vũ khí tiên tiến, bao gồm tên lửa chống hạm NMESIS, hiện đang có mặt tại Philippines.
Mới đây Washington tuyên bố, cuộc tập trận quân sự Mỹ-Philippines được nâng cấp thành diễn tập phòng thủ quốc gia. Trong bối cảnh tình hình Biển Đông ngày càng căng thẳng, Mỹ sẽ triển khai khoảng 9.000 binh sĩ tới Philippines để tham gia cuộc tập trận chung thường niên “Balikatan” (hoặc “shoulder-to-shoulder”), dịch sang tiếng Việt là “Vai kề vai”. Tham gia “kề vai” còn có 5.000 binh sĩ Philippines và 200 binh sĩ Lực lượng Phòng vệ Úc.
Hôm 15/4 quân đội Philippines tuyên bố: Cuộc tập trận thường niên này có thể được coi là một “cuộc diễn tập phòng thủ quốc gia”. Người phát ngôn quân đội Philippines, Chuẩn tướng Michael Logico cho biết, cuộc tập trận giống với “cuộc kiểm tra khả năng sẵn sàng chiến đấu toàn diện”, bao gồm các cuộc tập trận phối hợp trên biển và trên không cũng như phòng thủ, kéo dài từ Palawan hướng ra Biển Đông đến các đảo Luzon ở phía bắc gần Đài Loan. Những khu vực này không phải là được lựa chọn một cách tùy tiện. Nó giúp chống lại sự xâm nhập từ ảnh hưởng của nước ngoài. Dự kiến “Vai kề vai” sẽ diễn ra từ ngày 21/4 đến ngày 9/5.
Trong bối cảnh Trung Quốc ngày càng hung hăng ở Biển Đông, Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ Pete Hegseth cam kết, Mỹ sẽ triển khai các hệ thống vũ khí tiên tiến, bao gồm tên lửa chống hạm NMESIS, hiện đang có mặt tại Philippines. Năm 2024, quân đội Mỹ cũng đã triển khai hệ thống tấn công tầm trung Typhon có khả năng phóng tên lửa Tomahawk trong một cuộc tập trận quân sự lần đầu tiên.
Còn trong khu vực, sự kiện mới nhất là, hôm 15/4 vừa qua, Trung Quốc và Philippines một lần nữa đụng độ trên biển gần bãi cạn Scarborough đang tranh chấp. Họ đều cáo buộc nhau về những “hành động gây hấn nguy hiểm”. Lực lượng bảo vệ bờ biển Philippines cáo buộc tàu của Lực lượng bảo vệ bờ biển Trung Quốc đã cố gắng chặn đường đi của một tàu của Chính phủ Philippines, “hoàn toàn coi thường sự an toàn của hàng hải quốc tế”.
Ngược lại, Hãng thông tấn chính thức của Trung Quốc, Tân Hoa Xã, trích lời phản bác của lực lượng bảo vệ bờ biển Trung Quốc: “Tàu Philippines đang tiếp cận một cách nguy hiểm và cố gắng tạo ra một vụ va chạm giả.
Không chỉ bày tỏ quan ngại, lên án, Lực lượng bảo vệ bờ biển Philippines đã điều động máy bay tuần tra xua đuổi tàu “Đại học Trung Sơn”, tàu nghiên cứu khoa học lớn nhất của Trung Quốc đang hoạt động trái phép trong vùng đặc quyền kinh tế phía bắc Philippines gần Đài Loan. Con tàu này cách quần đảo Batanes khoảng 78 hải lý về phía bắc và phớt lờ các cuộc gọi vô tuyến của Philippines. Manila tuyên bố, Trung Quốc “không có thẩm quyền và quyền tiến hành nghiên cứu biển ở đây”.
Việc Mỹ và Philippines tổ chức tập trận lần này là một phần trong chiến lược rộng lớn hơn của Mỹ nhằm tái khẳng định ảnh hưởng quân sự và chính trị ở khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, đặc biệt trong bối cảnh Trung Quốc ngày càng gia tăng các hành động cứng rắn ở Biển Đông.
Vì sao nói Trung Quốc ngày càng hung hăng ở Biển Đông? Quý vị có thể thấy điều đó qua việc xây đảo nhân tạo đến việc triển khai tàu hải cảnh, dân quân biển, Trung Quốc đang thực hiện các bước đi rõ ràng nhằm kiểm soát thực địa. Mỹ đã “hết sức lo ngại” về tự do hàng hải và vai trò của mình trong khu vực.
Một vấn đề khác, Liên minh khu vực chống lại Trung Quốc đang tỏ ra ngày càng gắn bó hơn. Mỹ đang đẩy mạnh hợp tác với các nước trong khu vực như Philippines, Nhật Bản, Úc, Hàn Quốc… nhằm tạo thành một “vòng vây chiến lược” kiềm chế Trung Quốc. Các cuộc tập trận như Balikatan sẽ không chỉ nhằm răn đe Trung Quốc mà còn giúp Mỹ khẳng định khả năng sẵn sàng phản ứng nhanh trong trường hợp khủng hoảng.
Trước những hành động diều hâu này của Mỹ, chắc chắn Trung Quốc chắc chắn sẽ không ngồi yên. Có một số kịch bản phản ứng. Đó là, tăng cường hiện diện quân sự ở Biển Đông. Triển khai thêm tàu chiến, tàu dân quân biển, thậm chí tổ chức tập trận đáp trả gần khu vực tranh chấp để thể hiện sức mạnh.
Bắc Kinh cũng sẽ gây sức ép về kinh tế và ngoại giao. Sử dụng đòn bẩy kinh tế để gây áp lực lên Philippines, chẳng hạn giảm nhập khẩu hàng hóa, ngăn cản khách du lịch, hoặc gây ảnh hưởng lên ASEAN để chia rẽ các nước trong khối. Tăng tốc phát triển các liên minh riêng, đặc biệt là tăng cường quan hệ với Nga, Iran, hoặc các nước châu Phi, Nam Mỹ để tạo ra các trục ảnh hưởng đối trọng lại với Mỹ.
Thế là khi Mỹ giở bài “vai kề vai” thì Trung Quốc cũng đã mau chóng tìm đến những “bờ vai” mới.
H.Đ